Morgunblaðið - 13.01.1996, Síða 12

Morgunblaðið - 13.01.1996, Síða 12
12 LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 1996 MORGUNBLAÐIÐ ____________________________________FRÉTTIR______________________________________ Ágreiningur um veiðireynslu og aflaúthlutun eftir eigendaskipti fiskiskips fyrir Hæstarétti M "ÁLIÐ snýst um sölu fiskiskips árið 1988, sem þá hét Arnar KE 260. Engar takmarkanir voru á veiðum skarkola þegar eigendaskiptin áttu sér stað en árið 1990 var skarkoli settur undir kvóta og var skipinu þá úthlutað aflamarki, sem byggðist á aflareynslu skipsins frá 1. sept. 1987 en hluta þess tíma var skipið í eigu seljanda skipsins. Kaupsamningur aðila kvað á um að engin fiskveiðiréttindi skyldu fylgja bátnum við söluna. Héraðsdómur Reykjaness dæmdi seljanda skipsins í vil í júlí 1994. Kaupendur skipsins, sem voru tveir, áfrýjuðu þá málinu til Hæstaréttar. Garðar Garðarsson hæstaréttarlögmaður flutti málið fyrir hönd áfrýjenda fýrir Hæsta- rétti en Þorsteinn Júlíusson hrl. flutti málið fyrir hönd stefnda. Röktu lögmennimir málsástæður og lagarök í málinu fyrir Hæstarétti og var málið tekið til dóms í gær. Fiskveiðiréttindi fylgdu ekki skipinu við eigendaskiptin Málavextir voru þeir að árið 1988 festi eigandi Amars KE kaup á skipi erlendis og ætlaði í fyrstu að úrelda Amar á móti nýja skipinu. Niðurstaðan varð hins vegar sú að tveir útgerðarmenn keyptu Arnar en á móti fékk seljandinn annan bát, Sæmund HF, sem hann setti í úreldingu fyrir nýja skipið. í kaupsamningi aðila var tekið fram að fiskveiðiréttindi Arnars fylgdu honum ekki við eigendaskiptin heldur ætlaði seljandi að flytja þau yfir á nýtt skip sitt. Fiskveiðirétt- indi Sæmundar voru hins vegar flutt yfír á Arnar eftir söluna. Féllst sjávarútvegsráðu- neytið á þessa yfirfærslu veiðiheimilda. Ný lög settu skarkola undir kvóta Árið 1990 voru sett ný lög um stjóm físk- veiða þar sem segir að verði veiðar takmark- aðar á tegundum sjávardýra sem samfelld veiðireynsla sé á, en ekki hafi áður verið bundnar ákvæðum um Ieyfðan heildarafla, skuli aflahlutdeild úthlutað á grundvelli afla- reynslu síðustu þriggja veiðitímabila. Sama ár setti sjávarútvegsráðherra reglugerð þar sem veiðar á skarkola vom settar undir kvótakerfið og leyfilegum heildarafla af skarkola úthlutað til einstakra fiskiskipa miðað við aflareynslu þeirra á tímabilinu 1. september 1987 til 31. ágúst 1990. Var bátnum Arnari, sem nýir eigendur höfðu gefið nafnið Haförninn, svo úthlutað aflahlutdeild í skarkola sem miðuð var við veiðireynslu skipsins 1. sept. 1987 til 31. ágúst 1990. Oskaði seljandi bátsins þá eftir því við sjávarútvegsráðuneytið að það flytti aflareynslu sem hann hefði áunnið Arnari meðan skipið var í hans eigu yfir á hið nýja skip hans. Þessu hafnaði ráðuneytið og taldi sér ekki fært að taka afstöðu til ákvæðis í kaupsamnings aðila þar sem hvergi væri getið um hvernig fara eigi með aflareynslu í skarkola fyrir eigendaskiptin. Beindi fyrrverandi eigandi skipsins þá þeirri kröfu til kaupendanna að þeir yfír- færðu hluta af úthlutuðum skarkolakvóta af Haferninum (Arnari) yfir á skip hans. Þessu höfnuðu kaupendurnir. Lögmaður þeirra hélt því fram fyrir Hæstarétti að þeim hefði hvorki verið heimilt né skylt að verða við þessari kröfu, enda hafi kaupsamn- ingurinn verðið efndur að fullu samkvæmt efni sínu. Þegar samningurinn var gerður hafí seljandi engin réttindi átt sem byggð- ust á veiðireynslu. í nóvember 1991 höfðaði seljandinn dóms- mál