Morgunblaðið - 07.01.1996, Blaðsíða 29
28 SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 1996 29
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ENDURSKOÐUN
VINNULÖGGJAFAR
Igær var frá því skýrt hér í
blaðinu, að svonefnt vinnu-
réttarráð í Noregi, sem er ráðgef-
andi aðili fyrir félags- og vinnu-
málaráðuneytið þar í landi,
mundi innan skamms leggja til,
að verkfallsréttur einstakra
hópa, sem ekki eigi aðild að heild-
arsamtökum, verði skertur veru-
lega. Jafnframt kom fram, að
samstaða væri um þetta á milli
samtaka vinnuveitenda og verka-
lýðshreyfingar í Noregi. Þessar
tillögur tengjast endurskoðun
vinnulöggjafar, sem staðið hefur
yfir í Noregi síðustu árin. Þær
beinast m.a. að starfshópum á
borð við starfsmenn á olíubor-
pöllum, flugvirkja, lögreglu-
menn, kennara og blaðamenn.
í áramótagrein Davíðs Odds-
sonar, formanns Sjálfstæðis-
flokksins, sem birtist í Morgun-
blaðinu á gamlársdag, kom fram,
að endurskoðun vinnulöggjafar
hér væri hafin. Hins vegar hefur
ekki farið mikið fyrir opinberum
umræðum um það í hverju hún
ætti helzt að felast.
Endurskoðun vinnulöggjafar
er löngu tímabær. Núverandi lög-
gjöf á-þessu sviði endurspeglar
ekki lengur ríkjandi viðhorf og
tíðaranda. Það er auðvitað alltaf
álitamál hvað á heima í löggjöf
og hvað í samningum á milli að-
ila. Sumt af því, sem gerðar hafa
verið athugasemdir við undan-
farin ár, tengist ekki vinnulög-
gjöfinni sem slíkri heldiíí samn-
ingum á milli vinnuveitenda og
verkalýðsfélaga.
Morgunblaðið hefur áður lýst
þeirri skoðun, að það geti ekki
samrýmzt hugmyndum um fé-
lagafrelsi að skylda menn til að-
ildar að verkalýðsfélögum. Það á
að vera hveijum launþega í sjálfs
vald sett, hvort hann telur hags-
munum sínum bezt borgið innan
eða utan launþegafélags. Með
sama hætti getur það ekki sam-
ræmzt nútíma hugmyndum að
skylda launþega til aðildar að
ákveðnum lífeyrissjóðum. Það á
að vera mál hvers einstaklings
að ákveða í hvaða lífeyrissjóði
hann vill vera um leið og lífeyris-
sjóðir eiga að hafa ákvörðunar-
vald um hvort þeir vilji taka við
viðkomandi einstaklingi. Það á
heldur ekki að vera hlutverk
vinnuveitenda að innheimta fé-
lagsgjöld hjá félagsmönnum
verkalýðsfélaga. Það hlýtur að
vera verkefni þessara félaga
sjálfra að innheimta félagsgjöld
hjá félagsmönnum sínum. Allir
þessir þættir og vafalaust ein-
hverjir fleiri snúa að samskiptum
launþega við verkalýðsfélög. Á
þessu sviði sem öðrum á að ríkja
frelsi, en það frelsi er nánast
ekki til í dag.
í tengslum við stjórnarkjör,
sem fram mun fara á næstunni
í verkalýðsfélaginu Dagsbrún í
Reykjavík, hefur Morgunblaðið
vakið athygli á því ólýðræðislega
fyrirkomulagi, sem ríkir við
stjórnarkjör í því félagi og vafa-
laust á það við um fleiri verka-
lýðsfélög. í raun og veru er nauð-
synlegt, að vinnulöggjöf tryggi
rétt almennra félagsmanna í
verkalýðsfélögum að þessu leyti
til þess að koma í veg fyrir, að
stjórnendur í slíku félagi búi svo
um hnútana, að það sé nánast
ómögulegt að koma fram breyt-
ingum á skipan stjórnar í and-
stöðu við þá.
