Morgunblaðið - 29.12.1995, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Hneykslanlegrir
málflutningxn*
í GREIN sem birtist í Morgunblað-
inu 19. þ.m. undir fjögurra dálka fyr-
irsögninni „Hreinræktað hneyksli",
flallar greinarhöfundur, sem er
hæstaréttarlögmaður, m.a. um upp-
lýsingar sem Samband íslenskra
tryggingafélaga (SÍT), hefur komið á
framfæri við Alþingi um fyrirliggj-
andi tillögur til breytinga á skaða-
bótalögum og þau áhrif sem þær
kynnu að hafa m.a. á bifreiðatrygg-
ingaiðgjöld. Ef grein þessari hefur
verið ætlað að vera innlegg hæstarétt-
arlögmannsins í faglega umræðu um
þessi mál, sem ég raunar stórefast
um, hefur það algjörlega mistekist.
Umfjöllun hæstaréttarlögmannsins
ber merki þess að hann telur það
helst málstað sínum til framdráttar
að gera vátryggingafélögin, starfs-
menn og samtök þeirra tortryggileg
og kemur hann víða við. Rangar
tjónaupplýsingar, skattsvik og blekk-
ingar gagnvart Alþingi eru meðal
atriða sem lögmaðurinn kýs að brigsla
vátryggingafélögum og vátrygginga-
mönnum um. I þessari makalausu
grein tekur hann og til við að túlka
tölur um bótaskyld slys vátryggingar-
félaganna. í þeim þætti gefur hann
sér rangar forsendur og verða niður-
stöður hans í samræmi við það.
Umsögn SÍT um tillögur til
breytinga á skaðabótalögum
Tillögum um breytingar á tiltölu-
lega nýjum skaðabótalögum var skil-
að til allsheijamefndar Alþingis í
nóvember sl. Sendi allshetjamefnd
tillögumar til SÍT til umsagnar. Til-
lögumar voru haldnar þeim ágalla
að þeim fylgdu engir útreikningar á
heildaráhrifum þeirra á slysabætur,
ef þær yrðu að lögum. Af SÍT hálfu
var allsheijamefnd greint frá því, að
reynt yrði að bæta úr þessu og niður-
stöður athugunar um íjárhagsleg
áhrif tillagnanna mundu síðan fylgja
umsögn SIT um málefnið. Meginá-
stæða þess, að SÍT taldi nauðsynlegt
að hrinda þessari könnun af stað var
sú, að næsta einsýnt var að tillögum-
ar mundu hækka skaðabótagreiðslur
mikið og þar með vátryggingarið-
gjöld, ef þær næðu fram að ganga.
Taldi SÍT að þingmenn jafnt sem al-
menningur ætti skýlausan rétt á að
fá upplýsingar um þenn-
an veigamikla þátt máls-
ins, áður en það yrði af-
greitt. Vitað var, að lagt
var að sumum þing-
mönnum að afgreiða
þetta mál með hraði. Í
þeim áróðri kom þessi
sami lögmaður mjög við
sögu. SIT og aðildarfélög
þess hafa á hinn bóginn
bent á, að t.d. bifreiða-
tryggingariðgjöld hér á
landi væru nú þegar
þung í skauti fyrir al-
menning og fýrirtæki.
Engin ást'æða væri til
þess að grípa til breyt-
inga á skaðabótalögum,
sem leiða mundu til enn hærri ið-
gjalda, enda væri almennt viðurkennt
að skaðabótalögin í höfuðatriðum
væri góð löggjöf. Akvörðun um breyt-
ingar ætti í öllu falli ekki að taka
nema að vel yfirlögðu ráði og ve£na
þess, að þörfín væri brýn. Síst af öllu
ætti að taka ákvörðun um slíkt í tíma-
þröng, til þess eins að láta undan
kenjum þröngs hagsmunahóps, - og
senda síðan reikninginn til almenn-
ings og fyrirtækja í formi hærri ið-
gjalda.
Hver er glæpur SÍT?