á hendur kaupendunum og gerði þær kröfur að þeir yrðu dæmdir til að uppfylla kaupsamninginn og þola yfírfærslu aflahlut- deildar á skip hans. Málið var fellt niður á dómþingi í maí 1992 vegna formgalla. Höfð- aði hann mál að nýju og stefndi þá einnig sjávarútvegsráðherra. Það mál var einnig fellt niður. Árið 1993 höfðaði seljandi skips- ins mál í þriðja sinn gegn kaupendum og setti fram fjárkröfu, í stað kröfu um yfír- færslu aflahlutdeildar, sem jafngilti andvirði þeirrar aflahlutdeildar sem hann taldi sig eiga rétt á. _________ Héraðsdómur dæmdi seljanda í vil Héraðsdómur dæmdi seljanda skipsins í vil í júlí 1994 og taldi að stefndu hafi borið að efna ________ kaupsamninginn með framsali á tilteknum hluta af aflahlutdeild í skarkola til stefnanda, þegar þeir fengu henni úthlut- að, og voru þeir dæmdir til að greiða stefn- anda rúmlega 1,8 millj. kr. I niðurstöðum héraðsdóms sagði að ekki Fyrri eigandi gerir tilkall til afla- reynslu og kvóta Málflutningur fór fram fyrír Hæstarétti í gær í dóms- máli milli útgerðarmanna í Keflavík þar sem deilt er um hvort fyrrverandi eiganda fískiskips hafi borið að fá hluta af skarkolakvóta skipsins, sém úthlutað var eftir eigendaskiptin, yfírfærðan á skip sem hann keypti eða samsvarandi bætur. Kvótaúthlutunin byggðist að hluta til á veiðireynslu sem seljandinn hafði áunnið skipinu á meðan það var í eigu hans. Morgunblaðið/RAX LANDAÐ úr fiskiskipi. Myndin er ótengd því máli sem fjallað er um í greininni. Fiskistofnarn- ir almenn- ingseign yrði séð að neitt hefði verið því til fyrirstöðu að aðilar semdu um að óúthlutuð aflahlut- deild, byggð á aflareynslu hins selda báts í __________ eignartíð seljanda, skyldi færast yfir á hið nýja skip hans. Dömur- inn hafnaði þeirri málsástæðu stefndu að fískveiðiréttindi sem deilt var um lytu ekki reglum einkaréttar. Sagði dómurinn úr- slit málsins velta á því hvernig skilja bæri orðið „fískveiðirétt- indi“ í kaupsamningnum. Dómurinn féllst á það með stefnanda að orðin „fiskveiðiréttindi“ eða „kvóti,“ í samn- ingi aðila, væri svo víðtækrar merkingar að þau tækju ekki einungis til veiðiheimild- ar, aflahlutdeildar og aflamarks, heldur og til aflareynslu, sem væri undirstaða þessara réttinda. Samningur aðila um að fiskveiði- réttindi skyldu ekki fylga hinu selda skipi skuli þannig ná til aflareynslu sem stefnandi ávann bátnum í eignartíð sinni. „Ekki stjórnarskrárvarin einstaklingseign“ Kaupendur Arnars áfrýjuðu dómnum til Hæstaréttar. Lögmaður áfrýj- enda benti á í málflutningi sínum í Hæsta- rétti að þrátt fyrir að veiðar á skarkola hafi verið háðar almennu veiðileyfi þegar kaupsamningurinn var gerður, hafi á þess- um tíma engin takmörk verið sett á leyfðan heildarafla skarkola né aflamark hvers ein- staks báts og ekki bundið í lög hvaða veiði- tímabil yrðu lögð til grundvallar veiðita- kmörkunum. Þá hafi verið í gildi eldri lög um stjórn fiskveiða sem hefðu veitt sjávarút- vegsráðherra frjálst mat á því, hvaða veiðar hann mætti binda takmörkunum og ekkert hafi verið sagt í lögunum um það, eftir hvaða reglum menn fengju leyfi til veiða á þeim tegundum sem ráðherra takmarkaði veiðar á. Lögmaðurinn taldi í málflutningi sínum að stefndi ætti hvorki samningsbundinn né stjórnarskrárvarinn rétt til þeirrar aflahlut- deildar sem hann krefðist bóta fyrir. Sagði hann hugtakið fiskveiðiréttindi hafa haft allt aðra merkingu á þeim tíma þegar kaup- in voru gerð en eftir að kerfinu var breytt og aflareynsla hafi ekki