Það er víðar en í Noregi, sem
menn hafa áhyggjur af því, að
fámennir hópar misnoti aðstöðu
sína til að knýja fram launa-
hækkanir. Mörg og ljót dæmi um
þetta eru til í verkfallsbaráttunni
hér á landi. En jafnframt er
bæði hér og annars staðar meiri
vilji til að takast á við þessa hópa
en áður var. Þannig er alveg
ljóst, að sú ákvörðun Halldórs
Blöndals, samgönguráðherra, að
taka við uppsögnum flugumferð-
arstjóra og gera ráðstafanir til
þess að leysa flugumferðarstjórn
með öðrum hætti, átti mestan
þátt í að knýja þennan fámenna
starfshóp að samningaborðinu.
Það er svo aftur annað mál,
að það er ekki endilega víst, að
þær hugmyndir, sem uppi eru í
Noregi til þess að ráða bót á
þessum vanda, eigi við hér. Er
eitthvert vit í því að skylda verka-
lýðs- eða launþegafélög til að
eiga aðild að heildarsamtökum?
Er eitthvert vit í því að binda
verkfallsrétt við aðild að heildar-
samtökum? Er eitthvert vit í því
að lögbinda skyldu um að samn-
ingar heildarsamtaka eigi að
vera viðmiðun fyrir aðra, eins og
norska alþýðusambandið krefst?
Öll þessi atriði ganga þvert á þær
hugmyndir um frelsi á þessu
sviði, sem vikið var að hér að
framan. Hins vegar er það sjálf-
sögð krafa, að verkfall sé ekki
boðað nema að undangenginni
allsherjaratkvæðagreiðslu í við-
komandi verkalýðsfélagi.
í tengslum við þá endurskoðun
vinnulöggjafar, sem Davíð Odds-
son vék að í áramótagrein sinni
hér í blaðinu, er nauðsynlegt og
æskilegt, að umræður fari fram
á opinberum vettvangi um nauð-
synlegar umbætur á þessu sviði.
í slíkum umræðum eru viðraðar
hugmyndir og skoðanir, sem að
gagni koma í nýrri löggjöf. Það
er líka mikilvægt að þessum
málum verði ekki ráðið einungis
á milli fulltrúa vinnuveitenda,
verkalýðsfélaga og stjórnvalda.
Reynslan hefur sýnt að vinnu-
veitendur eru tilbúnir að ganga
of langt í samningum við verka-
lýðsfélögin um ýmsa þætti, sem
skerðá frelsi einstakra launþega
í því skyni að ná fram öðrum
markmiðum, sem þeim eru mikil-
væg.
106.:
ÞEGAR
»við erum
ung er hugurinn
bundinn við framtíð-
ina. Okkur hungrar í
hana. En fullsödd
hverfum við inní
haustið, fullsödd og hikandi. En
það er ekkert hik á gleði haustsins
í Árstíðum Haydens. Hvílík
veizla(I) Enginn hefur kennt okkur
að hlakka til haustins einsog hann.
Það kemur sér vel.
107 ÞAÐ ER MEIRIFÖGN’
Iv I »uður í Haustinu en öðr-
um köflum verksins. Heit og eftir-
minnileg gleði í hveijum tón, Was
durch seine Bliite ... Þegar maður
er kominn yfir sextugt fá Árstíð-
imar nýja merkingu. Og með þetta
verk í huga er auðveldara en ella
að hverfa inní haustið.
Það minnir ekkert á Haustið í
ljóðabók Snorra Hjartarsonar,
Hauströkkrið yfír mér. Það haust
getur komið hvenærsem er á
ævinni. Við erum ekki eldri en
okkur finnst, hefur verið sagt. Og
fuglinn í ljóði Snorra getur hvenær
sem er minnt okkur á viðblasandi
örlög, jafnvel um hásumar:
Rökkvar að rauðri nótt,
ráðvillt og þreytt hjarta
hniprar sig hrakinn fugl
við hamra svarta.
Mér er til efs að Hayden hafí í
raun kynnzt þessu hausti Snorra,
HELGI
spjall
a.m.k. ekki ef marka
má þá dýrðlegu fléttu
gleði og eftirvænting-
ar sem Árstíðirnar
eru.
Það hlýtur að vera
þessi eftirvænting,
þetta fyrirheit margra óvæntra
híbýla sem Kristur talar um. Hann
er sjálfur slíkar vistarverur. Rúm-
gott athvarf í þeirri háskalegu
gleði sem við köllum líf.
