Morgunblaðið - 21.12.1995, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 21. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
PÉTUR Bjarnason við Uppsprettuna.
Uppsprettan
NÚ Á haustmánuðum var sett upp
listaverk við Vídalínskirkju í
Garðabæ. Verkinu var valinn stað-
ur á Kirkjutorgi, en það er hluti
af umhverfi kirkjunnar, sem
framkvæmdum lauk við á liðnu
sumri. Listaverkið heitir „Upp-
sprettan" og er eftir Pétur Bjarna-
son, myndlistarmann, en hann var
búsettur í Garðabæ og hlaut viður-
kenningu sem bæjarlistamaður
árið 1992. Fyrir á Garðabær
myndverk eftir Pétur Bjarnason,
en það var afhjúpað á íþróttasvæð-
inu við Ásgarð á lýðveldisdaginn
1993 og ber heitið „Við Ægis dyr“.
Frummynd Péturs var unnin í
g^ifs haustið 1994, en síðan var hún
steypt í brons veturinn 1995 hjá
Pangolin Edition í Englandi.
Höggmynd Péturs er hálfkúla, um
185 sm í þvermál og um 125 sm
á hæð, og seytlar vatn upp úr
miðju verksins yfir láréttan flöt
þess. Skapar uppspretta vatnsins
skemmtilega tengingu við kirkju-
bygginguna; gefur umhverfinú
aukið líf og býður upp á nýmynd-
anir verksins eftir árstíðum, vetri
og sumri, kulda og hita, myrkri
og yósi.
Pétur útskrifaðist frá Mynd-
Iista- og handíðaskólanum árið
1982, stundaði síðan framhalds-
nám við Fachhochschule í Aachen
í Þýskalandi árin 1984 og 1985
og nám í skúlptúr við National
Hoger Instituut voor Schone
Kunsten í Antwerpen í Belgiu á
árunum 1985-1988.
Pétur hefur hlotið fjölmargar
viðurkenningar fyrir list sína.
Skírnismál
Á VETRARSÓLSTÖÐUM 22. des-
ember nk. verður flutt leikgerð af
Skírnismálum í Ráðhúsi Reykjavík-
urborgar. Að þeim flutningi loknum
verður jólablót Ásatrúarfélagsins í
Rúgbrauðsgerðinni.
Skímismál eru sett upp af alls-
heijargoða í samráði við Stúdenta-
leikhúsið. Leikstjóri er Ingunn Ás-
dísardóttir. Tónlist er eftir Gunnar
Reyni Sveinsson, búningar eftir Jör-
mund Inga. Listrænn ráðgjafi er
Terry Gunnell. Aðalleikendur eru
Þórhallur Gunnarsson - Skímir.
Þórey Sigþórsdóttir - Gerður. Jón
Ingi Hákonarson - hirðir. Jón Páll
Leifsson - Freyr. Haraldur Jóhanns-
son - Njörður. Rannveig Kristjáns-
dóttir - Skaði. Helga Dögg Björg-
vinsdóttir - ambátt. Aðrir: Hjálmar
Arinbjarnarson, Lára Sveinsdóttir,
Álfhildur Þórðardóttir, Þórhallur
Ágústson, Þórunn Pétursdóttir og
Egill Ólafsson.
Staður er sem fyrr segir Ráðhús
Reykjavíkurborgar föstudaginn 22.
desember kl. 18.30. Aðgangur er
ókeypis en leikskrá kostar 500 kr.
í kynningu frá Jörmundi Inga
segir m.a.:
„Helgileikurinn um Skírni og bón-
orðsför hans, fyrir hönd Freys, til
jötun-meyjarinnar Gerðar Gymis-
dóttur, er ef að líkum lætur elsti
varðveitti helgileikur Evrópu, ef
undan eru skilin grísku leikritin, sem
upprunalega voru flutt Bakkusi til
dýrðar. Uppfærsla Skímismála er
því stórviðburður I íslensku menn-
ingarlífi og vil ég eindregið hvetja
alla ásatrúarmenn til að mæta ef
þeir eiga þess nokkum kost.“
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
ERLA við málverkið „Úti í urð“.
