Morgunblaðið - 22.12.1995, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 1995 37
kominn einhver fullorðinn að draga
okkur upp. Aldrei urðum við beint
vör við að fylgst væri með okkur
en bak við hverja eldhúsgardínu
voru samt vökul augu mammanna.
Fjaran var líka vinsæl og hver
átti sinn bát með viðeigandi veið-
arfærum til að sigla meðfram fjör-
unni. Stundum var farið í útilegu,
■ sem við kölluðum, en þá var siglt
inn að Gúanói og fiskað í þar og
haldið heim aftur. Þá reið á að
bátarnir gengju vel því langt var
að fara. Minn bátur, Sæfari, var
með gafl og toggálga sitt hvoru
megin, tuttugu árum fyrir skuttog-
aratímann, en hann gekk ekki vel
og varð því oft síðastur á miðin.
Stundum mætti ég þeim á heimleið-
inni Gísla Begga með Má, Draupni
með Rán sem hann fékk frá Hidda
og svo Grétari með Höfrung en
þessir bátar báru af öðrum á
ströndinni og þótt víðar væri leit-
að. Bátur Grétars var smíðaður af
Jóni, föðurföður hans, en bar nafn
fyrsta báts Jakobs á Strönd, móð-
urföður hans. Reyndar smíðuðum
við Grétar marga báta í kjallaran-
um heima hjá foreldrum hans,
Svenna og Þóru. Svenni átti mikið
úrval handverkfæra og voru þau
óspart notuð og ekki alltaf farið
sem best með. Aldrei heyrðist samt
styggðaryrði frá Svenna sem þol-
j inmóður sýndi okkur réttu hand-
tökin og áminnti um vandvirkni.
Þó fann hann að ef við gengum
ekki frá verkfærunum á sinn stað.
Hirðusemi var eitt af aðalsmerkj-
um hans.
Þeir voru ófáir dagarnir sem ég
sást ekki heima við nema kvölds
og morgna meðan þessar skipa-
smíðar stóðu yfir enda voru kök-
j urnar hennar Þóru góðar. Að mað-
| ur tali nú ekki um fiskibollumar
t hennar sem eru einn sá besti matur
* sem ég hef bragðað, það var hreint
ótrúlegt hvað var hægt að borða
mikið án þess að verða leiður á
þeim, en mikið varð maður samt
saddur. Þóra og Svenni höfðu reist
hús á næstu lóð við foreldra Þóru,
Jakobs Jakobssonar og Sólveigar
Ásmundsdóttur, frænku minnar.
, Nokkrum sinnum bar það við að
Sola kallaði á mig inn í hafragraut
i með spenvolgri mjólk út á og sykur
f yfir, sennilega fundist ég stækka
lítið, enda höfðinu lægri en dóttur-
sonur hennar sem var árinu yngri.
Eitt vorið lenti ég í leiðinda slysi.
Var ég veiklulegur fram eftir sumri
og var þá sérlega tíður gestur í
hlýju eldhúsinu hjá Solu sem gaf
mér skyr og hafragraut með
skarfakáli og öðru grænmeti, svo
| ég yrði fljótari að ná mér. Þegar
ég fór í göngur sem krakki var það
$ venja Leifa, bróður hennar í
| Naustahvammi, þaðan sem lagt var
upp, að kalla mig inn í bæ til að
gefa mér örlítið í gogginn eins og
hann sagði, vanalega grautur eða
skyr með hnausþykkum ijóma og
slátri, og ég varð að borða vel. Þá
var lán að gangnastjórinn mætti
yfirleitt seint svo að maturinn náði
að sjatna áður en lagt var á fjallið.
j Það 'var eins með Þóru að hún
f fylgdist vel með því að maður færi
. frá henni vel saddur og það gerðist
I oft.
Það var mikið lán að fá að alast
upp í ftjálsræðinu inni á Strönd
þar sem allir lögðust á eitt í að
vaka yfir velferð hver annars. Það
voru forréttindi að alast upp mitt
í fjörugri þjóðfélagsumræðu þar
sem hlutirnir voru brotnir til mergj-
ar og mörgu hrint í framkvæmd.