Og í því tvísýna fýrirheiti sem
við köllum líf eftir dauðann.
-J AO PÁLL ÍSÓLFSSON
AUO*sagði við mig að merki-
legasta setningin í allri Bíblíunni
væri í húsi föður míns eru margar
vistarverur. Fyrirheit þessara orða
nægði okkur inní eilífðina.
011 erum við hús. Og í þessum
húsum eru margar vistarverur.
Umfram allt erum við hús minn-
inganna. Rúmgóðar vistarverur
áleitinna minninga sem vaxa inní
okkur eins og jurtir í gamlar rúst-
ir og verða óaðskiljanlegur þáttur
af lífi okkar og hugsun. Og það
er úr þessum vistarverum sem ljóð-
ið vex. Það kemur til okkar með
áminningu fjölærra minninga ein-
sog grösin sem teygja sig upp úr
gijóti hruninna og gamalla húsa.
Þetta á líklega eitthvað skylt við
fyrrnefnd orð Krists, en þau eru
þó yfirskilvitlegri veruleiki en
minningin. Eða Ijóðið.
Hús er altjént hús, segir í Blind-
húsum. Húsið bíður, klukkan geng-
ur, segir Kristján Karlsson í ljóði.
Mikilvægasta setningin í eftir-
minnilegri sögu Toni Morrisons,
Söng Salómons, fjallar einmitt um
það hvernig annað fólk vex inní
okkur; verður hluti af okkur; ekki
einungis þeir sem við fyrirlítum,
vorkennum, hötum, heldur einnig
- og miklu fremur - þeir sem við
elskum og kalla fram í okkur kær-
leika, Hann er hús mitt í þessum
heimi... Og ég er hans hús, sagði
Rut. Brecht talar um hús sem
standa tóm þótt það sé búið í þeim.
Og Shakespeare, auðvitað. Rosa-
lind talar í Sem yður þóknast um
snigil sem fer sér hægt, að sjálf-
sögðu, en hann kemur, „með húsið
sitt á bakinu; og það er betri glaðn-
ingur en ég býst við að þú getir
boðið konu, og auk þess flytur
hann örlög sín með sér“.
1 AQ ÞAÐ ER í þessi híbýli
l.Uí/«sem við sækjum ljóðið
á sama hátt og marglit blómin
teygja sig úr grjótinu og minna á
hlédræg grös sem geymast í
rústunum. Þegar hallar að hausti
sjáum við umhverfið einsog Forum
Romanum upplifði umhverfi sitt,
ef það hefði augu til að skynja þá
gesti sem tíminn stefndi á þetta
mikla torg.
IMORGUNBLAÐINU í DAG,
laugardag, birtist viðtal við
Sturlu Böðvarsson, varafor-
mann fjárlaganefndar Alþingis,
þar sem hann lýsir m.a. viðhorf-
um meirihluta nefndarinnar til
afgreiðslu fjárlaga í desember
sl. og þá ekki sízt til málefna
sjúkrahúsanna og Háskóla íslands. Eins
og menn muna kom fram alvarleg gagn-
rýni frá forsvarsmönnum þessara stofnana
á afstöðu fjárveitingavaldsins til þeirra og
í ritstjórnargreinum Morgunblaðsins var
m.a. lýst þeirri skoðun, að lengra yrði
ekki komizt í þeirri tegund niðurskurðar,
sem fylgt hefði verið gagnvart þessum
stofnunum á undanfömum árum.
Sturla Böðvarsson, sem hefur langa
reynslu af starfi í fjárlaganefnd Alþingis,
hefur hins vegar sitt að segja um rekstur
þessara stofnana og segir m.a. um sjúkra-
húsin: „Ég held, að því miður hafi verið
og séu enn tiltekin lausatök í heilbrigðis-
málunum að því leyti, að sjúkrastofnanir,
einkum þær stærstu, hafa farið sínu fram
lítt skipulagðar og án samráðs eða faglegr-
ar og pólitískrar forystu. Heilbrigðisráðu-
neytið hefur ekki haft afl til að fylgjast
nægilega með því hvað þar hefur verið
að gerast. Þannig hafa stofnanir litið svo
á, að þær væru eins konar ríki í ríkinu,
sem þyrftu ekki að fara eftir fjárlögum.