Málverkasýning á Höfðabrekku
Fagradal. Morgunblaðið.
ERLA B. Axelsdóttir opnaði fyrir
skömmu málverkasýningu á Höfða-
brekku í Mýrdal. Þetta er 11. einka-
sýning hennar auk þess sem hún
hefur tekið þátt í samsýningum
bæði hér heima og erlendis, en
þessa sýningu tileinkaði hún föður
sínum Axeli Helgasyni sem bjó í
Vík I Mýrdal um árabil. Myndirnar
em flestar tengdar Mýrdalnum og
nágrenni hans hvað myndefni varð-
ar. Við þetta sama tækifæri af-
henti hún Þórði Tómassyni safn-
verði í Skógum 100 ára gamla bibl-
íu sem verið hafði í eigu fjölskyldu
hennar.
SÖGU SINFÓNÍAN
TÓNLIST
Illjómdiskar
JÓN LEIFS.
SAGASYMPHONY
Sinfóníuhljómsveit íslands.
Stjómandi: Osmo Vánská.
IRjóðritað í Hallgrímskirkj u Rvík.
Tónmeistari: Ingo Petry.
Framleiðandi: Robert Stuff.
Grammofon AB BIS, Djursholm.
Styrkt af íslenskri
tónverkamiðstöð.
SINFÓNÍA I (Söguhetjur), Op.
26 - Sögusinfónían. Samin í Reh-
briicke (heimili Jórjs Leifs og fjöl-
skyldu í nágrenni Berlínar)
1941-42. Skiptist í fimm þætti:
Skarphéðinn (Allegro moderato,
tnolto energico e rigido), Guðrún
Ósvífursdóttir (Adagi, ma non
troppo, sempre maestoso), Bjöm
að baki Kára (Scherzo: Allegro
molto), Glámr og Grettir (Int-
ermezzo: Adagio) og Þormóður
Kolbrúnarskáld (Állegro moderato
e commodo). Tilvitnun í bækling
(Hjálmar H. Ragnarsson): „Hljóð-
fallið er lengstum einstrengings-
legt og fremur einhæft og líður
tónvefurinn venjulega áfram í
samsíða hreyfíngu raddanna. Þetta
er í samræmi við skilning Jóns á
hljóðfalli rímnalaganna. Taktskipt-
ingar eru tíðar og er vefurinn tíðum
höggvinn I sundur með þungum
og óvæntum áherslum. Jón notar
mikið ystu svið hljóðfæranna og
gerir það tónlistina dulmagnaðri
en ella. Áberandi dæmi um þetta
er í 4. þætti þar sem hljóma saman
dýpstu tónar pikkólóflautunnar og
hæstu yfírtónar kontrabassans.
Fagottin njóta sérstakrar hylli Jóns
og bera þau uppi langa kafla veks-
ins, einkum þó þá sem einkennast
af steljum í stfl rímnalaganna. Síð-
ast en ekki síst gegnir hið fjöl-
breytta slagverk mikilvægu híut-
verki I tónlistinni. Það styrkir
áherslur og skerpir hljóðfallið, það
baðar tónlistina nýjum litum og á
stundum byggir það upp þvílíkan
gný að frekar minnir á eldgos en
mannlegan gjöming.“
Þegar hlustað er á þetta magn-
aða verk verður svosem auðskilið
að margir voru smeykir við Jón eða
gerðu gys að honum, þegar hann
birtist á skerinu með sínar voðalegu
afurðir sem ofbuðu kurteislegri
tónlistarhefð; Sinfóníuhljómsveitin
fámenn og hafði rétt slitið barns-
skónum. Ég var reyndar viðstaddur
frumflutning verksins hér (1972)
og verð að játa að hann var ófull-
kominn, bæði vegna styttinga og
þó fyrst og fremst vegna smæðar
hljómsveitarinnar; hljómurinn hrár
og ófullnægjandi. Nú er öldin önn-
ur hvað varðar viðhorf til Jóns og
tónlistar hans og Sinfónían (næst-
um) fullskipuð og ákaflega fín á
sínum bestu stundum. Flutningur
hennar á Sögusinfóníunni undir
stjórn hins frábæra Osmo Vánska
er stórbrotinn og hrífandi, gefandi
tónskáldskapnum þann magnaða
hljóm og þá „frumstæðu" orku sem
felast í nótnaskriftinni. „Uppá-
tæki“ tónskáldsins í slagverkinu
verða hér - mér liggur við að segja
fögur og ógnvænleg og ekki síður
dulmagnaður seiður veiku tónanna.
