Morgunblaðið - 07.01.1996, Side 10

10 SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/úr myndasafni
STÚDENTSPRÓFIÐ hefur fram til þessa verið sjálfgefinn aðgangur að háskólanámi hér á landi.
Sveinbjörn Björnsson háskólarektor er með hugmyndir um að starfsmenntanám geti einnig leitt
til háskólanáms ef áhugi er fyrir hendi um framhaldsnám hjá þeim hópi.
Ráðamenn Háskóla ís-
---------?-------------
lands (HI) hafa bent á
að fjárveitingar miðað
við hvem nemanda fari
minnkandi ár frá ári.
Háskólamenn telja að
ræða verði opinskátt um
hver stefna skólans eigi
að vera og fagna um-
ræðu um hvort gera eigi
HÍ að sjálfseignarstofn-
un. Hildur Fríðriks-
dóttir ræddi við ýmsa
frammámenn um skip-
an menntunar á há-
skólastigi.
NÁM Á háskólastigi er
fljótandi hugtak í ís-
lensku þjóðfélagi, sem
undirstrikar það stefnu-
leysi sem ríkt hefur í málefnum
framhaldsskóla og að nokkru leyti
háskóla á undanfömum áratugum.
Svo virðist sem skólamir hafi frem-
ur þróast í ýmsar áttir en að mark-
viss stefna hafi ráðið ferðinni.
Á borði menntamálaráðherra
liggja nú tillögur um nokkra sér-
hæfingu framhaldsskóla, þar sem
lagt er til að myndaðir verði
kjarnaskólar í ákveðnum greinum.
Þá hefur Alþingi samþykkt heimild
fyrir menntamálaráðuneytið um
að stofna Listaháskóla sem sjálfs-
eignarstofnun, þar sem kennd yrði
myndlist, leiklist og tónlist.
Einnig stendur til að sameina
Kennaraháskóla íslands, Þroska-
þjálfaskóla íslands, Fósturskóla
Islands og íþróttaskólann á
Laugarvatni í einn skóla, Uppeldis-
háskóla íslands. Er verið að móta
fyrstu drög að lagafrumvarpi í
menntamálaráðuneytinu og gerð
hefur verið hugmynd að skipulagi
á svæðinu í kringum Kennarahá-
skólann sem ætlað er undir starf-
semi Uppeldisháskólans. Allt eru
þetta liðir í að marka ákveðna
stefnu í menntamálum, en eigi að
síður á eftir að ræða
framtíðarhlutverk há-
skólans.
Bjöm Bjamason
menntamálaráðherra
segir að ekki liggi sömu
hugmyndir að baki Upp-
eldisháskóla og Listaháskóla, því
ekki sé rætt um Uppeldisháskólann
sem sjálfseignarstofnun. „Vonandi
verður þar þó um að ræða nýjung-
ar í stjórnkerfi og meðferð á opin-
berum fjármunum," sagði hann.
Bjöm segir að menn verði að
hafa í huga forsögu Listaháskól-
ans. „Hugmyndin um sjálfseignar-
stofnun kom ekki upp fyrr en eftir
margra ára umræðu um annars
konar skipulag. Niðurstaðan varð
að lokum sú að prófa þessa leið
og mæltist hún mjög vel fyrir á
Alþingi, hjá listamönnum og öðmm
sem að málinu koma. Ég hélt sjálf-
ur að framkvæmdin yrði auðveld-
ari, en Reykjavíkurborg hefur að
mínu mati sett fleyg í það mál.
Við litum þannig á að
Reykjavíkurborg yrði að
koma að málinu, enda
átti hún fulltrúa í nefnd-
inni sem mótaði tillög-
umar. Ijögin sem sam-
þykkt vom á Alþingi
vom einungis heimild fyrir
menntamálaráðuneytið, þannig að
það er líka fyrirsláttur að sam-
þykkt laganna hafi ekki verið bor-
in undir borgina og þess vegna sé
um óeðlilega kröfu á hendur henni
að ræða.“
Hann segir að rök borgarinnar
hafi verið þau að hún sinni ekki
háskólastiginu. Borgin hafi hins
vegar lagt það mikla fjármuni til
þeirra skóla sem á að breyta með
tilkomu Listaháskólans, að alla tíð
hafi verið reiknað með þátttöku
hennar. „Verði borgin ekki með
er komið stórt gat í dæmið,“ sagði
Bjöm en bætti við að borgin hafi
nú fallist á viðræður og kvaðst
hann vonast til að þær geti hafist
fljótlega og leitt til sameiginlegrar
niðurstöðu. Það yrði framlag til
Reykjavíkur sem menningarborg-
ar, að hún stæði að Listaháskóla
árið 2000.
Róttæk breyting
Viðvíkjandi tillögunni um að HÍ
verði gerður að sjálfseignarstofnun
telur Sveinbjöm Björnsson rektor
aðra kosti koma til greina eins og
að gera þjónustusamning við ríkið
líkt og Kvennaskólinn hefur gert.