Slíkt gengur ekki.“
Og um rekstur Háskóla íslands segir
varaformaður íjárlaganefndar: „Það kann
að vera mjög viðkvæmt, þegar þingmenn
segja það, en mér er sagt af mönnum, sem
starfa innan Háskólans, að margt megi
bæta í starfseminni, m.a. í kjölfar þess
að Þjóðarbókhlaðan hefur tekið til starfa
og það þurfi að endurskipuleggja, spara
og hagræða. Háskólamenn gefa okkur
stjórnmálamönnum oft góð ráð, ekki sízt
prófessorar Hagfræðistofnunar. Þeir þurfa
líka að líta í eigin barm og nýta takmark-
aða fjármuni sem bezt.“
Um það sem framundan er í rekstri
sjúkrahúsanna segir Sturla Böðvarsson
m.a.: „Og það er einnig mikið umhugsun-
arefni fyrir okkur, sem erum að vinna við
gerð fjárlaga og koma á úrbótum í ríkis-
rekstrinum að sjá, að þrátt fyrir vaxandi
útgjöld til heilbrigðismála, stöðugt meiri
tækniframfarir á sviði læknavísinda sam-
fara' færri legudögum sjúklinga inni á
sjúkrastofnunum sjáum við fram á það,
að biðlistar lengjast. Eftir sem áður koma
forsvarsmenn stóru sjúkrahúsanna eins og
Ríkisspítalanna og biðja um að meira sé
byggt þótt fjármunir séu ekki til rekstrar-
ins og deildir lokaðar.
Ég held, að við þessar aðstæður og
ekki sízt, þegar bent hefur verið á mikil-
vægi þess að skoða forgangsröðun í út-
gjöldum ríkisins, einkum innan heilbrigðis-
kerfisins, að það hafi verið alveg óhjá-
kvæmilegt að stoppa við núna, láta stóru
sjúkrahúsin gera betur grein fyrir fyrirætl-
unum sínum, láta fjárlagafrumvarpstöluna
standa að mestu en sjá hver árangur verð-
ur af sameiningu Borgarspítala og Landa-
kots í Sjúkrahús Reykjavíkur, hver árang-
ur verður af auknu samstarfi stóru sjúkra-
húsanna innbyrðis og hver árangur verður
af auknu samstarfi Ríkisspítalanna við litlu
sjúkrahúsin. Þegar við sjáum árangur af
þessu öllu verðum við auðvitað að stokka
spilin að nýju. Við gætum þurft að velja
á milli aukinna greiðslna til lækna og ann-
arra heilbrigðisstétta og einhverra
mennta- og menningarstofnana. Við verð-
um að muna að tekjurnar eru takmarkað-
ar.“
Þótt þingmaðurinn noti ekki stór orð
felst í ummælum hans þung gagnrýni á
stjómendur sjúkrahúsa og háskólans,
gagnrýni, sem forsvarsmenn þessara
stofnana hljóta að svara. Hitt fer ekki á
milli mála, að þeir þingmenn, sem starfa
árum saman í fjárlaganefnd þingsins, öðl-
ast smátt og smátt mikla þekkingu á hin-
um ýmsu þáttum í ríkisrekstrinum og fá
áreiðanlega nokkuð skýra mynd af því
hvernig til tekst í stjómun einstakra stofn-
ana á vegum hins opinbera. í þessu tilviki
eru þingmenn að gæta almannahagsmuna,
þ.e. hagsmuna skattgreiðenda og viðhorf
þeirra og sjónarmið skipta að sjálfsögðu
miklu máli í þessum umræðum.
Niður-
skurður-
uppskurður
ÞAÐ ER SVO
annað mál, eins og
Morgunblaðið lýsti
í ritstjórnargrein-
um í desember,
hversu langt er
hægt að komast í sparnaði, sem byggist
fyrst og fremst á niðurskurði útgjalda.
Hvort sem litið er til málefna sjúkrahús-
anna eða Háskóla íslands er ljóst, að á
undanförnum samdráttarárum í þjóðarbú-
skapnum hefur megináherzlan verið lögð
á niðurskurð útgjalda en minni á uppskurð
í kerfinu, sem þó er vissulega fyrir hendi
í heilbrigðisgeiranum.
