Morgunblaðið - 06.01.1996, Blaðsíða 2

2 D LAUGARDAGUR 6. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
t
OLLI Mustonen gefur sig allan í flutninginn.
Með glæsi-
legri sveiflu
Finnski píanóleikarinn, Olli Mustonen,
velkist ekki í vafa um eigið ágæti þó að
mörgum þyki sem líkaminn allur dansi til
og frá er hann flytur tónverk
Ég læt frá mér
leyndarmálin
______Kaffe Fassett er einn þekktasti__
prjónahönnuður heims um þessar mundir.
*
I dag verður opnuð sýning á verkum hans
í Hafnarborg en hún hefur þegar verið sett
upp í Danmörku, Hollandi, Ástralíu og fleiri
löndum. Þóroddur Bjamason hitti Fassett
að máli og ræddi við hann um veröld
pqónanna og útsaumsins.
MENN eru ekki á eitt sáttir
um ágæti finnska ein-
leikarans Olli Mustonen.
Hann er einn þeirra
píanóleikara sem flytja tónlistina
með líkamanum öllum, hendurnar
lyftast hátt frá nótnaborðinu, fæt-
urnir slengjast til og frá, líkaminn
allur virðist dansa til og frá. Þessi
mikla hreyfing truflar marga, svo
og óreglulegur takturinn.
En þessi 27 ára gamli Finni er
að mörgu leyti einstakur, bæði sem
einleikari og tónskáld. Er hann var
tólf ára, var hann sagður hinn finnski
Mozart, þegar hann var nýskriðinn
á þrítugsaldurinn var hann farinn
að stjórna og skipuleggja tónlistar-
hátíðir. Hann er snöggur upp á lag-
ið og virðist taugaveiklaður, þegar
hann talar hreyfir hann fölar hend-
urnar í sífellu og virðist reiðubúinn
í átök. Svo lýsir blaðamaður The
Independent Mustonen er hann átti
viðtal við hann.
Finninn .hefur mál sitt á því að
veija það hversu mikið hann ber sig
að við spilamennskuna, áður en
sjjurning þessa efnis er borin upp.
Astæðan er rússneski píanósnilling-
urinn Emil Gilels, sem lést fyrir
nokkrum árum. „Bara það að sjá
hendur hans, líkastar bjarnarhrömm-
um, veitti mér innblástur. Ef ég á í
erfiðleikum með eitthvert verk, velti
ég því fyrir mér hvemig hann hefði
leikið það og hvernig það hefði litið
út. Horfí ég á píanóleikara í sjónvarp-
inu get ég lýst því hvemig leikur
hans hljómar þótt hljóðið sé ekki á.
Þegar Gilels átti í hlut sást greinilega
hversu yndislegur leikur hans var.“
Mustonen segir píanóleikarann
verða að vera töframann, hann verði
að skapa þá ímynd að hljómi ljúki
ekki, þegar raunveruleikinn sé sá að
hann leiki i raun aðeins byijun hverr-
ar nótu, ólíkt blásturs- og strengja-
hljóðfærum. „En það má hins vegar
aldrei hljóma þannig og tónlistar-
mönnum á borð við Gilels tekst að
láta píanóleikinn hljóma eins eðlilega
og söng.“
Mustonen líkir píanóleik við tenn-
is, segir að góðir tennisleikarar spili
með stórum eðlilegum hreyfingum
og taki mið af þyngdarafli og sveiflu.
Það sama eigi við um píanóleikara.
„Þegar þú hreyfir höndina héðan og
þangað, fer hún svona,“ segir hann
með glæsilegri sveiflu. „Maður kynni
að ætla að einfaldast væri að skjóta
hendinni lárétt yfir hljómborðið en
það er það ekki. Maður heldur ekki
ró sinni. Maður verður að nota
þyngdaraflið. Það kann að hljóma
einkennilega en píanóleikur snýst
miklu síður um að slá á nóturnar
en að lyfta fingrunum af þeim. Mað-
ur leikur á milli þeirra augnablika
þegar maður slær á nóturnar."
Sagt hefur verið um tónverk Mus-
tonens að þau einkennist af tærleika
og beri þess glöggt merki að hann
viti nákvæmlega hvað hann ætli sér.
Hann er alinn upp á tónlistarheimili,
þar sem fullt var af gömlum og nýj-
um slaghörpum. Hann hóf snemma
að leika á hljóðfæri og minnist þess
enn þegar leyndardómar nótnalest-
ursins lukust upp fyrir honum, þá
fimm ára.
