Morgunblaðið - 04.01.1996, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 4. JANÚAR 1996 C 5
VIÐSKIPTI
Snjóbrettin ljósi punkt-
urinn í skíðaiðnaðinum
einnig myndina í annarri röð til
vinstri). Japanir berjast enn við
að ná jafnvægi á nýjan leik í þjóð-
arbúskap sínum eftir mikla erfíð-
leika sem er að rekja allt aftur til
níunda áratugarins og leiddi enn
til stöðnunar í framleiðslu á árinu
1995. Þau umskipti sem mestum
áhyggjum valda eru þó í Evrópu
en þar er dvínandi framleiðslu-
aukning í öllum helstu ríkjum, t.d.
í Þýskalandi, Bretlandi, Frakk-
landi og Ítalíu, en í þessum löndum
er einhver mikilvægasti markaður-
inn fyrir sjávarafurðir íslendinga.
Mið-Evrópubúar eru þjóða
varkárastir í efnahagsmálum. Til
að fullnægja skilyrðum Maastric-
htsáttmálans um sameiginlegan
gjaldmiðil í ríkjum Evrópusam-
bandsins þurfa aðildarþjóðirnar að
fullnægja fjórum skilyrðum. Halli
á fjárlögum hins opinbera verður
að vera innan við 3% af vergri
landsframleiðslu, opinberar skuld-
ir innan við 60% af VLF, verð-
bólga þarf að vera innan við 3%
og vextir af ríkisskuldabréfum til
langs tíma innan við 8,9% (ath.
síðastnefndu tvær tölurnar eru
miðaðar við þær þrjár þjóðir sem
bestan árangur sýna á þessu
sviði). í svipinn eru horfur á því
að aðeins ijórar þjóðir, Bretar,
Þjóðveijar, Frakkar og Lúxem-
borgarar, fullnægi skilyrðunum
fjórum þegar kemur að því að taka
afstöðu til hveijir verða með frá
upphafí en það verður líklega gert
í marsmánuði 1998.
Evrómyntin sér dagsins ljós í
janúar 1999?
Viðleitni stjórnvalda í fjölmörg-
um ríkjum, bæði vestan hafs og
austan, til að ná tökum á ríkisfjár-
málum er talin geta
haft áhrif til þess
að draga úr fram-
leiðslu og eftirspurn
á • alþjóðlegum
markaði á næstu
misserum. Eftir
mikla þenslu í ríkisbúskapnum
mestallan níunda áratuginn jukust
skuldir hins opinbera mikið í flest-
um ríkjum heimsins og vaxtabyrði
flestra þjóða vegna opinberra
skulda hefur aukist verulega. Bar-
átta við þennan vanda setur ríkis-
rekstrinum skorður þessi misserin
og undirbúningur að sameiginlegu
Evrómyntinni hefur orðið til þess
að skerpa vitund manna á þessu
sviði. Halli í ríkisbúskapnum er
nú talinn bera vott um slakan
árangur við hagstjóm og pólitísk-
an veikleika. Þessar vikurnar er
barátta Frakka við að ná jafnvægi
í fjármálum sínum efst á baugi
en fleiri þjóðir munu koma í kjöl-
farið ef að líkum lætur.
Á fundi sínum í Madríd um
miðjan desember sí. voru leiðtogar
Evrópusambandsins að miklu leyti
sammála um að halda áfram eftir
markaðri áætlun um sameiginleg-
an gjaldmiðil og þar var honum
valið nafnið „Euro“ eða hugsan-
lega Evró á íslensku. Tímaáætlun
er nú þannig að stofnaðildarríki
verða valin í mars 1998. Þann 1.
janúar 1999 verður myntsamstarf-
ið að veruleika. Gengi milli fyrrum
gjaldmiðla aðildarríkjanna verður
fest til ævarandi frambúðar og þau
afsala sér að fullu yfírráðum í
vaxtamálum og gjaldeyrismálum
til Seðlabanka Evrópu. Þá þegar
munu ríkissjóðir viðkomandi landa
taka að gefa út skuldabréf í Evró-
myntinni. í síðasta lagi í janúar
2002 verður myntin sjálf gefín út
til nota í almennum viðskiptum.
