Morgunblaðið - 29.12.1995, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 1995 29
AÐSENDAR GREINAR
ENN einu sinni hefur okkur
gefist sú gleði að fá að halda há-
tíð. Ljósið, sem við okkur skín á
heilögum jólum, ber þvílíka birtu,
að jafnvel myrkur dauðans hlýtur
að víkja. Þess vegna er á jólum
sungið um gleði í döprum hjörtum.
Og þess vegna óma þeir fagnaðar-
hljómar, sem tilfinningin ein fær
rúmað.
Tilfínningar og tilfinningasemi
eru sitthvað. Að komast í snertingu
við sinn innri mann er að leyfa
barninu í sér að bijótast fram. Og
það gerum við, þegar við lútum
barni jólanna. Þá birtir í barmi og
okkur langar til að láta þá hjarta-
hlýju móta vit okkar og vilja, dag-
far okkar og breytni og hversdags-
leg samskipti okkar mannanna.
Það er líkt og okkur langi til að
taka heiminn í fangið eða a.m.k.
það brot af veröldinni, sem blasir
við okkur.
Lúther- flutti eitt sinn á jólum
prédikun, sem lifir í minningunni.
Þar gaf hann háttsemi fjárhirð-
anna sérstakar gætur. Hann beindi
athygli safnaðarins að viðbrögðum
þeirra, sem fyrstir fengu að heyra
þann jólasöng, sem geymir frum-
tón allra annarra jólasöngva,
dýrðarsöng englanna á Betlehem-
svöllum. Síðan spurði hann áheyr-
endur sína eitthvað þessu líkt:
Hvað gerðu þessir fátæku menn,
þegar þeir höfðu lotið við lágan
stall og lifað undrið mesta? Gengu
þeir í klaustur og lokuðu sig frá
öðrum? Fóru þeir og reistu há-
timbrað musteri þar sem þeir dýrk-
uðu Guð á kórréttan hátt daga og
nætur? Nei, þeir snéru aftur til
hjarðar sinnar, svo einfalt var nú
það. Með öðrum orðum: við þjónum
Guði með því að þjóna lífinu.
í ljóðabókinni: Hvar er land
drauma, eftir Rögn-
vald Finnbogason, sem
nýlega er látinn langt
um aldur fram, er
ákaflega heiðarleg og
einlæg játning prests.
Gamli presturinn
kveður þar kirkjuna
sína eftir fjörutíu ára
þjónustu og Guð talar
til hans þessum orð-
um:
Þú hefur unnið hættulegt
starf
þessi fjörutíu ár, sagði
Hann.
Hjörtu mannanna geyma
allt
en hættulegast af því öllu
er sjálfið
og fáir Sem ná að deyja áður en þeir deyja.
Svokallaðir sigrar í lífinu eru oft
mestu ósigramir.
Hann horfði á prestinn eins og úr fjarska
um leið og Hann sagði:
Mér hefur þú engu heitið við vígslu þína
aðeins haft eftir bamalega formúlu
misviturra manna,
mér em engar vígslur gildar
aðrar en lífið sjálft.
Farðu í friði.
Við eigum á ylhýra málinu mörg
gegnsæ og lýsandi orð, sem mega
ekki missa merkingu sína. Eitt
þessara orða er orðið embætti. í
hugum margra kann það að standa
fyrir eitthvað fjarlægt, virðulegt
og upphafið. Gefum því gaum, að
orðið embætti er runnið af sömu
rót og orðið ambátt. Það vísar
þannig til þeirra miklu sanninda,
að við erum öll sett til að þjóna
öðrum í kærleika og trúmennsku.
Kannski var það einmitt forsendan
fyrir því að það voru fjárhirðar,
sem fyrstir fengu að sjá og reyna,
að þeir kunnu að kijúpa. A hnján-
um, í smæð menns-
kunnar, átti Guð
greiða leið að hjarta
þeirra í þessu litla
barni. Og það var
barnið, sem þeir lutu.
Þannig taka glaðir
englar og traustir fjár-
hirðar höndum saman
á Betlehemsvöllum og
hneigja höfuð sín að
barninu einu.
Það er barnið, sem
byggir brú á milli him-
ins og jarðar, á milli
manns og annars.
Þetta barn, sem kem-
ur ekki í konungsvaldi
stríðu, heldur í kær-
leik, líkn og blíðu. Og sé það ásetn-
ingur okkar að leitast við að lifa
þessu barni, þá hljótum við að
framganga í þeim anda, sem það
birtir og boðar, hvar sem við erum
og förum, í tali og tónum, í verki
og í sannleika.
Tónlistin tjáir innstu
hræringar hjartans,
segir Sigfinnur
Þorleifsson, eflir sam-
kennd og er Guði til
dýrðar.