* Þær lágu ekki á liði sínu, vinkon-
( urnar Þóra og Guðný, við að ljá
^ góðum málstað lið, hvort sem það
var til leiklistar, slysavarna eða
annarra menningar- og mannúðar-
mála og oft var skriður á þeim út
Strandgötuna ef svo bar undir.
Reisn og skörungsskapur fylgdi
Þóru hvar sem hún fór og öllu
góðu lagði hún lið. Það var gæfa
að fá að alast upp í nágrenni við
i hana og eiga sem trúnaðarvin á
fullorðinsárum. Hafðu þökk fyrir
að standa um mig vaktina og vaka
( yfir velferð minni og annarra
Strandarbúa.
Jón Benjamínsson.
PÉTUR
BALDVINSSON
+ Pétur Friðrik
Baldvinsson var
fæddur í Hólkoti
rétt utan við Dalvik
14. apríl 1909.
Hann lést á Sjúkra-
húsi Siglufjarðar
hinn 14. desember
síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Jón Baldvin
Sigurðsson og Guð-
rún Tómasdóttir úr
Svarfaðardal. Pét-
ur átti 11 alsystkini,
en sjö þeirra dóu
ung. Pétur átti einn
hálfbróður sem faðir hans eign-
aðist með seinni konu sinni.
Fyrri kona Péturs var Jó-
hanna Þorleifsdóttir úr Hrísey,
en hún lést skömmu eftir 1930.
Þau eignuðust einn son, Tómas,
f. 1930, d. 1963. Eiginkona hans
var Sigríður Hermannsdóttir á
Dalvík. Eftirlifandi eiginkona
Péturs er Mundína Sigurðar-
dóttir frá Vatnsenda í Héðins-
firði. Börn þeirra eru Ásbjörn,
f. 1937, Hanna Guðrún, f. 1939,
gift Bjarna Þorgeirssyni, og
Halldóra Ragna, f.
1942, gift Björgvini
Jónssyni. Öll búsett
á Siglufirði.
Pétur fór ung^ur
til sjós og stundaði
sjómennsku og
verkamannavinnu á
meðan hann var
búsettur á Dalvík.
Hann fluttist til
Siglufjarðar 1935
og var vélstjóri og
kokkur á sildarbát-
um og vertíðarbát-
um. Þá starfaði
hann lengi sem
planformaður hjá ýmsum síld-
arsaltendum á Siglufirði. Síð-
ustu starfsárin gerði hann út
eigin trillu frá Siglufirði. Pétur
tók virkan þátt í félagsstarfi
og var meðal stofnenda verka-
lýðsfélagsins á Dalvík, starfaði
lengi méð Leikfélagi Siglu-
fjarðar og söng með Karlakórn-
um Vísi og Kirkjukór Siglu-
fjarðarkirkju í áratugi.
Útför hans fer fram frá
Siglufjarðarkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
OKKUR bræðuma langar til að
minnast móðurafa okkar, Péturs
Baldvinssonar, sem nú er látinn.
Afi Pétur átti mikið í okkur enda
sóttum við talsvert til hans á
æskuárum okkar á Siglufirði og
þess vegna er við hæfi að rifja upp
nokkur minningabrot um leið og
við kveðjum þennan heiðursmann.
Pétur Friðrik Baldvinsson var
fæddur í Hólkoti rétt utan við Dal-
vík á fýrsta áratug þessarar aldar
og tilheyrði því aldamótakynslóð
þessa lands. Hann ólst upp á Dal-
vík og eins og margt samtímafólk
þá varð hann snemma var við að
lífsins skóli er bæði erfiður og mis-
kunnarlaus. Skæður sjúkdómur
kvaddi fljótlega dyra hjá bam-
margri íjölskyldunni og aðeins
fimm af tólf systkinum náðu full-
orðins aldri. Hin létust öll ung, flest
úr berklum. Sömu örlög hlaut móð-
ir hans þegar afi var aðeins 14 ára
gamall. Faðir hans eignaðist einn
son með seinni konu sinni sem gekk
einnig fyrri bömum hans í móður-
stað. Það að lifa af þessar hörmung-
ar var greinilega ákveðin forspá
fyrir þá löngu lífsgöngu sem fram-
undan var. Margir sem þekktu Pét-
ur Bald höfðu á orði að hann hefði
átt að minnsta kosti níu líf. Hann
komst stundum í ’ann krappan á
sjónum og þrátt fýrir að heilsan
yrði oft fyrir áföllum á fullorðinsár-
unum þá var eins og ekkert biti á
karlinn.
