Morgunblaðið - 23.12.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 1995 B 3
neyta og héraðsstjórna. Þá er í bí-
gerð lagasetning sem kveður á um
skattaívilnanir til þeirra fyrirtækja
og einstaklinga sem fjármagna
menningarviðburði. „Hér er til fólk
sem hefur auðgast mjög á síðustu
fimm árum en hirðir ekkert um list.
Þeir vita ekki einu sinni um hvað
þær snúast. En nú er miðstéttin að
eflast og það opnar listinni leið.
Auðvitað vill rúmlega helmingur
Tékka frekar kneyfa öl á knæpum
en sækja listviðburði en áhugi á list
eykst engu að síður.“
Forgangsverkefni ráðuneytisins
að mati Tigrids er að endurbyggja
söfn, minnismerki og kirkjur, sem
eru hluti menningararfleifðar þjóð-
arinnar sem ekki var hirt um á tím-
um kommúnista. Um 75% þess fjár
sem ráðuneytið hefur yfir að ráða
rennur til þessa verkefnis en af-
gangurinn rennur t.d. til kammer-
hljómsveita sem hefur ekki tekist
að fá neinn til að styrkja sig. „Starf t
okkar er jafnvægislist," segir hann.
Margir tónlistarmenn hafa geng-
ist undir kröfur markaðsins. Millj-
ónir ferðamanna sækja Prag heim
á ári hverju, margar kirkjur borgar-
innar gegna nú hlutverki hljóm-
leikasala þar sem tónlist Mozarts,
Vivaldis og Bachs er leikin í sífellu.
Kvöld eitt fyrir skömmu voru haldn-
ir 22 tónleikar í borginni og enginn
tónlistarmannanna hafði hlotið til
þess opinberan fjárstyrk.
Nokkur gallerí sem sýna nútíma-
list hafa verið opnuð og myndlistar-
mönnum er að lærast hvernig kom-
ast megi af á frjálsum markaði, þó
að fjöldi þeirra haldi enn út fyrir
landsteinana. Þeim er fullljóst að
engan aur er að fá hjá ríkinu, meira
að segja Nútímalistasafnið, sem
verður opnað í þessum mánuði,
hefur ekki bolmagn til að kaupa
nema örfáar myndir af listamönn-
um og verður þvi að fá þær flestar
lánaðar.
Vandamálin sem blasa við eru
af ýmsum toga og eitt það stærsta
er hjá tékknesku fílharmóníuhljóm-
sveitinni. Hljóðfæraleikarar hennar
eiga í erjum við hljómsveitarstjór-
ann, Gerd Albrecht. Óróinn hefur
verið svo mikill að afmælisdagskrá
hljómsveitarinnar í tilefni 100 ára
afmælis hennar á næsta ári hefur
verið stefnt í voða. Tigrid bað hljóm-
sveitarmeðlimi fyrir alla muni að
láta af deilunum og hegða sér al-
mennilega í eitt ár.
En þetta er ekki hlutverkið sem
Tigrid kýs sér. Hann telur best að
hljómsveitin stjórni sér sjálf. Og í
sinn stað vill hann að stofnað verði
listaráð svipað og er í Bretlandi og
Danmörku. Sem þýðir það að pen-
ingar skattgreiðenda renni áfram
til listarinnar. En reynslan af stjórn
kommúnista hefur sannfært hann
um að engin ríkisstjóm eigi að ráða
því hver fái hvað.
VINIRNIR Steve (Aðalsteinn Bergdal), Stanley (Valdimar Örn Ljósmyndir/Bjöm Gíslason
Flygenring), Pablo (Skúli Gautason) og Mitch (Guðmundur) MITCH (Guðmundur Haraldsson) kveikir í fyrir
Blanch Rósa Guðný Þórsdóttir).
Sporvagninn
Gimd
EITT frægasta leikverk
tuttugustu aldar er án efa
Sporvagninn Girnd eftir
bandaríska leikritaskáldið
Tennessee Williams, en Leik-
félag Akureyrar frumsýnir
það á þriðja degi jóla undir
leikstjórn Hauks J. Gunnars-
sonar.
„Verkið gerist í New Orle-
ans í suðurríkjum Bandaríkj-
anna um miðja öldina og fjall-
ar um kennslukonu, Blanche
Dubois, sem leitar á náðir syst-
ur sinnar og mágs, Stellu og
Stanley Kowalski. Blanche er
á flótta frá fortið sinni og er
á barmi örvæntingar. Meðan
á dvöl hennar stendur flettist
ofan af henni og upp úr kafinu
koma óblíð örlög og myrkir
atburðir sem ekki þola dagsins
(jós. í húsi systurinnar og hins
hrjúfa mágs gerast atburðir
sem leiða hana fram á brún
vitfirringar.