Hann þróaði leik ástamt eldri syst-
ur sinni, sem kallaður var tónsmíða-
skrifstofari. „Leikurinn snerist um
það að fólk kom inn á skrifstofuna
og pantaði tónverk, af ákveðinni
lengd, fyrir ákveðin hljóðfæri, sónöt-
ur og sinfóníur. Tónverkin afhentum
við svo, undirrituð af forstjóranum."
Mustonen er lítt hrifinn af tón-
leikaferðum, telur þær ekki hollar
heilsunni, og takmarkar þær við
vetrarmánuðina. Á sumrin dvelur
hann í sumarhúsi fjölskyldunnar
ásamt eiginkonu sinni, sem einnig
er píanóleikari, og dundar sér við
tónsmíðar.
OIli Mustonen er ákveðinn maður
sem skiptir ekki svo glatt um skoð-
un. Hann segir að eitt sinn hafi hann
átt að leika Kreutzer-sónötu Beetho-
vens ásamt bandaríska sellóleikaran-
um Joshua Bell. Þegar þeir hófu að
æfa sónötuna kom upp ósætti um
hraðann í hæga kaflanum. Tónlistar-
mönnunum þótti ljóst að ekki næðist
samkomulag um þetta atriði, svo að
þeir hættu við að flytja sónötuna.
En hvernig bregst svo ósveigjan-
legur maður við gagnrýni? „Ég les
hana ekki. Fólk hefur rétt á því að
segja hvað því fínnst. Ég á rétt á
hugarró. Það kann að hljóma oflát-
ungslega - en ég hef trú á því sem
ég er að gera.“
SÝNINGIN er heimur fullur
af litlum „innsetningum“
sem skapa sérstök og fram-
andi andartök oft á tíðum.
Utsaums- og pijónastykkjum er
stillt upp ásamt skyldum hlutum
sem hafa samsvarandi litatóna eða
mynstur hvort sem verkin eru unnin
beint frá viðkomandi hlut eða hann
er sýndur með vegna skyldleika í
lit, formi eða öðru.
Á neðri hæð listamiðstöðvarinnar
hefur verið sett upp verslun sem
selur bækur og hönnun Fassetts og
ýmislegt fleira.
„Ég byijaði að læra listmálun.
Ég fór í mjög góðan skóla en stund-
aði það nám ekki nema í fáeina
mánuði. Ég málaði mikið af kyrra-
lífsmyndum og slíku en textíllinn
heillaði mig alltaf mest svo ég flutti
til Englands árið 1964 og byijaði
að vinna í textíl; veflist, útsaum og
pijóni. í textílnum braust fram
ástríða mín á notkun fjölbreyttra
lita því miðillinn hentaði mér mun
betur en málverkið og litimir komu
lifandi fram í efninu," sagði Kaffe
Fasset.
„Ég ætlaði að vera í þriggja
mánaða fríi í Englandi en það hefur
teygst upp í 30 ár. Textíliðnaðurinn
í Ameríku var ekki mjög spennandi
ÍSLENSKA óperan frumsýnir
laugardaginn 13.janúar ævintýra-
leikinn Hans og Gréta eftir Adeil-
heid Wette við tónlist Engilberts
Humperdinck. Leikgerð og út-
setningu annaðist Björn Monberg
en íslenska þýðingu gerði Þor-
steinn GyJfason. Leikstjórn er í
höndum Halldórs E. Laxness,
dansstjóri er David Greenall og
hljómsveitarstjóri er Garðar Cort-
es.
Bergþór Hauksson syngur Pét-
og sérstaklega ekki pijónið. Úrvalið
af garni var mjög fátæklegt og
mjög erfitt að finna fallega lands-
lagsliti. Á Englandi var úrvalið aft-
ur á móti allt annað og meira enda
er hefðin fyrir pijónaskap þar í landi
mun eldri,“ sagði Fasset.
Reyndar var pijón og þróun þess
svo að segja steindauð, að hans
sögn, í Englandi þegar hann koma
þar fyrst. Fólk pijónaði mest einlit
stykki eða hafði einn lítinn bekk
yfir peysubijóst. „Þegar ég kom og
fór að pijóna flókin og litrík mynst-
ur fylgdu aðrir pijónahönnuðir í
landinu í kjölfarið og úr varð heil-
mikið stökk fram á við í pijónahönn-
un og þetta varð allt mjög spenn-
andi. Gömul mynstur lifnuðu öll við
á ný. Þetta var stórkostleg endur-
fæðing þessa iðnaðar. Þróunin hefur
haldið áfram, hönnuðum fjölgar og
menn eru famir að gera mjög flókna
hluti.
