Morgunblaðið - 11.01.1996, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 11. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Að berjast
gegn
straumnum
Sigrirjón Sighvatsson, kvikmyndaframleið-
andi í Hollywood, var gestur Félags ís-
lenskra stórkaupmanna á hádegisverðar-
fundi þeirra í síðustu viku. Hann veitti fund-
armönnum í senn innsýn í kvikmyndagerð
í Bandarílgunum, pizzumarkaðinn á Islandi
og síðast en ekki síst þær lífsreglur sem
hann hefur unnið eftir í sínum rekstri.
SIGURJÓN Sighvatsson kvik-
myndaframleiðandi er í
hópi þeirra fáu íslendinga
sem hafa byggt upp sjálf-
stæðan atvinnurekstur á erlendri
grundu algjörlega frá grunni. Hann
stofnaði kvikmyndafyrirtækið
Propaganda Films að loknu fimm
ára námi í kvikmyndagerð í Los
Angeles með bandarískum skólafé-
laga sínum. Velta þess varð 10 millj-
ónir dollara á fyrsta starfsárinu og
á fimm árum jókst hún upp í 100
milljónir dollara sem jafngildir 6,5
milljörðum króna.
Eftir átta ára starf í Propaganda
seldi Siguijón sinn hlut og hefur nú
haslað sér völl í nýju fyrirtæki í Los
Angeles, Lakeshore, í samstarfi við
fjársterka aðila í Bandaríkjunum.
Fyrirtækið hefur hafið samstarf við
Paramount kvikmyndaverið og verð-
ur fyrsta kvikmynd þess frumsýnd
í vor.
Sigurjón hefur sömuleiðis tekið
þátt í ýmiss konar öðrum rekstri því
hann er t.d. einn af eigendum ís-
lenska útvarpsfélagsins hf. og Fut-
ura hf. sem rekur Domino’s pizzu-
staðina. Þar að auki er hann hlut-
hafi í fyrirtæki sem ber heitið Joe
Boxer og framleiðir tískufatnað,
undirfatnað fyrir karlmenn, nátt-
fatnað og barnafatnað.
Félag íslenskra stórkaupmanna
efndi til hádegisverðarfundar í síð-
ustu viku þar sem Siguijón fjallaði
um uppbyggingu á sínum atvinnu-
rekstri erlendis. Það er óhætt að
segja að umsvif hans eru töluverð
miðað við það sem þekkist í ís-
lenskri kvikmyndagerð. „Ég get
nefnt sem dæmi að fyrir allt ráðstöf-
unarfé Kvikmyndasjóðs íslands gæti
ég ekki einu sinni gert eina bíó-
mynd, hvað þá fímm og sex myndir
eins og tekst hér. En þegar allt kem-
ur til alls gilda sömu lögmál í fyrir-
tækjareksri og uppbyggingu fyrir-
tækja,“ sagði Siguijón í upphafi
ræðu sinnar.
Samstarf við einn risann
Lakeshore-fyrirtækið í Hollywood
er eins árs gamalt og einbeitir sér
að framleiðslu leikinna kvikmynda
og sjónvarpsþátta. Hér er
um að ræða sjálfstætt
kvikmyndafýrirtæki því
það stendur fyrir utan
stóru fyrirtækin sem eru
Disney, Paramount, Fox,
Wamer Brothers, MGM
og Universal. „Þessi sex fyrirtæki
ráða yfir 80-90% af allri kvikmynda-
dreifíngu í heiminum," sagði Sigur-
jón. „Það er töluvert erfitt að keppa
við þau. Til þess að komast inn á
dreifingarkerfið sem þau ráða yfir
gerðum við samning við Paramount
Pictures. Paramount er hluthafi í
því sem við erum að gera og leggur
fram töluvert fjármagn, bæði í fram-
leiðslukostnað myndanna og ekki
síst í dreifingu. Það hefur orðið sú
breyting í kvikmyndaframleiðslu
undanfarinna ára að dreifingar-
kostnaður er orðinn jafnvel meiri en
framleiðslukostnaður. Áhættan í því
hefur aukist gífurlega þannig að við
tókum þetta skref til hálfs.