Andsvar mannsins við fagnaðar-
erindi jólanna er erfitt að búa í
búning orða, þess vegna m.a.
syngjum við á jólum eins og raun-
ar endranær. Það hefur ekki farið
framhjá neinum, að söngur Kórs
Langholtskirkju hljóðnaði á þess-
um jólum og það tekur marga sárt.
Kórinn, undir styrkri og ljúfri
stjórn Jóns Stefánssonar, hefur
ekki leitt svo fáa að fjárhúsjötunni
þar sem barnið er reifað og lagt á
síður helgrar bókar svo gripið sé
aftur til orðfæris meistara Lút-
hers. Ég get ekki hugsað til þess
að kristnin í landinu fari á mis við
þessa góðu krafta og vona að var-
anlegar sættir náist með Guðs
hjálp og góðra manna.
Tónlistin tjáir innstu hræringar
hjartans, hún eflir samkennd með-
al okkar innbyrðis og er Guði til
dýrðar. Þetta þekkja englarnir,
sendiboðar Guðs. Kliðmjúkur berst
um hásali himnanna söngur þeirra
og boðar fögnuð og frið meðal
manna. Þótt sú veröld, sem þar
bregður fyrir í svip, sé handan
orða og handan okkar takmarkaða
skilnings, þá á þessi heimur Guðs
samt erindi við okkar hversdags-
legu tilveru, þar sem kjörin eru
misjöfn og mörg. í fátæklegri
umgjörð þeirrar jarðnesku myndar
sem guðspjall jólanna dregur upp
og návist himnanna snertir og fyll-
ir sjáum við elsku Guðs. Þar er
okkur tjáð, að engar aðstæður séu
svo snauðar að þetta barn, sem'
birtir Guð á jörð geti ekki breytt
þar um og bætt. Kærleikurinn við-
urkennir engin landamæri og eng-
ar hindranir og það er leið kærleik-
ans, sem Guð velur að hjarta
manns. Bamið í jötunni leiðir fram
barnið í okkur og nær inní þá af-
kima sálarinnar, sem öðrum eru
alla jafnan lokaðir. Við finnum að
líf okkar hefur tilgang. Við erum
ekki ein í höndum óblíðra örlaga,
það er yfir okkur vakað. Og þessi
vitund glæðir með okkur virðing-
una fyrir öðrum. Hún brýnir fyrir
okkur kærleikann, réttlætið, frið-
inn, jafnlyndið og trúfestina. Við
lágan stall er lotið í þakklæti til
að þiggja styrk og kraft til áfram-
haldandi vegferðar, til lífs í um-
hyggju og til lífs í þjónustu.
Það er háttur margra Islendinga
að bera harm sinn í hljóði. Mönnum
finnst að engin orð dugi, þegar
nístandi sorgin er annarsvegar og
það er að sínu leyti satt og rétt.
Þess vegna vísar kirkjan til orðs-
ins, sem felur í sér fyllingu Guð-
dómsins, og það orð varð hold og
Söngiir englanna og
háttsemi hirðanna
Sigfinnur
Þorleifsson
Dreifbýlið í andarslitrunum
ÞAÐ ísland sem við
mér blasti þegar ég
kom hingað fyrst fyrir
40 árum er ekki lengur
til. Hér bjó þá bjartsýnt
fólk sem af miklum
eldmóð lagði dag við
nótt og byggði upp fyr-
ir komandi kynslóðir.
Sérstaklega er mér
minnisstætt andrúms-
loftið í sjávarþorpum
og til sveita. í þá daga
skrifaði ég mikið um
íslenskt atvinnulíf fyrir
blöð á Norðurlöndum
og víðar, og var ekki
spar á lofsyrðin um
dugmikla og framsýna
íslendinga.
Nú er tíðin önnur, hvarvetna
blasir við uppgjöf. Menn eru að
verða öreigar fyrir það eitt að hafa
lagt allt undir og treyst landsfeðr-
um í blindni. Eins og mér virðist
Islendingar vel upplýstir og á marg-
an hátt skynsamir, undrar mig að
menn skuli ekki fyrir löngu hafa
tekið í taumana og valið sér hæfara
forustulið sem væri fært um að
nýta tækifærin til verðmætasköp-
unar betur en raun ber vitni.
Ég hef átt því láni að fagna að
ferðast mikið um landið og kynnast
fólki vel. Satt best að segja er ég
undrandi á því hversu lítið ber enn
á biturleika hjá þeim sem eru
bundnir átthagafjötrum. Menn
verða að yfírgefa bú sín og heimili
slyppir og snauðir og bytja lífið upp
á nýtt nánast með tvær hendur
tómar jafnvel á gamals aldri. Samt
hafa menn lagt ævi-
starfið undir svo við
hér á mölinni getum
haft það gott. Eiga þau
það ekki inni hjá okkur
að öðruvísi verði staðið
að verki?