Við minnumst sérstaklega atviks
sem átti sér stað þegar afi var kom-
inn yfir sjötugt. Þá þurfti hann að
fara á trillunni sinni, einn síns liðs,
inn í Héðinsfjörð til þess að ganga
frá veiðihúsinu þar fyrir veturinn.
Veðrið var slæmt og áttin óhagstæð
til lendingar á litlum árabát í fjör-
unni. í brimgarðinum hvolfdi ára-
bátnum yfir hann og rak upp í fjöru-
borðið. Með einhverjum yfirnáttúm-
legum hætti tókst honum að lyfta
bátnum ofan af sér og lá svo nær
dauða en lífi í fjörunni í nokkum
tíma á eftir. En hann átti talsvert
þrek eftir þótt kominn væri á átt-
ræðisaldur og ekki gerði hann mik-
ið úr þessu kraftaverki sjálfur.
„Þetta er heljarmenni," sögðu fé-
lagar hans úr hópi trillukarla á
Siglufirði þegar þeir fréttu af viður-
eign gamla mannsins við náttúm-
öflin.
Afí stofnaði snemma heimili með
fyrri konu sinni Jóhönnu Þorfinns-
dóttur úr Hrísey. Sambúð þeirra
hafði ekki staðið lengi þegar sami
sjúkdómur og hafði tekið móður
hans í burtu á æskuárunum kvaddi
dyra að nýju. Hún dó úr berklum
langt fyrir aldur fram frá ungum
syni þeirra, Tómasi Péturssyni. A.fí
hafði miklar mætur á syni sínum
sem gerði sjómennskuna að ævi-
starfí, en forlögin höguðu því þann-
ig að Tómas dmkknaði þegar bátur
hans fórst í aftakaveðri í aprfl 1963.
Ekkja Tómasar er Sigríður Her-
mannsdóttir á Dalvík og eignuðust
þau þijú böm. Afí hélt alltaf góðu
sambandi við fjölskylduna á Dalvík
enda vom þau honum mikilvæg
tenging við átthagana.
Þrátt fyrir þessa erfíðu lífsreynslu
þá var afí alla tíð lífsglaður maður
og bar ekki sorg sína á torg. Hann
fór snemma til sjós og lærði hand-
brögðin af föður sínum sem var
mikill hagleiksmaður, góður smiður
og einstök selaskytta. í landi vann
hann við það sem til féll hveiju sinni
í aðdraganda kreppunnar. Hann
kynntist því snemma brauðstritinu
og ranglætinu í þjóðfélaginu. Afí tók
því virkan þátt í réttindabaráttu
verkafólksins á þessum tíma, sem
snerist um það að fá að stofna félög
og semja um kaup og kjör. Hann
var einn af stofnendum verkalýðsfé-
lagsins á Dalvík og var fyrir vikið
heiðraður af Verkalýðsfélaginu Ein-
ingu í Eyjafirði árið 1983.
Til Siglufjarðar kom hann síðan
árið 1935, enda var þar næga at-
vinnu að hafa og sfldarbærinn í
miklum vexti. Þar kynntist hann
eftirlifandi eiginkonu sinni, og
ömmu okkar, Mundínu Sigurðar-
dóttur frá Vatnsenda í Héðinsfirði.
