Morgunblaðið - 13.01.1996, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
JOHANN KLEMENS
BJÖRNSSON
+ Jóhann Klem-
ens Björnsson
fæddist að Slétta-
leiti I Suðursveit 29.
ágúst 1900. Hann
lést á Hjúkrunar-
heimilinu Skjói-
garði, Hornafirði,
4. janúar síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru hjónin Jó-
hanna Jóhannsdótt-
k- frá Borgarhöfn,
f. 23.11. 1863, d.
14.4. 1955, og Björn
Klemensson frá
Geirbjarnarstöðum
í S-Þing., f. 27.11.1869, d. 19.11.
1911. Börn þeirra voru fjögur
auk Jóhanns, Björg, f. 13.11.
1896, d. 19.1. 1983, Sigríður,
húsmóðir, Hestgerði, Suður-
sveit, f. 11.8.1898, d. 25.8.1946,
Helga, ljósmóðir, Brunnavöll-
um, Suðursveit, f. 11.4. 1905,
Jóhanna Dagmar,
Reykjavík, f. 25.11.
1906.
Jóhann kvæntist
1. nóvember 1930
Sigurborgu Gísla-
dóttur, f. 3.2. 1904,
d. 20.12. 1982. Hún
var dóttir Ingunnar
Jónsdóttur og Gísla
Bjarnasonar, Upp-
sölum í Suðursveit.
Börn Jóhanns og
Sigurborgar eru:
Þóra Hólm, f. 23.6.
1930,. Björn, f.
19.12. 1935, d. 15.9.
1961, og Gísli, f. 28.2. 1941.
Jóhann fluttist með foreldrum
sínum að Brunnum 1901 og átti
þar heima alla tíð eða þar til
hann flutti á Höfn 1990.
Útförin fer fram frá Kálfa-
fellsstaðarkirkju í Suðursveit
klukkan 14.
JÓHANN Klemens Bjömsson, móð-
urbróðir, minn er látinn. Eftir
skyndileg veikindi í nóvember sl.
kom andlát hans ekki á óvart og
*má segja að það hafi verið líkn,
bæði honum og ástvinum hans. En
til þess tíma var hans andlega heilsa
með miklum ágætum og fylgdist
hann vel með öllu, var einstaklega
minnugur á hina ýmsu atburði frá
liðinni tíð.
A 95 ára afmælisdegi sínum, hinn
29. ágúst 1995, ávarpaði Jóhann
gesti sína og var til þess tekið hversu
vel honum talaðist, blaðalaust og
var hugsun hans skemmtileg og
skýr eins og ávallt áður.
í ræðu sinni kom hann m.a. inn
á þær breytingar sem hefðu orðið í
heiminum á sinni löngu ævi, tækni-
væðinguna og framfarir á öllum svið-
um. A þessum degi virtist dauðinn
víðs fjarri. Jóhann fæddist á Slétta-
leiti í Suðursveit en fiutti á fyrsta
ári með foreldrum sínum að Brunn-
um og bjó þar til ársins 1990 er
hann flutti á Höfn. Hann var aðeins
11 ára gamall þegar faðir hans lést
úr krabbameini. Auðvelt er að gera
sér í hugarlund hversu mikið áfall
það hefur verið fyrir móður hans að
standa ein uppi með 5 böm, það
yngsta 5 ára. A þessum árum þekkt-
ust ekki þær tryggingar eða styrkir
sem nú þykir svo sjálfsagt að allir
hljóti við slík áföll. En Jóhanna amma
mín var mjög viljasterk og trúuð
kona og fannst ekíd koma til greina
að tvístra fjölskyldunni eins og henni
var þó ráðlagt af ýmsum ráðamönn-
um sveitarinnar.
Strax sem barn þótti Jóhann ein-
staklega efnilegur og fékk móðir
hans oft að heyra hvað hún ætti
fallegan son. Vorið 1912, þegar
Símon Dalaskáld var á ferð í Suður-
sveit, kom hann að Brunnum og
orti þessa vísu:
framkomu. Hann hafði yndi af lestri
góðra bóka, meðan sjónin entist
honum. Árið 1930 kvæntist Jóhann
Sigurborgu Gísladóttur frá Uppsöl-
um. Þau eignuðust þrjú böm, Þóru,
Bjöm og Gísla. í september árið
1961 urðu þau fýrir þeirri þung-
bæra lífsreynslu að missa eldri son
sinn, Bjöm, en hann fórst með vél-
bátnum Helga. Á þeim erfiða tíma
svo og alla tíð reyndust Þóra og
Gísli foreldrum sínum einstaklega
vel. Hjónaband Jóhanns og Sigur-
borgar einkenndist alla tíð af vænt-
umþykju og virðingu. Þau hófu bú-
skap í gamla bænum að Brannum
ásamt móður Jóhanns og Helgu
systur hans. 1939 var hafist handa
við byggingu nýs íbúðarhúss og var
bærinn þá fluttur fjær fjallinu. Flutti
fjölskyldan í nýja húsið á haustdög-
um 1940.