Ástæður fyrir því að kvikmynda-
verin hafa farið út í samstarf við
aðila eins og okkur eru fyrst og
fremst tvær. Ég hef mjög fjársterka
aðila með mér frá Chicago sem hafa
orðið auðugir í öðrum viðskiptum,
annarsvegar í tryggingum og hins
vegar í fasteignaviðskiptum.
I öðru lagi hefur dreifingar- og
markaðskostnaður kvikmyndaver-
anna sjálfra hækkað um 50% und-
anfarin fimm ár. Þar ræður mestu
að stéttarfélögin hafa mjög mikið
vald á framleiðslunni, sérstaklega í
stórborgum eins og New York og
Los Angeles. Starfsmenn eru þar
mjög vel launaðir og meðallaun hjá
trésmiði eru Iíklega um 2.500 doll-
arar á viku fyrir 8 tíma vinnu á
dag. Við höfum miklu meiri sveigj-
anleika en stóru kvikmyndaverin.“
„Leikarar á hálfvirði"
„Þegar við stofnuðum fyrirtækið
veltum við því fyrir okkur hvernig
hægt væri að keppa við þessa risa.
Þeir ráða yfir 80% af markaðnum
og dreifingarkerfinu um allan heim.
Þá hafa þeir oft með einkasamninga
bæði við þekkta handritshöfunda og
leikstjóra þannig að við höfum ekki
aðgang að þeim.
Við sáum hins vegar að þörf væri
á aðilum sem gætu framleitt myndir
hratt og tekið skjótar ákvarðanir.
Oft eru göt á dreifikerfmu og kvik-
myndaverin vantar myndir í dreif-
ingu. Þá eiga leikarar oft 10-12 vik-
ur lausar inn á milli verkefna og
hægt að fá þá á hálfvirði. Með ein-
faldri ákvarðanatöku getum við náð
kostnaðinum mjög mikið niður.“
Siguijón sagði að Lakeshore fyr-
irtækið leitaði eftir myndum sem
hægt væri að framleiða ódýrt, en
mætti dreifa í minnst 600 kvik-
myndahús en helst 1.200-1.400
kvikmyndahús. Fyrsta myndin sem
kæmi á markað í vor myndi verða
sýnd í um 800 kvikmyndahúsum.
Hún er byggð á kanadíska fram-
haldsmyndaflokknum, „Kids in the
hall“. „Þetta er mynd sem kostar 7
milljónir dollara að
framleiða og 7 milljónir
að dreifa. Þrátt fyrir að
við seljum .ekki að-
göngumiða á Banda-
ríkjamarkaði nema fyrir
um 10 milljónir dollara
yrði hagnaður mjög mikill. Hins veg-
ar þurfum við ekki á stóra vinningn-
um að halda eins og öll stóru kvik-
myndaverin. Þau þurfa helst 2-8
myndir á ári sem skila 100 milljónum
dollara í miðasölu í Bandaríkjunum.“
Menn verða að helga sig
atvinnurekstrinum algjörlega
En hvaða lífsreglur skyldi maður
hafa að -leiðarljósi sem náð hefur
jafnlangt erlendis og raun ber vitni?
„Hin fyrsta er sú að helga sig
fyrirtækinu,“ segir Siguijón. „Menn
þurfa a(|_hafa meiri trú á því sem
Dreifing
mynda jafnvel
dýrari en
framleiðslan
VIÐSKIPTI
Morgunblaðið/RAX
SIGURJÓN Sighvatsson í ræðustóli á fundi Félags íslenskra stórkaupmanna.
FRÁ Hollywood þar sem eru aðalstöðvar risanna sex sem ráða
yfir 80-90% af allri kvikmyndadreifingu í heiminum.
þeir eru að gera en nokkur annar.