Hvort sem um er að ræða ríkisrekstur
eða einkarekstur er hægt að ná fram
sparnaði með tvennum hætti. Það er hægt
að spara með niðurskurði útgjalda en það
er líka hægt að ná fram sparnaði með
uppskurði á þeim kerfum, sem við er feng-
izt hveiju sinni. Niðurskurði fjárframlaga
til stóru sjúkrahúsanna hefur verið mætt
með fækkun sjúkrarúma, lokun deilda,
fækkun starfsfólks o.s.frv. Þessar lokanir
hafa mætt vaxandi gagnrýni á undanförn-
um mánuðum og þá m.a. sl. sumar, þegar
læknar á geðdeildum töldu að komið væri
yfir þau mörk, sem veijanleg væru og að
lokanir á geðdeildum leiddu beinlínis til
þess, að sjúklingar væru sendir of snemma
heim, næðu þess vegna ekki nauðsynlegum
bata og kæmu fyrr en síðar inn á geðdeild-
irnar aftur.
Dæmi um uppskurð í heilbrigðiskerfínu
er hins vegar sameining Borgarspítala og
Landakotsspítala í Sjúkrahús Reykjavíkur.
Menn eru hins vegar ekki á einu máli um,
hvort sú sameining hafí verið skynsamleg.
Sú spurning verður stöðugt áleitnari, hvort
hugmyndir erlendra sérfræðinga fyrir
nokkrum árum um, að svo lítið þjóðfélag
hefði einfaldlega ekki efni á að reka tvö
hátæknisjúkrahús, eigi kannski við rök að
styðjast.
Framfarir í læknavísindum eru mjög
örar en sá tækjabúnaður, sem leiðir af
þeim framförum, er dýr. Ér einhver þörf
á því í ekki stærra þjóðfélagi að reka tvö
sjúkrahús, sem uppfylla ýtrustu kröfur á
þessu sviði? Þegar kemur að spurningum
sem þessum koma margvíslegir hagsmun-
ir til sögunnar. Það er ekkert neikvætt við
það, að starfsfólk sjúkrahúsanna tveggja
hafi metnað fyrir hönd sinna stofnana, en
sá metnaður getur orðið kostnaðarsamur
fyrir skattgreiðendur. Miðað við þær um-
ræður, sem fram hafa farið undanfamar
vikur verður að draga stórlega í efa, að
það takist með hagræðingu og endurskipu-
lagningu í almennum rekstri að spara
nægilegar fjárhæðir í rekstri sjúkrahús-
anna til þess að mæta kröfum fjárlaga-
nefndar Álþingis. Erum við ekki komin
að þeim krossgötum í þessum efnum að
taka afstöðu til þeirrar hugmyndar að hér
verði eitt hátæknisjúkrahús en ekki tvö?
Svipuð sjónarmið eru uppi á háskólastig-
inu, þótt með nokkuð öðrum hætti sé. Hér
voru þijú stór sjúkrahús en með samein-
ingu hefur þeim verið fækkað í tvö. Hins
vegar var hér einungis einn skóli á háskóla-
stigi, þ.e. Háskóli Islands, en undanfarin
ár hefur markvisst verið unnið að því að
fjölga þeim. Höfum við efni á því? Höfum
við efni á því að byggja upp marga há-
skóla, sem uppfylla þær kröfur, sem gerð-
ar eru til háskóla í öðrum löndum?
Alkunna er, að háskólar eru mjög mis-
munandi að gæðum. Ungt fólk getur lent
í því að setjast á skólabekk í háskóla,
hvort sem er í Bandaríkjunum eða Evr-
ópu, sem standa tæpast undir nafni. Höf-
um við einhvern áhuga á því að koma upp
slíkum háskólum hér? Eitt af því, sem
ræður úrslitum um gæði háskóla, er hvers
konar kennarar ráðast að þeim stofnunum.
Og eitt af því, sem ræður úrslitum um,
hvort háskólum tekst að laða til sín hæfa
kennara, eru launakjör sem í boði eru. Það
hefur verið alvarlegt áhyggjuefni árum
REYKJAVIKURBRÉF
Laugardagur 6. janúar
samanj hvað launakjör kennara við Há-
skóla íslands eru léleg enda byggja þeir
flestir afkomu sína á því að sinna mörgum
störfum.