Hvaða réttlæti er í
því að kvóti tilheyrir
ekki höfnunum þar
sem hefð hefur skapast
fyrir dugmikla útgerð
og vinnslu? Þegar út-
gerðar- og fiskvinnslu-
fyrirtæki fara á haus-
inn, ættu aðrir að fá
að spreyta sig á staðn-
um; - þ.e. aflanum
ávallt landað og hann
unninn í heimahöfn - svo hægt sé
að viðhalda og efla atvinnu heima
fyrir.
Heilu sveitirnar eru að fara í
eyði. Það er rétt svo að höfuðstaðar-
búinn taki eftir því. Hann hugsar
líklegast sem svo: „Hvað kemur
mér þetta við?“, „þetta fólk er slík-
ur baggi á okkur“, „best að hætta
öllum „stuðningi“ við Vestfirði -
þetta er hvort sem er búið spil hjá
þeim.“
Nei, dokið andartak við! Er okkur
virkilega alveg sama um hvernig
fer fyrir dreifbýlinu? Ætli við vær-
um nokkuð í aðstöðu til að geta
haft skoðun yfir höfuð, ef það fólk
sem margir vilja feigt - hefði ekki
stritað fyrir okkur - og gerir það
enn! Islensk bændastétt á svo sann-
arlega betra skilið.
Ég er þeirrar skoðunar að af-
nema ætti með öllu miðstýringu í
Það sem kannski vantar
mest af öllu, segir Mats
Wibe Lund, eru menn
sem skara fram úr.
landbúnaði og leyfa fijálsan markað
þar sem framboð og eftirspurn ráði
ferðinni. Þar fyrir utan ætti að leyfa
gamla fólkinu að eyða ævikvöldinu
við búskap sinn á lífvænlegum kjör-
um. Það hefur ekkert unnið til sak-
ar og ætti að vera laust við geð-
þóttaákvarðanir stjórnvalda.
Erlend markaðssetning á okkar
umframframleiðslu ætti að vera
leikur einn fyrir harðduglega menn
sem bera höfuðið hátt og hafa
bjargfasta trú á því að okkar vörur
er með þeim bestu sem bjóðast í
heimi. - Við getum ekki lengur ver-
ið þekkt fyrir feftnni við að bjarga
okkur - bæði landi og þjóð.
Þegar íslenskir lambakjötsréttir
verða efstir á matseðlum á bestu
veitingastöðum um heim allan,
verður barist um að mega kaupa
það lítilræði sem við getum boðið.
Þá mun unga fólkið aftur flykkjast
út til sveitar þaðan sem afi og
amma voru rekin í burtu - vegna
getuleysis og áhugaleysis þeirra
sem þá sátu við stjórnvölinn.
Við skulum hætta að sauma púða
undir hendurnar á fullfrísku fólki
og eyða þeim landlæga misskilningi
að jöfnun lífskjara sé fólgin í meðal-
mennsku. Því ekki taka upp nýja
námsgrein á grunnskólastiginu:
sj álfsbj argarviðleitni.
Við ættum líka að innleiða já-
kvæðan skilning á ýmsum þeim
hugtökum sem verið hafa neikvæð
allar götur síðan verslun hér á landi
var að langmestu leyti í höndum
útlendinga.
Við verðum að efla siðferði þann-
ig að hver og einn landsmaður geri
sér grein fyrir því til hvers er ætl-
ast af honum. Hann á ekki bara
að vera sáttur við sitt hlutskipti
heldur einnig líta á það sem rétt
og sanngjarnt. Þá getur hann stolt-
ur sagt: „Þetta er öllum fyrir bestu
og einnig mér sjálfum." - í þessu
felst t.d. að skattframtöl verði ávallt
gerð að viðlögðum drengskap. Slíkt
mun fljótlega leiða til stórfelldrar
skattalækkunar og vera hin mesta
lyftistöng bættra lífskjara.
Nú um áramót væri hollt að hver
og einn landsmaður strengdi það
heit að gera ísland að betra landi
að lífa í.
Við þurfum að gera árið 1996
að ári bróðurkærleikans.
Við verðum öll að leggja okkur
fram um að sýna hvert öðru virð-
ingu og veita hvatningu. Samgleðj-
umst þeim sem gera það vel og
látum þá vera öðrum til fyrirmynd-
ar - í stað þess að öfunda.