Þegar ég finn fyrir starfsleiða hjá
fólki sem vinnur hjá mér hef ég
stundum sagt: „Ég er mjög ánægður
með þig en ef þú ert ekki ánægður,
þá legg ég til að við finnum aðra
lausn á þínum málum. Þú gerir sjálf-
um þér meira ógagn með þvi að
vera óánægður í starfinu en mér.“
Ég held að það sé gífurlegt atriði í
öllum atvinnurekstri, að menn verða
að helga sig honum algjörlega og
trúa á hann. Helst þarftu að vinna
meira og þekkja hann betur en okk-
ur annar í þínu fyrirtæki."
Önnur lífsreglan er sú að deila
afrakstrinum af fyrirtækinu, hvort
sem það er með eignaraðild eða með
því að skipta hagnaðinum. Siguijón
kvaðst telja að þetta hafi verið ein
af ástæðum þess árangurs sem
Propaganda náði á sínum markaði.
Unnið var eftir ábataskiptakerfi sem
var algjörlega ólíkt því sem áður
þekktist á markaðnum. Það byggðist
á því að þeir sem byijuðu í fyrirtæk-
inu með stofnendunum fengu ákveð-
inn hluta af öllum tekjum.
Regla númer þijú hjá Siguijóni
fjallar um jákvæða hvatningu. „Það
verður að láta fólk fínna að það sé
metið í sínu starfi."
„Aldrei má slaka
á kröfunum“
Regla númer fjögur fjallar um
væntingar. Siguijón sagði að gæði
framleiðslunnar hjá Propaganda
hefðu verið mun meiri en hjá flestum
öðrum fyrirtækjum á þeim markaði.
Það mætti aldrei lækka sínar vænt-
ingar og slaka á sínum eigin kröfum.
Fimmta reglan hjá honum hefur
falist í því að beijast gegn straumn-
um. „Þegar við hófum að framleiða
sjónvarpsauglýsingar hjá Propag-
anda var auglýsingaiðnaðurinn orð-
inn mjög staðnaður. Við vildum
breyta því og þráuðumst við. Þessi
iðnaður gjörbreyttist með tilkomu
Propaganda á markaðinn. Allar
vinnsluaðferðir og hugmyndavinna
hafa gjörbreyst. Það var meðal ann-
ars vegna þess að við vorum með
ungt fólk sem hafði nýjar hugmynd-
ir. Ég held að það sé mikilvægt atr-
iði að horfa fram á veginn og jafn-
vel vera tilbúinn að breyta til og
synda gegn straumnum."
Siguijón var í þessu samhengi
spurður um viðhorf sitt til áhættu-
fjárfestinga og svaraði á þennan
veg. „Kvikmyndaiðnaðurinn er eini
iðnaðurinn þar sem menn^ kaupa
vöruna án þess að sjá hana. í öðrum
viðskiptum og fyrirtækjum mínum
verður að fara saman annars vegar
góð hugmynd og hins vegar trúverð-
ug viðskiptaáætlun. Ég sé það bæði
erlendis og hér heima að fólk fer
af stað með einhveija rammaáætlun.
Eftir að farið er af stað eru allar
grundvallarreglur í henni þverbrotn-
ar. Menn gefa sjálfum sér allskonar
afsakanir og telja sér trú um að það
sé allt í lagi að breyta öllum forsend-
um. Það er fyrst og fremst af þess-
um sökum sem viðskipti ganga ekki
eftir.
Til að viðskipti geti gengið þarf
trausta áætlanagerð í upphafi, réttar
markaðsrannsóknir og vinna eftir
áætlunum. Það er mjög sláandi að
sjá dæmi þar sem allar eyðsluáætl-
anir eru brotnar. ________
Ég held að í öllum ís-
lenskum iðnaði sé ekki
aðeins skortur á markaðs-
rannsóknum og áætlana-
gerð, heldur einnig að
áætlunum sé fylgt eftir. ———
Ég get nefnt að sem dæmi að hjá
Stöð 2 höfum við gert ágætis áætl-
anir. Hins vegar höfum við ekki
gert mikið af skoðanakönnunum á
því hvað fólkið vildi horfa á. Þegar
við fórum að gera kannanir rak
menn í rogastans."