Sex mánuðum síðar verða gömlu
seðlarnir og myntin (t.d. þýsk
mörk og franskir frankar) teknir
úr umferð.
Litlum tíma er varið til
úrlausnarefna framtíðar á
Islandi
í Madríd féllust leiðtogar Evr-
ópuríkjanna á skilyrði Þjóðveija
um að þátttakendur verði fyrir-
fram að beygja sig undir ákveðnar
reglur um jafnvægi í efnahagsmál-
um sem leiða til markvissrar stýr-
ingar á fjárlagahalla. Hvergi verð-
ur hvikað frá Maastrichtskilyrðun-
um eins og þau hafa þegar verið
sett fram. Flest ríkin munu jafn-
framt ásátt um að þau sem ekki
geta eða vilja vera með sem full-
gildir stofnaðilar tengi gjaldmiðla
sína við Evrómyntina með fyrir-
komulagi sem svipar til núverandi
myntbandalags. Bretar og Danir
hafa áskilið sér rétt til að íhuga
frekar formið á aðild þeirra.
Það er ljóst af því sem hér hef-
ur verið lýst að framundan eru
breyttir tímar við hagstjórn í Evr-
ópu. Af þessari framvindu verða
íslendingar að taka mið eins og
aðrar þjóðir. Þannig gæti farið
skömmu eftir aldamót að Evró-
myntin verði ríkjandi gjaldmiðill í
viðskiptum í Evrópu og fáeinir
aðrir gjaldmiðlar (t.d. Suðurlanda-
myntir) fasttengdir henni með fyr-
irkomulagi eins og nú er notast
við í Myntbandalagi Evrópu. Nú
er ekki svo að skilja að einhver
vandræði séu í fjármálum íslend-
inga. En litlum tíma er varið til
úrlausnarefna framtíðarinnar.
íslenska krónan er hvergi notuð
nema í viðskiptum 260 þúsund
manna þjóðar og hún hefur verið
einhver óstöðugasti gjaldmiðill álf-
unnar í áratugi. Afleiðingin er sú
að erlendir fjárfestar eru ófúsir til
að taka þátt í viðskiptum á íslensk-
um fjármálamarkaði jafnvel þótt
þau séu nú öllum frjáls og háir
vextir í boði. Verðtrygging er enn
meginregla í viðskiptum með
skuldabréf til fáeinna ára eða lengri
tíma en hún er ekki trúverðug í
augum erlendra fjárfesta. Enginn
vafí er á því að vextir á íslandi eru
nokkru hærri en í
flestum viðskipta-
löndunum, ef til vill
1,5 til 2,5% hærri.
Líklega er þessi
munur, a.m.k. að
hluta til, bein afleið-
ing af peningakerfí þjóðarinnar
sem er hið smæsta í veröldinni.
Aðstæður árið 1996 kalla á
meiri varkárni í fjármálum en
1994 og 1995
Fjárlagahalli ársins 1996 er um
fjórir ma.kr. eða um 0,8% af lands-
framleiðslu (í Maastrichtskil-
yrðunum er miðað við að halli sé
innan við 3% af VLF). En hafa
verður í huga að árið 1996 er
þriðja ár eftir að uppsveifla hófst
og reiknað er með 3;2 til 4,2%
framleiðsiuaukningu. I slíku ár-
ferði ætti að vera talsverður af-
gangur í rekstri hins opinbera.
Enn lakara er að vinna er skammt
á veg komin við endurskipulagn-
ingu á velferðarkerfi þjóðarinnar
en því fylgja að óbreyttu sívax-
andi útgjöld hins opinbera eftir
því sem árin líða og meðalaldur
þjóðarinnar hækkar. Árviss aukn-
ing útgjalda vegna heilbrigðis-
mála, fræðslumála og trygginga-
mála mun verða torleystari eftir
því sem árin líða á sama tíma og
kröfur um nákvæmni í fjármálum
hins opinbera munu fara vaxandi.