Þau giftust árið 1938 og eignuðust
þijú böm, Ásbjörn, Hönnu og Hall-
dóru, sem öll eru búsett á Siglu-
firði. Bamabörnin og bamabarna-
börnin, frá Siglufirði og Dalvík, em
orðin yfír þijátíu og alla tíð lagði
hann mikið upp úr því að halda
góðu sambandi við okkur og það
var ætíð gott að koma í heimsókn
til afa og ömmu á Vetrarbrautina,
Laugarveginn og nú síðast Dvalar-
heimilið Skálahlíð.
Það er óhætt að segja að afí
Pétur hafí verið persónugervingur
síldarævintýrsins á Siglufírði þegar
það var og hét. Þeir sem komið
hafa og minnst síldarævintýrsins
með okkur Siglfirðingum á sumrin
undanfarin ár, hafa oft velt því fyr-
ir sér hvort stemmningin og yfír-
bragð síldaráranna hafí í raun verið
eins og segir í minningum þeirra
sem upplifðu þennan merka kafla
í atvinnusögu okkar Islendinga.
Eftir að hafa heyrt sögumar frá
afa og samtímamönnum hans emm
við ekki í vafa um að svo hafí ver-
ið. Hann var bæði vélstjóri og kokk-
ur á síldarbátum og í landi var
hann planformaður hjá helstu síld-
arsaltendum bæjarins. Á kvöldin.
var hann svo hrókur alls fagnaðar,
spilaði, söng og dansaði þar til
ræst var í söltun að nýju. Svona
var lífið á Siglufírði á síldarárunum.
Yfír vetrartímann lá bærinn að
mestu í dvala og þá vann afi oft á
tíðum í SR eða Tunnuverksmiðj-
unni. En þá gafst góður tími til að
sinna félagsstörfum enda hafa Sigl-
firðingar löngum haldið úti eigin
menningarlífí vegna einangrunar
staðarins. Pétur Bald var ein af
driffjöðmnum í Leikfélagi Siglu-
fjarðar og söng mikið i revíum á
þessum tíma. Við minnumst þess
að hann tók okkur með í fyrsta
skipti á leiksýningu og var það
mikil upplifun fyrir ung börn. Hann
söng ennfremur með Karlakórnum
Vísi og Kirkjukómum í áratugi.
Allar þessar minningar eru okkur
í fersku minni því afí var duglegur
að segja okkur sögur og rifja upp
gömlu tímana þegar við barnaböm-
in vomm að alast upp á Siglufírði.
Það var alltaf gott að koma til afa
og ömmu eftir skóla og þiggja heitt
kakó, tefla og hlusta á skemmtileg-
ar frásagnir. Besti tíminn fyrir sög-
ur og endurminningar var þó þegar
við fengum að fara með á sjóinn
eða í silungsveiði í Héðinsfjörðinn,
eftir að afi gerðist trillukarl á efri
ámm. Smábátasjómennskan átti vel
við hann enda fannst honum einna
best að vera sjálfs sín herra úti á
sjó í kyrrðinni og öllu sem því fylgdi.
Við bræðumir vomm ekki háir í
loftinu þegar við fengum fyrst að
fara á sjó með afa og kynnast sjó-
mennskunni. Hann lagði sig fram
við að kenna okkur réttu handtökin
og lagði áherslu á að við lærðum
helstu ömefni og viðmið í landi.
Stundum gekk hann út frá því að
við . strákarnir fetuðum í fótspor
hans og yrðum sjómenn seinna
meir. Ekki gekk það þó eftir með
okkur, en hann fékk sinn skipstjóra
í nafna sínum Pétri Bjarnasyni og
var samband þeirra sérstaklega
náið og gott.