Viðræður við Burger King
Siguijón er einn af hluthöfum
Futura hf. sem rekur Domino’s
pizzustaðina, en þessir aðilar hafa
að undanförnu kannað möguleika á
að færa út kvíarnar til hinna Norð-
urlandanna. Meðeigendur hans eru
Hof sf., eignarhaldsfélag Hagkaups,
og Skúli Þorvaldsson, eigandi Hótel
Holts.
Á fundinum skýrði Siguijón frá
því að fyrirtækið hefði á sínum tíma
tryggt sér réttinn hjá Domino’s fyr-
ir hin Norðurlöndin. Eftir töluverðar
markaðsrannsóknir hefði komið í ljós
að danski markaðurinn er mjög frá-
brugðinn þeim íslenska. Hann sagði
að fjöldi danskra aðila hefði óskað
eftir samstarfi um uppbyggingu
Domino’s í Danmörku, engin niður-
staða lægi þó fyrir ennþá.
Siguijón upplýsti einnig að eig-
endur Futura hefðu verið komnir
langt í viðræðum við Burger King
hamborgarakeðjuna um stofnun^á
slíkum veitingastað hér á landi þeg-
ar þeir söðluðu um og gengu til sam-
starfs við Domino’s pizzukeðjuna
árið 1994. Niðurstaðan hefði orðið
sú að mun ódýrara væri að stofna
pizzu-fyrirtæki en Burger King-stað.
Greinilega hafi verið vaxandi mark-
aður fyrir pizzur og þeir talið sig
geta keppt í gæðum og verði.
Hins vegar hefðu þeir í byijun átt
erfitt með að átta sig á því hvernig
önnur fyrirtæki á þessum markaði
gátu boðið jafnlágt verð og raun bar
vitni. Stór hluti af viðskiptum sumra
aðilanna á þeim tíma hafi virst vera
undir yfirborðinu. „Við töpuðum
meiru en rekstraráætlun gerði ráð
fyrir vegna þess að við höfðum ekki
gert okkur grein fyrir þessari sér-
stöðu markaðarins."
Fóru aðrar leiðir
en Domino’s
Siguijón sagði að ákveðið hefði
verið að fara nokkuð aðrar leiðir í
uppbyggingu rekstrarins en Domin-
o’s hefði gert í öðrum löndum þar
sem aðstæður væru að mörgu leyti
ólíkar. Domino’s-keðjan legði fyrst
og fremst áherslu á heimsendingar-
þjónustu. Til að spara yfirbyggingu
væru staðirnir. í ódýru húsnæði í
iðnaðarhverfum eða hhðargötum og
litlu kostað við uppbyggingu þeirra.
Ákveðið hefði verið að hafa staðina
sýnilegri hér á landi og leggja í
kostnað við uppbyggingu þeirra.
Þetta hefði raunar valdið deilum við
---------- Domino’s-menn.
Islensku eigendurnir
hefðu þráast við og sett
staðina upp í verslun-
arkjörnum, þar sem fólk
er á ferðinni. Vegna hás
kostnaðar við heim-
keyrslu hefði jafnframt verið ákveð-
ið að reyna að hvetja fólk til að
koma inn á staðina og taka pizzurn-
ar með sér heim. Árangurinn væri
sá að hlutfall þeirra sem kæmu inn
á staðina hefði farið hækkandi. Á
þennan hátt hefði tekist að aðlaga
Domino’s markaðnum og ná viðbót-
arsölu. Kvaðst hann telja að fyrir-
tækið væri nú orðið hið stærsta
sinnar tegundar á markaðnum.
„Þetta hefur hins vegar verið mjög
erfitt og ég ráðlegg ykkur ekki að
fara í pizzubransann," sagði Sigur-
jón við fundarmenn í lokin.
Ég ráðlegg
engum að fara
út í pizzu-
bransann