Af SÍT hálfu var leitað til Bjarna
Guðm.undssonar tryggingastærð-
fræðings til að gera úttekt á heildar-
áhrifum tillagnanna á bótagreiðslur
í ökutækjatryggingum. Leitað var til
Bjama þar sem höfundar tillagnanna
til breytinga á skaðabótalögunum
leituðu sjálfír til hans til að gera
aðra útreikninga í tengslum við mót-
un tillagna sinna. Hæfni trygginga-
stærðfræðingsins til að vinna þetta
verk ætti því að vera óumdeild. ítar-
legri og málefnalegri umsögn SÍT til
allsheijarnefndar fylgdi þessi athug-
un Bjama Guðmundssonar. Utreikn-
ingar hans byggja á bestu fáanlegum
upplýsingum. Gerður er raunhæfur
samanburður á tjónabótum sam-
kvæmt gildandi lögum annars vegar
og samkvæmt breytingartillögunum
hins vegar. Niðurstöður trygginga-
stærðfræðingsins eru ótvíræðar.
Bótagreiðslur munu hækka um u.þ.b.
50%, sem að öðru
óbreyttu hefur í för
með sér hækkunarþörf
iðgjald í skyldutrygg-
ingum ökutækja um
30%. Glæpur SIT felst
í því, að niðurstöðumar
hugnast ekki lög-
manninum. Hann hvet-
ur Alþingi til að taka
sér í hendur refsivönd
og veita fyrirsvars-
mönnum SÍT þá ráðn-
ingu, sem þeir verð-
skuldi. Skuli það gert
með því að lögleiða
framkomnar breyting-
artillögur á skaðabóta-
lögum. Þannig fatast
lögmanninum heldur ekki flugpð, er
hann skellir fram tillögu sinni um
refsiformið, sem hlýtur að teljast
nýlunda innan lögfræðinnar.
Höfundurinn byggir á
röngum forsendum,
sem hann gefur sér
sjálfur, segir Axel
Gíslason. Hann gerir
síðan útreikninga sína á
þessum röngu forsend-
um og dregur af þeim
villandi ályktanir.
Rangar forsendur.
Rangar niðurstöður
í fyrmefndri blaðagrein gefur lög-
maðurinn sér forsendur sem hljóta
að vekja undran, einkum þegar höfð
er í huga reynsla hans við uppgjör
slysatjóna á skaðabótagrandvelli.
Ein meginforsenda lögmannsins
fyrir þeim niðurstöðum sem hann
kemst að, er varðandi þau tjón frá
1993 sem Bjami Guðmundsson bygg-
Axel Gíslason
ir útreikninga sína á. Heldur lögmað-
urinn því fram, að þau 459 tjón sem
annaðhvort hafa þegar verið gerð
upp, eða fyrir liggja upplýsingar um
til þess að gera hliðstæða útreikninga
og fyrir uppgerðu tjónin, séu allt tjón
sem leiða muni til bóta vegna varan-
legrar örorku eða varanlegs miska.
Af þvi dregur hann svo þá stórkost-
legu ályktun að þau 587 tjón sem
eftir standa „séu að langmestu leyti
mál sem aldrei verða nein tjón sem
máli skipta". Betur að satt væri.
Lögmaðurinn á að vita betur. Al-
gengt er að uppgjöri margra örorku-
mála ljúki ekki fyrr en liðin era a.m.k.
þijú ár frá því slys verður. Einkum
á þetta við um mörg stærri mál og
ætti reyndum lögmanni að vera þetta
manna best ljóst. Þannig innifela fyrr-
nefnd 459 tilvik mörg tjón án varan-
legrar örorku á sama hátt og mörg
óuppgerð tjón bíða uppgjörs á grand-
velli varanlegrar örorku í hópi hinna
587 tjóna.
Öllum þeim er skoða vilja stað-
reyndir málsins má vera ljóst hversu
fráleitar ályktanir lögmannsins era.
Útreikningar þeir sem SÍT byggði
umsögn sína á og sendi Alþingi era
byggðir á bestu fáanlegu upplýsing-
um og aðferðum og standa óhaggaðir.