Þegar Sporvagninn Gimd
var frumsýndur í Banda-
ríkjunum 1947 sló verkið svo
rækilega í gegn að höfundur-
inn varð heimsfrægur á einni
nóttu. Síðan hefur það verið á
verkefnaskrá leikhúsa um all-
an heim. Kvikmyndin frá ár-
inu 1951 með Vivien Leigh og
Marlon Brando þykir með
betri kvikmyndum frá Holly-
wood og varð til þess að skjóta
Brando upp á stjörnuhimin-
inn. Þjóðleikhúsið sýndi Spor-
vagninn Gimd fyrir tuttugu
ámm og síðan hafa áhorfend-
ur ekki átt kost á að sjá leikrit-
ið á íslensku leiksviði, fyrr en
nú,“ segir í kynningu.
Hlutverk Blanche og Stan-
leys eru eftirsótt af leikurum
að glíma við. í sýningu LA em
það Rósa Guðný Þórsdóttir og
Valdimar Öm Flygenring sem
takast á við þessar makalausu
persónur. Bergljót Arnalds er
í hlutverki Stellu og Guð-
mundur Haraldsson fer með
hlutverk Mitch. Aukahlutverk
Sigurður Hallmarsson, Þórey
Aðalsteinsdóttir og Valgarður
Gíslason.
Leiksljóri er Haukur J.
Gunnarsson og hannar hann
jafnframt búninga. íslenska
þýðingu gerði Örnólfur Áma-
son. Leikmynd er eftir Svein
Lund-Roland og lýsingu hann-
ar Ingvar Bjömsson. Blústónl-
ist setur mikinn svip á sýning-
una og er höfundur hennar
Karl O. Olgeirsson.
Fmmsýning miðvikudaginn
27. desember kl. 20.30 - 2.
sýning föstudaginn 29. desem-
ber kl. 20.30 - 3. sýning laug-
ardaginn 30. desember kl.
20.30.
Leikfélag Akureyrar frumsýnir þriðja dag jóla
Morgunbkðið/Júlfus
RÓBERT H. Haraldsson og Jón Karl Helgason segja að íslensk
menning og umræðan um þjóðerni séu í deiglunni.
Karl. „Áður var höfuðáhersla lögð á
íslenskar bókmenntir en á síðari
árum hefur Skírnir sinnt íslenskri
menningarsögu almennt. Við höfum
haldið áfram á sömu braut. í þessum
fyrsta árgangi sem við ritstýrum
má finna grein um landnám í Húna-
þingi, greiningu á ljóðum Jónasar
Hallgrímssonar, yfírlit yfír viðtökur
á íslenskum fornbókmenntun í Rúss-
landi á nítjándu öld, umfjöllun um
dagbækur íslensks alþýðumanns
sem skrifaðar voru um aldamótin
síðustu og uppkast að stjórnarskrá
íslands fyrir tuttugustu og fyrstu
öldina, svo dæmi séu nefnd.“
Róbert bendir á að sérfræðiritum
hafí fjölgað hér á landi en þau þjóni
fyrst og fremst þeim tilgangi að
vera vettvangur þar sem fræðimenn
skrifí fyrir fræðimenn innan sömu
fræðigreinarinnar. Skírnir leggi sig
aftur á móti fram um að vera fræði-
legt, vandað tímarit sem h'öfðað
geti til almennings. „Sennilega hefur
sjaldan verið jafn mikil þörf fyrir
víðtækt menningartímarit þar sem
fólk á ólíkum sviðum hittist, bæði
sem höfundar og lesendur. Bók-
menntir skipa þó áfram veglegan
sess í Skírni.“
Róbert bætir við að í vorheftinu
hafði þýðing Hauks Hannessar á
fyrstu bók Eneasarkviðu eftir Virgil
víkkað hefðbundinn ramma ritsins.
„Þau góðu viðbrögð sem þýðingin
fékk voru okkur hvatning til að halda
á sömu braut. í haustheftinu sem
nú er komið út má meðal annars
finna þýðingu Eyjólfs Kjalars Emils-
sonar á frægri ritgerð Plótínosar um
fegurðina." Ritstjórarnir segjst von-
ast til að geta birt fleiri þýðingar
af svipuðu tagi í framtíðinni.