Árið 1996 verður að öllum lík-
indum gott ár í þjóðarbúskap ís-
lendinga en aðstæður kalla þó á
meiri varkárni í fjármálum þjóðar-
innar en sýnd hefur verið árin
1994 og 1995. Mikilvægt er að
fínna Ieiðir til þess að vextir á
íslandi geti farið lækkandi og bilið
á milli vaxta hér og í nágranna-
löndunum minnki. I svipinn eru
merki um þenslu á árinu 1996
ekki helsta áhyggjuefnið. Mikil-
vægara er að finna lausnir á pen-
ingamálum og fjármálum þjóðar-
innar þegar til lengri tíma er litið.
Til þess þarf skipulega þjóðfélags-
lega umræðu og fáein ár. Núna
er rétti tíminn til að ráðast að
þeim úrlausnarefnum.
Höfundur er framkvæmdastjóri
VÍB - Verðbréfamarkaðs íslands-
banka hf.
SKÍÐAIÐNAÐURINN hefur átt
í verulegum vandræðum upp
á síðkastið og svo bættust
þær spár við nú fyrir áramótin, að
vegna gróðurhúsaáhrifa myndu
Alpafjöllin verða orðin snjólaus að
stórum hluta eftir hálfa öld. Fram-
leiðendur skíða og skíðabúnaðar hafa
þó minnstar áhyggjur af því, sem
verða kann í framtíðinni, það er
ástandið nú, sem brennur á þeim.
Kemur þetta fram í grein, sem birt-
ist í breska dagblaðinu Financial Ti-
mes.
Mikill uppgangur var í skíða-
mennskunni á síðasta áratug en nú
í nokkur ár hefur samdrátturinn ver-
ið allsráðandi. Það sést best á því,
að frá 1991 hefur skíðaframleiðslan
hrapað úr 12 milljónum para á ári í
fimm milljónir.
Ýmsar ástæður eru fyrir þessari
þróun. Skíðastaðimir eru miklu dýr-
ari en þeir vom áður; skíðaáhuga-
mennimir á síðasta áratug hafa elst
án þess, að endumýjunin hafi orðið
sem skyldi og loks má nefna, að á
síðustu ámm hefur veðurfar í Evrópu
verið heldur óstöðugt. Stundum hef-
ur snjórinn verið nægur, stundum
enginn og yfirleitt hefur aldrei verið
á vísan á róa.
Samdráttur í efnahagslífi iðnríkj-
anna hefur einnig haft mikil áhrif
og langmest í Japan þar sem skíða-
markaðurinn hefur verið stærstur.
Framleiðendum fækkar
Það em litlu framleiðendurnir, sem
hafa orðið verst úti, og segja má,
að nú séu aðeins eftir þijú alvöm
fyrirtæki í framleiðslu skíða og bún-
aðar. Þau em Groupe Salomón og
Skis Rossignol í Frakklandi og Be-
netton á Ítalíu en það á til dæmis
Nordica-skíðaskóna og Kastle-skíðin.
Fort verst
Granada
með áætlun
London. Reuter.
BREZKA hótelfyrirtækið
Forte Plc hefur lagt fram
áætlun til að veijast ásælni
Granada Plc., sem reynir að
komast yfir það. Meðal ann-
ars er gert ráð fyrir að keypt
verði aftur hlutabréf fyrir 800
milljónir punda og að Savoy-
hótelið verði skilið frá fyrir-
tækinu.
Samkvæmt reglum kaup-
hallarinnar í London hafði
Forte frest til 2. janúar til að
veijast 3.3 milljarða punda
tilboði sjónvarpsfyrirtækisins
Granada Group Plc frá 22.
nóvember.
I sérstöku varnarskjali,
„Forte’s Defence", segir Sir
Rocco Forte stjórnarformað-
ur að tillögur Forte séu tals-
vert meira virði en tilboð
Granada. í tilboði Granada
sé ekki tekið tillit til þess að
framtíðarhorfur Forte séu
góðar.
Áður hafði Granada sagt
að ef tilboðinu yrði tekið yrði
reynt að auka hagnað Forte
með því að leggja niður sum
hótel, endurnýja sum veit-
ingahús, draga úr kostnaði
aðalskrifstofu og einfalda inn-
kaup.
Forte hefur þegar ráðgert
að selja ölgerðinni Whitbread
Plc. svokölluð Travelodge hót-
el og veitingahús fyrir 1.05
milljarða punda.