Allir geta prjónað
Hann sagði að tilhugsunin um
að gera nytjahluti hafi alltaf heillað
sig en þó gerir hann ekki eingöngu
slíka hluti heldur einnig veggteppi,
púða og hannar mynstur á efni fyr-
ir framleiðendur vefnaðarstranga.
Einnig hannar hann mynstur á
ur kústagerðarmann, föður barn-
anna, Signý Sæmundsdóttir er í
hlutverki Geirþrúðar, móður
barnanna, Rannveig Fríða Braga-
dóttir syngur Hans, Hrafnhildur
Björnsdóttir fer með hlutverk
Grétu, Þorgeir J. Andrésson
bregður sér í gervi nornarinnar
og Emilíana Torrini syngur hlut-
verk Óla Lokbrá.
Meðfylgjandi mynd var tekin
af hluta hópsins, sem kemur að
sýningunni, á æfingu á dögunum.
veggfóður auk þess sem hann hefur
hannað búninga fyrir ballettsýn-
ingu.
Fasset segir alla geta lært að
pijóna. Hann hefur gefið út nokkrar
bækur með pijónauppskriftum og
leiðbeiningum. „Fólk segir alltaf;
þetta get ég ekki o.s.frv., en ég
sagði bara; ég skal skrifa bók fyrir
ykkur og sýna hvernig á að gera
þetta, þetta er ofureinfalt, allir geta
gert þetta en ég játa að þetta lítur
út fyrir að vera mjög flókið,“ sagði
hann.
„Ég vinn mjög hratt og hef mik-
ið yndi af því að pijóna og er því
alltaf að og prjóna alstaðar sem ég
kem því við. Á flugvöllum og í flug-
vélum m.a. Ég pijónaði t.d. alla leið-
ina hingað til Islands. Ef þú notar
allan tímann sem annars væri dauð-
ur þá kemur þú miklu í verk.“
Áðspurður hvernig fólk bregðist
við að sjá hann sitja og pijóna t.d.
á bekk í flughöfn segir hann að
flestir skipti sér lítið af því þótt
auðvitað fjúki stundum athuga-
semdir. „Oftast langar fólk að læra
þetta sjálft. Stórir og breiðir karl-
menn sýna þessu meira að segja
mjög oft áhuga. Við sem pijónum
erum undrandi á fólki sem getur
setið með hendur í skauti og gert
ekki neitt tímunum saman. Á meðan
ég pijóna fæ ég gjarnan hugmyndir
að því sem ég ætla að gera næst
því hugurinn er mjög virkur á með-
an ég vinn.“
Á áhugi þinn á pijónaskap rætur
í fjölskyldu þinni. Var mamma þín
mikil pijónakona?
„Móðir mín pijónaði dálítið en
systir mín aftur á móti er orðin frá-
bær pijónari. Reyndar voru það
tveir karlmenn í ættinni sem pijón-
uðu listavel og höfðu kannski mest
áhrif á mig.
Þegar ég fór til Ástralíu var mér
sagt að þar pijónaði ekki einn karl-
maður en ég komst að öðru og hitti
Stórir tór
smágert
tónhugm
TONLIST
Norræna húsið
EINLEIKSTÓNLEIKAR
Sigrún Eðvaldsdóttir fíðluleikari og
Snorri Sigfús Birgisson pianóleikari
fluttu verk eftir Snorra Sigfús Birgis-
son, Báru Grímsdóttur, Áskel Másson
og Guðmund Hafsteinsson. Fimmtu-
dagurinn 4. janúar, 1996.
TÓNLEIKARNIR hófust á Nov-
ellette, fyrir fiðlu og píanó, eftir
Snorra Sigfús Birgisson. Þetta verk
ber ýmis merki afturhvarfs bæði hvað
varðar „tematík" og formskipan. Þar
hefst á inngangi, sem einnig er niður-
lag verksins en innri skipan verksins
ræðst nokkuð af samspili hljóðfær-
anna, er hefst með hægferðugum
tónlínum í fiðlunni á móti mjög
skrúðmiklum undirleik píanósins.
Smám saman færist þessi samskipan
til, og undirleikur píanósins verður
einfaldari en átökin færast yfir í fiðl-
una, sem minnir nokkuð á breytingar
er eiga sér oft stað í tilbrigðaformi.
Þessi átök enda í einskonar ein-
leikskadensu fyrir fiðluna en síðasti
Morgunblaðið/Þorkell
^ Hans og Gréta í
Islensku óperunni