í grein sem Bjami Guðmundsson
ritaði og birtist hér í blaðinu í gær,
fjailar hann m.a. um skrif lögmanns-
ins. Eins og þar kemur einnig skýrt
fram, era forsendur þær sem lögmað-
urinn býr til og notar sem grandvöll
áframhaldandi útreikninga sinna al-
rangar og niðurstaðan því út í hött.
Um mat á heildarhækkun slysa-
tjóna segir Bjami m.a. í greininni:
„Samkvæmt því sem að ofan var
rakið fæst það mat að hækkun verði
að meðaltali nálægt 50%. Má segja
það meginniðurstöðu athugunarinnar
og hefur mér vitanlega ekki verið um
hana deilt. Það skal áréttað að hér
er átt við líkamstjón sem heild, en
ekki bætur vegna varanlegrar örorku
og varanlegs miska eingöngu. Ef ein-
göngu væri miðað við þau slys sem
af hlýst varanleg örorka eða varanleg-
ur miski fengist meiri hækkun, en
slíkt væri að sjálfsögðu ekki raun-
hæft mat á heildaráhrifum. Sam-
kvæmt þessum niðurstöðum myndu
tillögur Gests Jónssonar og Gunn-
laugs Claessen því leiða til stórfelldr-
ar breytingar á núverandi skaðabóta-
rétti varðandi bætur fyrir líkamstjón."
Um skrif lögmannsins um meint
ofmat tryggingafélaganna á bóta-
skyldum slysatjónum segir Bjami
m.a.:
„Það er því ekki aðeins að rökst-
uðningi fyrir hinu meinta stórfellda
ofmati tjóna sé áfátt, heldur má sjá
að þær fullyrðingar leiddu af sér nið-
urstöðu sem hlyti að teljast reyfara-
kennd.“
Þá segi Bjami m.a. í lokaorðum
sínum:
„Þær ályktanir sem dregnar vora
af fyrirliggjandi gögnum í þeirri sam-
antekt sem skilað var til stjómar SIT
standa því óhaggaðar. Vissulega hefði
verið æskilegt að rýmri tími hefði
gefist til skoðunar og frekari úr-
vinnslu á niðurstöðum og söfnunar
ýtarlegri gagna, og vonandi gefst tími
til þess í framhaldinu. Þær niðurstöð-
ur sem fyrir liggja benda þó mjög
ótvírætt til þess að umræddar tillögur
til breytinga á skaðabótalögum
50/1993 muni leiða til mjög hækk-
aðra bóta frá því sem nú er og að í
framhaldi af því verði einnig að reikna
með veruiegri hækkun iðgjalda bif-
reiðatrygginga.“
Málflutningur lögmannsins
Sá málflutningur sem lögmaðurinn
kýs að hafa í frammi í umfjöllun sinni
í fyrmefndri blaðagrein er sérstakt
athugunarefni. Hann byggir á röng-
um forsendum sem hann sjálfur gefur
sér. Hann gerir síðan útreikninga sína
á þessum röngu forsendum og dregur
af þeim villandi ályktanir eins og
vænta mátti. Þessar ályktanir eru svo
aftur notaðar sem staðreyndir þegar
hæstaréttarlögmaðurinn fellir dóm
sinn.
Ekki verður hér reynt að geta sér
til um hvaða ástæður liggja að baki
svona skrifum. Hjá okkur lesendum
Morgunblaðsins, sem ekki erum í
hópi hinna löglærðu, hljóta á hinn
bóginn að vakna spumingar um,
hvemig málflutningi er hagað fyrir
dómstólum þessa lands, ef umrædd
skrif hæstaréttarlögmannsins teljast
forsvaranleg.
Hreinræktað hneyksli
Grein hæstaréttarlögmannsins hef-
ur vakið athygli, enda er hún með
endemum. Hún er full af dylgjum í
garð íslenskra vátryggingafélaga og
þeirra, sem við vátryggingastarfsemi
fást. I greininni er og að fínna túlkun
lögmannsins á tölum um slys, sem
koma til kasta vátryggingafélaganna.