Hlutabréf í Forte hækkuðu
um 11,5 pens í 342 pens eftir
birtingu varnarskjalsins. Bréf
í Granada lækkuðu um 8 pens
í 637.
Framleiðsla skíða
og skíðabúnaðar
hefur dregist
saman um meira
en helming á
nokkrum árum en
ýmsar nýjungar
eru að koma fram
Önnur fyrirtæki, meðal þeirra
kunn nöfn eins og Head, Atomic og
Raichle, hafa verið tekin yfir af öðr-
um, orðið gjaldþrota eða skrimta sem
smáfyrirtæki. Hefur þessi staða
komið sér vel fyrir stóru fyrirtækin,
sem þurfa nú ekki lengur að taka
þátt í verðsamkeppni við alls konar
nýliða, sem eru að reyna að hasla
sér völl á markaðnum.
Annar ljós punktur í tilverunni hjá
skíðaframleiðendum er vaxandi vin-
sældir skíðabrettisins, sem er eins
konar bastarður á milli hjólabrettis
og brimbrettis. Þó eru ekki nema fá
ár síðan flestir framleiðendur höfðu
mestu skömm á brettinu og töldu það
fyrir neðan virðingu sína að líta á
það, hvað'þá meir. Snjóbrettaíþróttin
er hins vegar búin að vinna sér örugg-
an sess víða um lönd og búnaðurinn
verður sífellt fullkomnari.
Mkíl fjölgun í Bandarikjunum
í Bandaríkjunum, föðurlandi íþrótt-
arinnar, voru snjóbrettungamir ekki
nema nokkur þúsund talsins seint á
síðasta áratug en nú em þeir komnir
á þriðju milljón. Virðist þróunin vera
sú sama í Evrópu og Japan.
Ekki er nema hálft annað síðan
stóru fyrirtækin tóku við sér í fram-
leiðslu snjóbretta en Rossignol, sem
varð fyrst til þess, seldi 40.000 bretti
á síðasta vetri og býst við að tvö-
falda söluna á þessum vetri.
Þýðing snjóbrettanna fyrir fram-
leiðendur felst ekki aðeins í sölunni,
heldur ekki síður í því, að þau koma
með nýtt fólk í brekkurnar. 80%
Bandaríkjamanna, sem eru að koma
inn í vetraríþróttir af þessu tagi,
byija á snjóbrettum en ekki á skíð-
um. Því er líka spáð, að eftir fímm
ár verði salan í snjóbrettum orðin
jafn mikil og í skíðunum og vegna
þeirra er líklegt, að salan í þessum
iðnaði muni aukast um 5% í vetur
þrátt fyrir áframhaldandi samdrátt
í skíðunum.
Nýjungar í skíðaframleiðslu
Lillian Dufroid, markaðsrýnir hjá
franska bankanum Société Générale,
segir, að nýjungar séu lykillinn að
því að hressa uppá skíðaiðnaðinn,
og þá er ekki aðeins átt við nýja liti
og glæsilegri búninga, heldur einnig
tæknilegar nýjungar. Þá er til dæm-
is verið að tala um „stundaglasskíð-
in“ en þau eru breið fremst en miklu
mjórri í miðjunni en venjuleg skíði.
Á þessum skíðum er unnt að taka
miklu betri beygjur í snjónum.
Önnur nýjung er K2-4, skíði, sem
fyrirtækið K2 er að setja á markað,
en það er með búnað, sem dregur
úr titringi í skíðunum og breytir
honum í raforku. Hvort það breytir
einhveiju um ánægju skíðamannsins
er ekki fullljóst enn en K2-4 er þó
til marks um, að framleiðendur eru
tilbúnir til að reyna hvað sem er til
að lífga upp á þessa fomu og göfugu
íþrótt.
Ert þú
með lánshæfa
hugmynd til eflingar
atvinnulífi?
Við veitum
góðri hugmynd
Við veitum fúslega nánari upplýsingar
um lán til atvinnuskapandi verkefna
i öllum greinum.
o LÁNASJÓÐUR
VESTUR-NORÐURLANDA
ENGJATEIGI 3 - PÓSTHÓLF 5410, 125 REYKJAVÍK,
SÍMI: 560 54 00 FAX: 588 29 04
Þörf á meiri
varkárni í fjár-
málum