Björn Bjarnason, menntamálaráðherra,
lét í ljósi þá skoðun fyrir nokkrum mánuð-
um, að svo gæti farið að lengra yrði ekki
komizt í niðurskurði útgjalda í menntakerf-
inu, heldur yrði að grípa til þess ráðs að
hætta alveg ákveðinni starfsemi. í þessu
felst munurinn á því að spara með niður-
skurði eða uppskurði.
Með sama hætti og þeirri spumingu
verður að svara, hvort hægt sé að ná fram
meiri sparnaði í rekstri sjúkrahúsa með
því að leggja áherzlu á uppbyggingu og
starfrækslu á einu hátæknisjúkrahúsi, er
tímabært að taka afstöðu til þess, hvort
halda á áfram þeirri þróun, sem hér hefur
staðið í nokkur ár að byggja upp marga
háskóla. Erfítt er að sjá rökin fyrir því,
þegar augljós hætta er á, að Háskóli ís-
lands eða einstakar deildir hans drabbist
niður vegna fjárskorts. Hin leiðin er auðvit-
að sú að taka upp umtalsverð skólagjöld
við skólann en í því felst einnig grundvall-
arstefnubreyting, sem kannski er óhjá-
kvæmileg. Slík stefnubreyting mundi hins
vegar kalla á víðtækari breytingar á há-
skólastiginu. Skólagjöld eru við nánast
alla háskóla í Bandaríkjunum, þótt þau séu
mismunandi og í sumum tilvikum mjög
há. En við þá skóla er líka víðtækt styrkja-
kerfi, sem nánast tryggir efnalitlum en
efnilegum nemendum möguleika á há-
skólanámi. Við getum ekki tekið upp skóla-
gjöld við Háskóla íslands án þess að huga
að þeirri hlið málsins.
Þótt hér hafí fyrst og fremst verið vikið
að rekstri sjúkrahúsa og háskóla í tilefni
af fyrrnefndu viðtali Morgunblaðsins við
Sturlu Böðvarsson, varaformann fjárlaga-
nefndar Alþingis, eiga spurningar um nið-
urskurð eða uppskurð við á fjölmörgum
öðrum sviðum í opinberum rekstri. Það
hefur áreiðanlega tekizt að ná töluverðum
árangri á undanförnum árum með mark-
vissum niðurskurði útgjalda. Þótt hins
vegar fjárlagahallinn fari minnkandi og
tekjur ríkissjóðs vaxandi með batnandi
efnahag má ekki láta staðar numið, heldur
mun batnandi hagur þvert á móti gefa
betra svigrúm til uppskurðar og endur-
skipulagningar í opinberum rekstri.
Uppskurður
í orkugeir-
anum
Í ÞESSU SAM-
bandi er ástæða til
að vekja athygli á
fróðlegum umræð-
um, sem nú eru
hafnar um skipulag
orkumála. Finnur Ingólfsson, viðskiptaráð-
herra, hefur boðað skipun nefndar til þess
að endurskoða orkulögin m.a. í því skyni
að kanna hvort hægt sé að tryggja aukna
samkeppni í orkusölu. Sú hugsun, sem í
því felst, er til fyrirmyndar.
Þá hefur Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
borgarstjóri, ítrekað varpað fram spum-
ingum um eignarhlut Reykjavíkurborgar
í Landsvirkjun. Fyrir nokkrum mánuðum
nefndi borgarstjóri þann möguleika, að
borgin seldi hlut sinn í Landsvirkjun. Á
fundi borgarráðs Reykjavíkur í gær, föstu-
dag, lagði Ingibjörg Sólrún fram formlega
tillögu um, að Reykjavíkurborg óski eftir
viðræðum við aðra eignaraðila Landsvirkj-
unar um framtíðarskipulag, rekstrarform
og eignaraðild að fyrirtækinu. í samtali
við Morgunblaðið í dag, laugardag, segir
borgarstjóri m.a.: „Það er ljóst, að það er
verið að endurskoða orkumálin í löndunum
í kringum okkur og það er ekki nema
eðlilegt, að við tökum þetta til skoðunar
hér á landi. Landsvirkjun er 30 ára gam-
alt fyrirtæki og það hefur margt breytzt
bæði í atvinnumálum og markaðsmálum
síðan það var stofnað. Meðal þess, sem
ræða þarf eru kröfur um aukna sam-
keppni í orkumálum."