Hlustið á „vopnaglamrið" I 3. þætti
og fylgist með Gretti I þeim flórða:
„Hann bíður. Hann hlustar. Hann
bærist ei...“ Hlustið bara á allt
verkið!
Hljóðritun (I Hallgrímskirkju) er
frábær. Loksins höfum við Sögu-
sinfóníuna í heild, hljómandi eins
og tónskáldið gerir fyrir í nótna-
skriftinni.
Oddur Björnsson
Bók um sykursýki
BÆKUR
Ilcilbrigöismál
LÍF MEÐ SYKURSÝKI
^ eftir ívar Pétur Guðnason.
Útgefandi: Bókaútgáfan Si(ja.
Prentun: Oddi hf.
ÚT ER komin bókin „Líf með syk-
ursýki“. Höfundurinn er 35 ára gam-
all og hefur haft insúlínháða sykur-
sýki frá 13 ára aldri. Efni bókarinn-
ar gæti komið í góðar þarfír því fólki,
sem er að kljást við sykursýki, bæði
sem sjúklingar, en líka sem læknar
og annað starfsfólk heilbrigðisþjón-
ustunnar.
Þjónustu við sykursjúka hefur
lengi verið miðstýrt frá göngudeild
Landspítalans, allavega hér á suð-
vesturhomi landsins og hefur það
bæði kosti og galla. Augljósustu ko-
stimir em þeir, að mikil sérfræði-
þekking er fyrir hendi á einum stað,
en gallarnir þeir m.a. að sykursýki
er dregin í dilk, aðskilin frá öðrum
heilsufarsvanda fólks og slitin úr
samhengi við þær hliðar lífs og til-
vem sem heilsugæzlan fæst við.
Sykursýki er það algengt vandamál
að eðlilegt væri að henni væri sinnt
af heimilislæknum, eins og gert er
víða í nágrannalöndunum. Slíkt fyr-
irkomulag hvetur einnig til þess að
heilsugæzlan fylgist með nýjungum
á þessu sviði, sem ekki
er svo líklegt ef sjúkl-
ingamir fara annað.
Ýmsir sjúklingar kvarta
yfír því að um ópersónu-
lega færibandaþjónustu
verði að ræða á sér-
hæfðri göngudeild og
að sjálfsögðu getur hún
ekki sinnt öðru en því,
sem er formlegt verk-
efni hennar.
Þeir sem haldnir em
langvinnum sjúkdómum
lenda oft í depurð eða
andlegum erfiðleikum,
að minnsta kosti um
stundarsakir og fá auk
þess ýmis heilsufars-
vandamál eins og annað fólk. Það
er því afar mikilvægt að þeir hafí
gott samband við sinn heimilislækni.
Mér sýnist á það hafa skort hjá bók-
arhöfundi og fínnst það miður. Sam-
skipti hans við einhvern ónafngreind-
an ungan lækni á vakt á heilsugæzlu-
stöð nálægt Reykjavík (þær em ekki
margar) verða honum átylla til að
ræða meint mistök, sem landlækni
hafí ekki verið treystandi til að taka
á. Hann alhæfír um þekkingu heim-
ilislækna á sykursýki án þess að
velta fyrir sér þeim grunnatriðum í
skipulagi eftirlitsins, sem ég nefndi
hér að framan. Hann fullyrðir að
heimilislæknar séu tregir til að senda
sykursjúka til sérfræðings. Hins veg-
ar finnst honum ekkert
athugavert við það að
ekki hafi uppgötvast
hjá honum hár blóð-
þrýstingur fyrr en hann
var sendur í augnskoð-
un á Landakot. Einhliða
lýsing Ivars á samskipt-
um sínum við lækna
stenzt ekki kröfur um
vönduð vinnubrögð að
mínu mati, þar sem
þeim gefst ekki kostur
á að svara fyrir sig.