Pólitískt hlutverk
Jón Karl segir athyglisvert að
stærstu menningartímarit landsins,
Skírnir og Tímarit Máls og menning-
ar, hafí orðið til og eflst í pólitísku
umróti; Skímir í sjálfstæðisbarátt-
unni og Tímarit Máls og menningar
í deiglunni við upphaf heimsstyijald-
arinnar síðari. „Eg hef á tilfinning-
unni að þessi tímarit ásamt fleirum
muni á næstu árum hafa auknu
pólitísku hlutverki að gegna, að vísu
í öðrum skilningi en þegar þeim var
hleypt af stokkunum. Svo virðist sem
hugtakið íslenskt þjóðerni sé að
ganga í gegnum einskonar hreinsun-
areld. Fræðimenn eru að reyna að
átta sig á úr hvaða þáttum það er
samsett og hvernig það móti sjálfs-
mynd þjóðarinnar og afmörkuð svið
þjóðlifsins, svo sem stjórnmálaum-
ræðuna og einstakar fræðigreinar.
Þessar spurningar vom áberandi í
vorhefti þessa árgangs og það bend-
ir allt til þess að umræða um þjóðern-
ið muni halda áfram á síðum Skírn-
is á næsta ári.“ Ritstjórarnir segja
að framboð á efni til birtingar í
Skími sé umtalsvert, ekki síst á rit-
gerðum. Helst sakni þeir fleiri Skím-
ismála en þeim efnisflokki er ætlað
að vera umræðuvettvangur fyrir al-
menn málefni sem tengjast samtím-
anum, þar á meðal viðbrögð við
greinum sem birst hafa í tímaritinu.
Þó séu nokkur ánægjuleg dæmi þess
að skoðanaskipti hafí spunnist áfram
ár frá ári. í haustheftinu 1995 megi
til dæmis finna viðbrögð Sigurðar
A. Magnússonar við spumingum
sem Páll Skúlason beindi til rithöf-
unda í Skírni árið 1990 en áður
hafí Guðbergur Bergsson og Álfrún
Gunnlaugsdóttir svarað Páli.'
„Skírnismál er kjörinn vettvangur
fyrir styttri og snarpari greinar,"
segir Róbert. „Kosturinn við að birta
slíkt efni í Skírni er að orðin gleym-
ast ekki jafn fljótt í tímariti og sú
umræða sem fram fer í dagblöðum
og ljósvakamiðlum.“
Auk ritgerða og Skímismála eru
greinar um bækur fastur liður í
Skími en þær spanna allt frá ritdóm-
um um einstök verk til viðameiri
úttekta. Þannig eru í haustheftinu
fjallað um íslenskar sjómannasögur
í einni grein og um nokkur nýleg
örsagnasöfn í annarri. „Með því að
kalla þetta greinar um bækur viljum
við hvetja höfunda til að hefja til
samræðu þau verk sem til umfjöllun-
ar eru hvetju sinni, fremur en að
þeir séu bundnir við hefðbundið
dómarasæti,“ segir Jón Karl.
Skemmtilegt
verkefni
Ritstjóramir segjast vera sáttir
við árið sem er að líða og segja rit-
stjórastarfíð afar gefandi. „Við höf-
um tekið þá stefnu að vera virkir
sem ritstjórar og okkur heyrist að
flestir höfundar kunni því vel,“ seg-
ir Jón Karl og Róbert tekur í sama
streng: „Það er í senn krefjandi og
skemmtilegt að hjálpa höfundum að
ná því besta út úr sjálfum sér og
um leið ákaflega lærdómsríkt fyrir
mann sjálfan."
Þeir líta því björtum augum til
framtíðar og segja höfuðmarkmiðið
að efla Skími og þróa. „Lykilatriðið
er vitanlega að gera sérhvert hefti
eins vel úr garði og unnt er,“ segir
Róbert. „Engu að síður mætti kynna
tímaritið betur og það væri gaman
að bæta fleiri áskrifendum í hópinn,
þar á meðal yngra fólki og náms-
mönnum."
Jón Karl bendir á að Skírnir hafi
á undanförnum ámm verið iðinn við
að kynna verk ungra fræðimanna.
1 þessum nýja árgangi séu til að
mynda sex höfundar um þrítugt eða
yngri. „Þessi kynslóð er að átta sig
á að Skírnir er einnig þeirra tíma-
rit, tímarit sem tekur mið af nýjum
aðstæðum í þjóðfélaginu og vill taka
þátt í að móta þær.“