Sú umfjöllun lýsir fullkominni van-
þekkingu á því efni, sem hann hefur
ætlað að skýra með skrifum sínum.
Ég get raunar aðeins tekið undir eitt
atriði með lögmanninum varðandi
grein hans, og það er heitið sem hann
sjálfur valdi ritsmíð sinni. Grein lög-
mannsins er að efni og framsetningu
hreinræktað hneyksli.
Höfundur er formaður Sambands
íslenskra tryggingafélaga og for-
sljóri Vátryggingafélags Islands
hf.
Skýrar línur í málefnum Skýrr
AÐ UNDANFÖRNU
hefur mikið verið íjallað
um málefni Skýrr. Þessi
umræða hefur m.a. snú-
ist um að það sé óeðli-
legt að ríki og borg eigi
og reki fyrirtæki eins og
Skýrr. Að fyrirtækið
nýti sér yfirburða stöðu
sína á markaðinum og
að stjómvöld hafí ekki
markað neina stefnu um
þetta fyrirtæki. Þetta er
ekki rétt eins og fram
kemur hér á eftir.
Hlutverk og
eigendur Skýrr
Skýrr er sameignar-
félag í eigu ríkisins,
Reykjavíkurborgar og Rafmagn-
sveitu Reykjavíkur. Skýrr var stofn-
að árið 1952 og er elsta fyrirtækið
í upplýsingaiðnaði á íslandi. Fyrir-
myndin að stofnun Skýrr var sótt til
nágranna landa okkar og era t.d. enn
í dag starfandi sambærileg fyrirtæki
á öllum norðurlöndunum. Þessi fyrir-
tæki hafa haft með sér margvíslegt
samstarf m.a. í menntunarmálum,
þróunarmálum og hugbúnaðargerð.
Og nýlega stofnuðu Skýrr, Finnar
og Eistlendingar fyrirtækið, Eis-
Systems, hlutverk þess verður að
veita opinberam aðilum í Eistlandi
tölvuþjónustu.
Óhætt er að fullyrða
að ef ekki hefði komið
til stofnunar Skýrr
hefðu ríki og borg sett
á laggirnar margar
tölvudeildir og í dag
snérist sennilega um-
ræðan um með hvaða
hætti væri hægt að
sameina þessar deildir
til að ná þeirri stærðar-
hagkvæmni og öryggi
sem rekstur eins og
þessi krefst.
Allt frá stofnun fyrir-
tækisins hefur meginá-
hersla verið lögð á að
vinna verkefni fyrir eig-
endur. Styrkur Skýrr
er fólginn í áratuga
reynslu í gerð og rekstri stórra upp-
lýsingakerfa á landsvísu (landskerfi).
Landskerfín krefjast þess að upplýs-
ingar geti streymt á milli þeirra og
að hámarksöryggis sé gætt við varð-
veislu upplýsinganna. Þessum mark-
miðum verður ekki náð nema með
öflugum og traustum tölvubúnaði,
þekkingu á opinberri stjómsýslu og
öguðum vinnubrögðum. Hér gilda
sömu lögmál og t.d. í sjávarútvegi,
menn sækja ekki í Smuguna né á
Reykjaneshrygg á trillum, heldur
togurum. Landskerfum þarf að halda
úti allan sólarhringinn alla daga vik-
unnar og það eru gengnar vaktir hjá
Vinnubrögð þessi eru
gott fordæmi um, segir
Þorsteinn Garðars-
son, hvemig breyta
má ríkisfyrirtækjum
í hlutafélög.
Skýrr eins og á toguram, trollið er
alltaf úti.
Skýrr og
upplýsingaiðnaðurinn
Kennsla í upplýsingatækni hófst
ekki hér á landi fyrr en seint á átt-
unda áratugnum og má segja að fram
til þess tíma hafi Skýrr verið einn
helsti menntunaraðili á þessu sviði
hér á landi. Og eru ófáir eigendur
og starfsmenn hugbúnaðarhúsa sem
fengu menntun sína hjá Skýrr. Því
má með sanni segja að fyrirtækið
hafí lagt ákveðinn grann að skjótri
útbreiðslu upplýsingatækni á íslandi.