Rétt þykir þó að fara nánar ofan
í kjölinn varðandi sjálfseignar-
stofnunina og var málið ítarlega
rætt á fundi háskólaráðs síðastlið-
inn fimmtudag. Töldu menn að þar
sem hér væri um svo róttæka
breytingu að ræða yrði að ræða
málin í víðara samhengi innan
skólans áður en skipuð yrði við-
ræðunefnd.
Björn Bjarnason segir að þjón-
ustusamningur við Kvennaskólann
sé enn í vinnslu og ekki fyrirsjáan-
legt hver niðurstaðan verði. „Hvort
það sama á við um háskóla og
framhaldsskóla hlýtur að vera mál
sem menn skoða mjög nákvæm-
lega,“ sagði hann og kvaðst bíða
eftir hugmyndum frá HI um mál-
efni skólans. „Ég hef litið svo á
að það sé háskólanum fyrir bestu
að vera sem sjálfstæðastur. Ég
býst við að menn myndu haga
nýtingu fjármuna með öðrum
hætti, ef rekstrar- og stjórnarfyrir-
komulag skólans væri annað en
það er nú.“
Fj öldatakmarkanir
háskólanema
Guðmundur Steingrímsson, for-
maður Stúdentaráðs, segir að ráðið
hafi ekki tekið formlega afstöðu
til hugmyndarinnar um sjálfs-
eignastofnun. Hann telur hana þó
rökrétt skref miðað við þá umræðu
sem hafi verið innan háskólans að
undanförnu. „Fjárveitingavaldinu
hafa verið sendar tillögur sem miða
að því að greitt sé fyrir ákveðna
fjárveitingu á hvem nemanda.
Hingað til hefur ekki verið pólitísk-
ur vilji fyrir því að beita fjöldatak-
mörkunum og ég geri mér vonir
um að það breytist ekki þó svo að
menn þurfi að horfast í augu við
það hvað það kostar að reka skól-
ann.“
Háskólarektor segir að stjórn-
völd verði að taka um það ákvörð-
un hver framtíðarstefna eigi að
vera í háskólamenntun á íslandi.
Hann bendir á að kaupi ríkissjóður
ákveðin námssæti verði að huga
að því hvort ríkið sé reiðubúið að
greiða fyrir alla þá sem sækja vildu
skólann eða aðeins ákveðinn fjölda.
„Við gætum komist í þá aðstöðu
að þurfa að velja hveijir kæmust
inn og hveijir ekki. Það hefur ekki
verið auðvelt því samræmt stúd-
entspróf er ekki til. Við höfum
tekið þann kost, þar sem á þarf
að halda, að láta nemendur vera
hér í eitt misseri og hafa síðan
samkeppnispróf."
Samkvæmt lögum getur Há-
skóli íslands ekki neitað fólki með
tilskilin réttindi um að stunda nám
við skólann og mun ísland vera
eitt af fáum löndum, sem slíkt fyr-
irkomulag er. „Ef t.d. á höfuðborg-
arsvæðinu yrði skóli sem tæki við
stúdentum ekki síður en HÍ gæti
verið réttlætanlegt fyrir háskólann
að ýta frá sér nemendum,“ sagði
Sveinbjörn.
Hann benti á að allir aðrir skól-
ar á háskólastigi hefðu rétt á að
takmarka fjöldann, t.d. Kenn-
araháskólinn sem tæki inn um
þriðjung af 300-400 umsækjend-
um. Afgangurinn færi í háskólann
og reyndi kannski aftur við Kenn-
araháskólann ári síðar. „Því munu
þeir sem andmæla sjálfseignarhug-
myndinni segja að einn skóli verði
að vera í landinu sem allir hafi
aðgang að.“
Háskólarektor sér einnig fyrir
sér annan vanda, þ.e. að telji há-
skólinn sem sjálfseignarstofnun að
stuðningur ríkissjóðs með hveijum
nemanda sé ekki nægur yrði skól-
inn að leita fjármagns annars stað-
ar. Eitt af úrræðunum yrði þá að
hækka skólagjöld. „Við verðum
annaðhvort að fá heimild til að
ráða fjöldanum eða að fá samning
sem skilar fé í samræmi við fjöld-
ann,“ sagði hann.
Vangaveltur um skólagjöld
Sveinbjörn Björnsson er þó með
ýmsar vangaveltur varðandi skóla-
gjöld og bendir meðal annars á að
enginn andmæli háum skólagjöld-
um í Endurmenntunarstofnun HÍ.
Hann kveðst þó telja æskilegt að
byijun háskólanáms sé án skóla-
gjalda en þegar komi að starfsnámi
sem veiti lögvernduð réttindi megi
setja á gjöld. „Ég hef líka sagt að
Nemendur fá
minni studn-
ing og sækist
námið seinna