Það sem ísland vantar mest af
öllu eru menn sem skara fram úr
og fá að njóta sín. Ef ekki verður
hlúð að slíkum mönnum er stutt í
það að sjálfstæði okkar glatist.
Áramótaósk til íslenskra fjöl-
miðla er að þeir setji uppbyggingu
í öndvegi - í stað þess að velta sér
upp úr neikvæðum fréttum. Ekki
svo að skilja að fjölmiðlar eigi ekki
Mats
Wibe Lund
bjó með okkur í mynd jarðnesks
bróður. Hans vegna megum við
vona. Barnið í jötunni er bróðir
okkar, sem deilir með okkur kjör-
um. Og það sem er mest, hann er
upprisinn lífgjafí okkar og lausn-
ari, sem sleppir aldrei af okkur
hendi sinni hvorki í lífi né dauða.
Þess vegna syrgjum við í ljósi þeirr-
ar vonar sem við okkur skín frá
Betlehem. Og þess vegna syngjum
við hið eilífa lag í gleði og sorg.
Við berum harminn fram ekki í
hljóði heldur í ljóði, í söng líkt og
skáldpresturinn Sigurður Einars-
son í Holti segir svo fagurlega:
Og syng þú hveija sorgarstund
þann söng um ást, þótt blæði und,
og allt sé misst, þá áttu Krist.
Því mest er miskunn Guðs.
Þetta tjá jólin öllu öðru fremur,
að mest er miskunn Guðs. Sú óskil-
yrta elska er mest, sem aldrei sef-
ur og aldrei bregst. Það eru til
óborganlegar myndir af englum
eftir Karólínu Lárusdóttur listmál-
ara. Ein þessara mynda sýnir þá
á skautum á ísilagðri Reykjavíkur-
tjörn. Og nú bregður svo við, að
yfirbragð þeirra er þyngra en við
eigum að venjast af þessum fleygu
himnesku verum. Það er raunar
líkt og klunnalegum, jarðbundnum
hirðunum hafí vaxið vængir, þeir
eru í senn englar og hirðar, sendi-
boðar Guðs á meðal manna. Og
ef vel er að gáð, má kannski sjá
föðurnum himneska bregða fyrir,
þar sem hann brosir góðlátlega að
leik þeirra frá upphæðum. Breytir
engu þótt þeim hætti til að gleyma
sér við að dást að mynd sinni á
spegilsléttu svellinu eða renni sér
með svo miklum og grátbroslegum
tilburðum að þeir hljóta að falla.
Hann væntir þess eins, að þeir
hjálpist að og reisi hver annan við
í krafti fyrirgefningarinnar. Svo
er að forðast árekstra og ætla
öðrum nægilegt svigrúm og síðan
eru alltaf einhveijir, sem virðast
seint geta lært að renna sér á
skautum.
Milli jóla og nýárs.
Höfundur er sjúkrahúsprestur á
Borgarspítalmmm.
að sinna sínu hlutverki sem verðir
réttlætis, en öllu má ofgera og mér
finnst að hvatningin hafi orðið und-
ir.
Hugsið ykkur ef við getum á
aldamótaárinu farið um landið og
á ný upplifað blómlegar sveitir og
verstöðvar þar sem allt er iðandi
af mannlífi. Þá gætum við með
sanni verið stolt yfir grettistakinu
sem við öll höfum unnið á undra-
verðum tíma við endurreisn - í
minningu forfeðranna og sem fyrir-
mynd fyrir æskuna og komandi
kynslóðir. Slíkt er mögulegt ef vilji
er allstaðar fyrir hendi.
Hversvegna í óskupunum var ég
að skrifa þessa grein? Held ég virki-
lega að það skipti sköpum að láta
skoðun mína í ljós? Eru menn ekki
oftast að tala fyrir daufum eyrum?
„Ein þúfa veltir sjaldnast þungu
hlassi“ en „margt smátt gerir eitt
stórt!“
Ég sendi blaðinu þessar línur ein-
faldlega af væntumþykju fyrir land-
inu sem hefur fóstrað mig í 40 ár,
- öllu því fólki sem ég hef kynnst
á ferðum mínum. Mér finnst að við
höfuðstaðarbúar höfum sýnt því
fádæma lítilsvirðingu í flestum okk-
ar athöfnum. Vinir mínir um land
allt eiga betra skilið. Vonandi taka
fleiri undir þetta svo stefnubreyting
verði.
Það er svo ósköp margt sem
hægt er að gera. Forðumst þó að
láta málin koðna í nefndum og ráð-
um. Látum hendur standa fram úr
ermum!
ísland er besta land i heimi -
íslendingar eru bara sjálfum sér
verstir.
Sendi ykkur öllum mínar bestu
áramótakveðjur.
Höfundur er [jósmyndari.