Í umfjöllun um Skýrr hefur einatt
verið sett samasemmerki á milli starf-
semi Skýrr og Pósts og síma og því
haldið fram að Skýrr hafi sömu stöðu
á upplýsingamarkaðinum og Póstur
og sími á fjarskiptamarkaðinum.
Þetta er alrangt eins og áður hefur
komið fram og reyndar gera slíkar
fullyrðingar lítið úr þeim fyrirtækjum
sem hafa gengið vel og má þar m.a.
nefna fyrirtæki eins og íslenska for-
ritaþróun, Hugbúnað, VKS, Hug,
Netverk Fjarhönnun, Tölvusamskipti,
Oz og Friðrik Skúlason. Öll þessi fyr-
irtæki hafa náð glæsilegum árangri
á heimamarkaði og í útflutningi.
Skýrr hefur lagt metnað sinn í að
vinna með þessum fyrirtækjum til að
opna erlend sambönd sem við höfum
og til að taka þátt í vöraþróunarverk-
efnum sem gætu orðið útflutning-
svara. Hvort sem mönnum líkar betur
eða verr er til staðar ákveðin þekking
hjá Skýrr sem önnur fyrirtæki hafa
ekki og það væri ekki upplýsingaiðn-
aðinum til framdráttar að starfsmenn
Skýrr sætu með hendur í skauti og
tækjust ekki á við nýjungar.
Stefna stjórnvalda
í málefnum Skýrr
Fyrir rúmlega tveimur áram
ákváðu eigendur að kanna kosti þess
að breyta Skýrr í hlutafélag. Stjóm
Skýrr hefur unnið markvisst að þessu
í samvinnu við starfsmenn Skýrr og
er óhætt að fullyrða að vel hafí tek-
ist til. Hver man ekki eftir þeim átök-
um sem urðu þegar breyta átti SVR
í hlutafélag? Ekkert slíkt varð í þessu
ferli, nær allir starfsmenn Skýrr voru
Þorsteinn
Garðarsson
fylgjandi þessum breytingum og
lögðu sig fram um að leysa þau
ágreiningsefni sem upp komu og það
sama gilti um stjóm Skýrr. Þau vinnu-
brögð sem vora viðhöfð í þessu máli
geta án efa orðið öðram fordæmi um
hvemig eigi að standa að því að
breyta ríkisfyrirtækjum í hlutafélög
sbr. bönkum og Pósti og síma.
Ennfremur hafa bæði fjármálaráð-
herra og borgarstjóri Iýst því yfír að
hlutabréf í félaginu verði seld innan
skamms tíma. Það er því rangt að
eigendur hafí ekki markað neina
stefnu varðandi fyrirtækið.
Hlutverk stjómar og starfsmanna
Skýrr hlýtur að vera að efla faglega
getu og samkeppnishæfni fyrirtækis-
ins, til þess að það geti veitt viðskipta-
vinum sínum gæðaþjónustu á sam-
keppnishæfu verði. Hagur eigenda
hlýtur að vera að fá sem mest verð-
mæti fyrir sína eign. Hagur almenn-
ings er ekki að leggja stafsemina nið-
ur og færa einhveijum þá markaði
sem fyrirtækið starfar á endurgjalds-
laust. Hagur almennings er annars
vegar að til staðar sé traust og öflugt
fyrirtæki sem er í stakk búið til að
safna saman, vinna, miðla og varð-
veita upplýsingar er varða alla lands-
menn og hag þeirra. Og hins vegar
að sú reynsla og þekking sem verður
til á heimamarkaði verði nýtt til að
sækja á ný mið.
Að lokum langar mig til að nota
tækifærið til að óska þér, lesandi
góður, farsældar á komandi ári.
Höfundur er framkvæmdastjóri
hugbúnaðar- og markaðssviðs
Skýrr.