ívar segir frá rúm-
lega tuttugu ára
reynzlu sinni af sykur-
sýki, skýrir gang sjúk-
dómsins og kemur með
margar gagnlegar ábendingar og
upplýsingar. Hann virðist hafa lent
í talsverðum ógöngum í fyrstu, orðið
þunglyndur og gengið í gegnum erf-
iðleika, sem honum var ekki hjálpað
með og hann vann ekki úr fyrr en
löngu seinna. Hann lýsir því hve
mikilvæg góð fjölskylda getur verið
í veikindum.
Mér fínnst ég hafa lært talsvert
af því að lesa bók ívars. Hann er
kominn með sérþekkingu á sykursýki
og verður þannig sinn eiginn bezti
læknir í flestu tilliti. Bók hans er
snotur, lítil að fyrirferð en áhuga-
verð, þótt ekki sé hún gallalaus.
Katrtn Fjeldsted
ívar PéturGuðnason
Ástin o g erfiðleikamir
BOKMENNTIR.
Barnabókmcnntir
ÁSTARSÖGUR AF FRANS
eftir Christine Nöstlinger. Þýðandi
Jórunn Sigurðardóttír. Mál og menn-
ing, 1995.61 síða. Verð 990 kr.
BÓKIN Ástarsögur af Frans til-
heyrir bókaflokknum Litlir lestrar-
hestar og er fyrst og fremst ætluð
þeim börnum sem eru sjálf farin að
lesa. Þau böm ættu að hafa þroska
til að skilja efnið og hafa jafnvel
sjálf lent í svipuðum vanda og Frans
gerir. Þá er gott að fá hjálp og út-
skýringu svart á hvítu. Þetta er sjö-
unda bókin um Frans og er hún
myndskreytt.
Verkinu er skipt í þrjár sögur sem
lýsa kærleika og ást í ýmsum mynd-
um. Sú fyrsta segir frá því þegar
Jósef, stóri bróðir Frans, verður ást-
fanginn af Önnu Lísu en ást hans
er ekki endurgoldin. Frans vorkenn-
ir Jósef og kemur sér í mjúkinn hjá
stúlkunni og vekur áhuga hennar á
Jósef. Þetta blessast þó ekki því í
millitíðinni hefur Jósef orðið skotinn
í annarri stelpu.
Onnur saga segir frá afbrýðisemi
sem getur fylgt kærleikanum.
Gunna, nágranni Frans og besta vin-
kona hans, verður líka vinkona
Söndru. Frans finnst stöðu sinni
ógnað og neitar að vera með þeim
í leikjum. Með smá aðstoð uppgötvar
Frans hvað um er að vera og hvern-
ig hann skuli bregðast við og tekst
vel til. Sú þriðja fjallar um hversu
langt maður er tilbúinn að ganga
til að geðjast einhverjum sem maður
vill kynnast betur. Frans gengur- í
raun lengra en hann kærir sig um
en fyrir vikið verður hann margs
vísari um sjálfan sig og aðra.
Tungumálið er lipurt og létt,
hvorki erfítt né barnalegt. Eitt atriði
er þó vert að nefna í þessu sam-
bandi. Að vera búinn að einhverju
merkir að hafa lokið einhverju en
undanfarið hefur borið á annarri
merkingu sagnarinnar. Hér er sagt
um Frans að hann sé „búinn að
vorkenna Jósef í nokkrar vikur“ (9)
en betur færi að segja að Frans
hafí vorkennt Jósef því hann gerir
það enn. Annað íhugunarefni sem
tengist þessu verki aðeins að hluta
er barnabókaflóran. Þegar flett er í
gegnum bókatíðindin blasir við sú
staðreynd að strákar eru aðalpersón-
ur í mun fleiri verkum en stelpur.
Hvort það skipti máli verður hver
að svara fyrir sig.
Kristín Ólafs