haft neinar réttar- verkanir. Sagði lögmaðurinn óumdeilt að hagnýting eigenda fiskiskipa eða áhafna þeirra á ein- stökum fiskitegundum gæti ekki skapað þeim eignarrétt að nytjastofnum á ísland- smiðum í skilningi eignarréttarákvæða stjórnarskrárinnar. Hins vegar hefði verið álitamál hvort atvinnuréttindi þeirra sem stunda fiskveiðar væru stjórnarskrárvarin einstaklingseign og ef svo væri vaknaði spurning um hveijum sá réttur gæti þá fall- ið í skaut. Lögmaðurinn sagði að fiskistofnarnir í hafinu væru almenningseign en vald ríkisins til að setja reglur um nýtingu þeirra væri viðurkennt. Takmarkanir á veiði væru ekki taldar varða ríkisvaldið bótaskyldu. Hélt lögmaðurinn því fram að hæpið væri að atvinnuréttindi við fiskveiðar gætu notið verndar sem stjórnarskrárvarin einstakl- ingseign, því sameiginlegir þjóðarhagsmunir hlytu að vega þyngra en atvinnuhagsmunir einstaklinga. Sagði hann ókleift að skera úr um hver þessi einstaklingseign ætti að vera og hver ætti þá að njóta hennar, því ef sá réttur yrði viðurkenndur, hefði það gífurleg áhrif í þjóðfélaginu þar sem einstök- um mönnum yrði veittur einkaréttur að auðlindinni. Þá væri í sundur friðurinn. Lögmaðurinn taldi stefnda ekki geta byggt á því að hann hafi öðlast stjórnar- skrárvarin atvinnuréttindi til að nýta skar- kola, af þeirri ástæðu að hann hefði verið eigandi tiltekins báts. Hann ætti þar af leið- andi engar fjárkröfur á hendur kaupendum bátsins. „Ekki óbætt eign áfrýjenda“ Lögmaður stefnda (seljanda skipsins) sagði því ekki á móti mælt að þrátt fyrir þjóðareign fiskimiðanna væri fiskveiðirétt- indum ráðstafað á svipaðan hátt og öðrum einkaréttarlegum gæðum. Lögmaðurinn sagði að grundvöllur málsins væri deila um kaupsamninginn sjálfan og ákvæði hans sem kvað á um að aflakvóti skipsins fylgdi ekki með skipinu við eigendaskiptin. Sagði hann að aðilum málsins hafi verið ljóst er þeir gerðu með sér kaup á umræddu skipi að engin fiskveiðiréttindi skyldu fylgja bátnum við söluna. Ljóst væri að aflaúthlut- un sem byggðist á aflareynslu bátsins á eignarhaldstíma stefnda gæti ekki óbætt orðið eign áfrýjenda. Vitnaði lögmaðurinn í niðurstöður Héraðsdóms sem féllst á sjón- armið stefnda að kaupendum hefði borið að efna kaupsamninginn með framsali á til- tekinni aflahlutdeild í skarkola til hans þeg- ar þeir fengu henni úthlutað. Lögmaður stefnda lagði áherslu á að aldr- ei hafi verið ætlunin að selja aflaheimildir eða aflareynslu með skipinu, heldur hafi eingöngu verið um sölu á sjálfu skipinu að ræða. Aðilar hafi ekki getað séð fyrir þau lög og þær reglur sem síðar voru sett, sem fælu í sér skerðingu á skarkolaveiðum. Ef menn hefði rennt grun í það hefði verið tekið fram í kaupsamningi að aflareynsla skipsins yrði flutt yfir á hið nýja skip stefnda. Vitnaði lögmaðurinn til bréfs sjáv- arútvegsráðuneytisins þar sem segir að allt- af hafi legið Ijóst fyrir að veiði- heimildir Arnars hafi átt að flytj- ast yfir á hið nýja skip, sem stefndi keypti til Iandsins. Það hafí aldrei verið ætlun stefnda að selja fiskveiðiréttindi með __________ skipinu og það hafi í raun verið forsenda sölunnar. Lögmaðurinn hélt því fram að hugtakið fiskveiðiréttindi næði til aflareynslu skipsins á því tímabili sem skipið var í eigu stefnda, því ella yrði að líta svo á, að atvinnurétt- indi hans hefðu verið stórlega skert. Aldrei ætlun- in að selja aflaheimildir i > Í » l l I I I I. i I t I I l I I c i i

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.