I Morgunblaðinu í dag, laugardag, birt-
ist einnig grein eftir einn af borgarfulltrú-
um Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík,
Gunnar Jóhann Birgisson, þar sem hann
íjallar um hagsmuni Reykvíkinga í þessu
HÖGGMYND Einars Jónssonar, Úr álögum, við Reykjavíkurtjörn.
Morgunblaðið/Einar Falur
sambandi og segir m.a.: „Margir hafa lát-
ið í ljósi þá skoðun sína á undanfömum
árum, að Reykjavíkurborg eigi sjálf að
virkja Nesjavelli og selja raforkuna beint
til Rafmagnsveitu Reykjavíkur en ekki til
Landsvirkjunar og lækka þannig raforku-
verð til Reykvíkinga. Síðast skrifaði Ólafur
G. Flóvenz, jarðeðlisfræðingur, ágæta
grein um þetta efni í Morgunblaðið hinn
1. desember sl. Þar rakti hann m.a., að
líklega væri hægt að lækka raforkukostn-
að Reykvíkinga um 700 til 1.000 milljónir
á ári með framleiðslu raforku á Nesjavöll-
um... Af þessu má ljóst vera, að hér er
um gríðarlegt hagsmunamál fyrir Reyk-
víkinga að ræða og eins gott að rétt verði
staðið að málum þannig að þetta tækifæri
gangi ekki okkur úr greipum, sérstaklega
þar sem iðnaðarráðherra hefur nú þegar
lýst yfír vilja sínum til þess að opna fyrir
möguleika á samkeppni í orkuvinnslu."
En jafnframt bendir Gunnar Jóhann
Birgisson á eftirfarandi: „Rétt er að hafa
í huga að Reykvíkingar hefja ekki orku-
vinnslu á Nesjavöllum til eigin nota án
þess að lögum verði breytt. I lögum um
raforkuver o.fl. er iðnaðarráðherra veitt
heimild til þess að veita Hitaveitu Reykja-
víkur leyfí til raforkuvinnslu á Nesjavöllum
með því skilyrði að fyrir liggi samningur
um rekstur virkjunarinnar sem hluta af
raforkukerfí landsins eins og það er orðað
í lögunum."
Eitt af því, sem rætt hefur verið um á
undanförnum misserum, er hugsanleg
einkavæðing Landsvirkjunar. Vandinn í
því sambandi er hins vegar sá, að við
núverandi aðstæður ríkir einokun á þessu
sviði. Þegar Ruth Richardson, fyrrum fjár-
málaráðherra Nýja-Sjálands kom í heim-
sókn hingað til lands fyrir nokkrum vikum,
varaði hún sérstaklega við því að einka-
væða fyrirtæki í slíkri stöðu fyrr en tryggt
væri að samkeppni ríkti á umræddu sviði.
Kannski er sá uppskurður í orkugeiranum,
sem Finnur Ingólfsson og Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir virðast mæla með, forsenda
þess, að slík einkavæðing geti orðið.
Það er svo önnur hlið á þessu máli, sem
hafa verður í huga. Landsvirkjun hefur
staðið fyrir gífurlegum virkjunarfram-
kvæmdum á síðustu þremur áratugum.
Þar hefur verið byggt upp fjárhagslega
öflugt fyrirtæki, sem hefur getað tekizt á
við slík verkefni og þar hefur verið byggð
upp mikil þekking á þessu sviði. Það má
ekki halda þannig á málum við endurskipu-
lagningu orkugeirans, að fjárhagslegt bol-
magn til mikilla framkvæmda og þessi
þekking verði ekki til staðar.
„Hvort sem um er
að ræða ríkis-
rekstur eða
einkarekstur er
hægt að ná fram
sparnaði með
tvennum hætti.
Það er hægt að
spara með niður-
skurði útgjalda en
það er líka hægt
að ná fram sparn-
aði með upp-
skurði á þeim
kerfum, sem við
er fengizt hverju
sinni.“
-r