Skemmtilegustu minningarnar
frá þessum tíma em úr ferðunum
í Héðins§örðinn með afa og Pétri
Bjama á Freyjuunni, trillunni sem
hann átti lengst af. Afi var veiði-
vörður þegar Héðinsfjörður dró
hvað flesta til sín á sumrin. Hann
þekkti því allar aðstæður í firðinum
og oft var byijað á því að sigla inn
á milli klettanna sem mynda nátt-
úrulega höfn í utanverðum firðin-
um. Þá var farið í land og klifrað
eftir eggjum. Síðan var haldið inn
í fjarðarbotninn og róið í land á
árabát og tekið til við að moka
bleikjunni á land. í Héðinsfírði kom-
umst við í snertingu við óspillta
náttúmna, fegurðin var mikil og
kyrrðin fullkomin. Ef við vorum
heppnir þá var gist í veiðihúsinu
og þá gat maður átt von á því að
sá gamli brygði sér í gömul hlut-
verk úr Leikhúsinu. Það má vissu-
lega líkja samvemstundunum í
Héðinsfírði við himnaríki á jörð og
í síðasta sinn sem við heyrðum í
afa sagði hann: „Við fömm á Freyj-
unni í Héðinsfjörðinn næsta sum-
ar.“ Nú er hann farinn í sína hinstu
siglingu og himnaríki mun standa
honum opið þegar í höfn er komið.
Það vom í raun forréttindi að fá
að alast upp við þessar aðstæður,
þar sem kynslóðimar lifðu í nánu
samneyti hver við aðra, þar sem
eldra fólkið miðlaði þekkingu sinni
og reynslu til bamanna og gaf okk-
ur tækifæri á að upplifa gamla sam-
félagið og náttúruna í sinni feg-
urstu mynd. Að þessu munum við
búa allt okkar líf og vera ríkari
fyrir vikið og fyrir þetta emm við
honum ævinlega þakklát.
Nú er komið að kveðjustundinni
og langri, strangri en jafnframt lit-
ríkri ævigöngu er lokið. Þegar við
höfum fylgt afa í hans hinstu för
gengur jólahátíðin í garð og hún
mun vissulega vekja upp fleiri
minningar. Fyrir afa vom jólin alit-
af sérstök hátíðarstund og hann
lagði mikla áherslu á að allir væm
glaðir í kringum hann. Ekki endi-
lega með stómm gjöfum heldur með
vináttu og hjartahlýju. Við minn-
umst jólaboðanna heima hjá afa og
ömmu og þar kom jólasveinninn
alltaf í heimsókn. Þessi sami jóla-
sveinn skemmti síðan öllum bömum
bæjarins á jólaböllunum sem á eftir
komu. Þegar við uppgötvuðum
lejmdardóm jólasveinsins þá sáum
við að það var leikarinn og söngvar-
inn Pétur Bald sem var á bak við
hvíta skeggið og fór mjög vel með
hlutverkið.
Það er því erfítt að kveðja afa
nú þegar hátíð ljóssins er að hefj-
ast, en minningin um hann mun
lifa hjá okkur afkomendum hans.
Guð blessi minningu Péturs Bald-
vinssonar.
Jón Ólafur Björgvinsson,
Sigurður Tómas Björgvinsson.
t
Maðurinn minn,
er látinn.
HARALDUR SIGURÐSSON
fyrrverandi bókavörður,
Drápuhlíð 48,
Sigrún Á. Sigurðardóttir.
t
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir, afi og
langafi,
INGÓLFUR ÁRNASON,
dvalarheimilinu Hlíð,
Akureyri,
áður Hrfseyjargötu 8,
Akureyri,
lést að morgni 21. desember.
Svan Ingólfsson,
Árni Ingólfsson,
Sigrfður Ingólfsdóttir,
Agnes Ingólfsdóttir,
Helga Guðmundsdóttir,
Björg Sigurjónsdóttir,
Sigurður Björnsson,
Hákon Jónsson,
Hrafnhildur Ingólfsdóttir, Óíafur Aðalbjörnsson,
Hrefna Ingólfsdóttir, Kristján Sveinsson,
Lára Ingólfsdóttir, Páll Asgeirsson,
Inga Björk Ingólfsdóttir, Vilhelm Arthursson,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir, afi og iangafi,
JÓN ÁGÚST JÓNSSON,
sfðast til heimilis
á sambýli aldraðra,
Skjólbraut 1,
Kópavogi,
andaðist í Borgarspítalanum miðvikudaginn 20. desember.
Jarðarförin auglýst síðar.
Stefanía Axelsdóttir,
börn, tengdabörn,
barnabörn og barnabarnabörn.