Árið 1943, þegar Helga, móðir
mín, systir Jóhanns, giftist föður
mínum, Sigfúsi Jónssyni, var þessu
65 fm2 húsi skipt í tvær íbúðir og
var hvor íbúð aðeins eitt herbergi
og eldhús. Við þennan þrönga húsa-
kost bjuggu þessar tvær fimm
manna fjölskyldur þar sem einhug-
ur og samheldni var ávallt ríkj-
andi. Auk þess höfðu móðir Jó-
hanns og Björg elsta systir hans
ásamt Rósu systurdóttur þeirra
systkina eitt herbergi en Rósa kom
að Brunnum aðeins 16 mánaða
gömul árið 1926. Má því segja að
mannmargt hafi verið, á þessum
árum, í ekki stærra húsi, eða allt
til ársins 1952 en þá höfðu foreldr-
ar mínir reist sér nýbýlið Brunna-
velli. Vegna starfa sinna sem ljós-
móðir sveitarinnar þurfti móðir mín
oft að dveljast fjarri heimili sínu
um lengri og skemmri tíma, og
hefur hún oft minnst á það hversu
mikla öryggiskennd það veitti henni
að vita af þeim mæðgum Sigur-
borgu og Þóru í sama húsi meðan
við systkinin vorum enn ung að
árum. Nokkrir metrar aðskilja bæ-
ina Brunna og Brunnavelli og
áfram var því mikill samgangur
milli þessara fjölskyldna. Mér er
minnisstætt að þegar föður mínum
fannst úr vöndu að ráða sagði hann
jafnan: „Ég ætla að spyija Jó-
hann.“ Síðar heyrði ég bræður mína
segja þessa sömu setningu við svip-
aðar aðstæður.
í lífi bóndans leikur veðurfar stórt
hlutverk, og kom það sér því oft
vel hversu veðurglöggur Jóhann
var. Á mínu heimili var oft tekið
meira mark á spá hans um veðurút-
lit næsta dags en útvarpsspánni.
Jóhann var einstaklega vel gerður
maður. Hann var lífsglaður og naut
þess að gleðjast í góðra vina hópi
„og taka lagið“, en hann hafði afar
hljómmikla og fagra söngrödd.
Heiðarleiki, tryggð og trúmennska
voru honum í blóð borin. Hann lét
sér annt um velferð fjölskyldu sinn-
ar og vina.
Ég lít á það sem forréttindi okkar
systkina að hafa átt þess kost að
alast upp í nábýli við þennan móður-
bróður okkar sem ætíð var fús að
miðla af reynslu sinni og þekkingu.
Allar þær góðu minningar, sem við
eigum um hann, munum við geyma
um_ ókomin ár.
Ég og fjölskylda mín á Branna-
völlum þökkum Jóhanni áratuga
samfylgd sem aldrei bar skugga á.
Við kveðjum hann með söknuði í
huga og um leið sendum við hugheil-
ar samúðarkveðjur til Gísla, Þóra
og annarra ástvina.
Blessuð sé minning Jóhanns á
Brannum.
Sigríður Jóhanna Sigfúsdóttir.
Það era margar mannlífsmyndir
sem koma upp í hugann þegar ég
minnist Jóhanns á Brannum í Suð-
ursveit. Fyrst og fremst er það þó
þakklætið sem er efst í huga mér,
þakklæti fyrir þær samverustundir
sem við áttum saman, ýmist tveir
einir eða með öðrum.
Jóhann var greindur vel og skyn-
samur, sérlega athugull og fróður
enda stálminnugur. Hógværð og
hófsemi voru rík í fari hans en jafn-
framt naut hann gleðistunda og
söngmaður var hann góður. Rósemi
og yfirvegun einkenndi Jóhann og
víst var að hann lét ekki hafa neitt
eftir sér sem ekki var satt og rétt
og oft lét hann satt kyrrt liggja.
Jóhann var einn af síðustu fulltrú-
um aldamótakynslóðarinnar og
ASTA ÞORHILDUR
SÆMUNDSDÓTTIR
Litli Jóhann Klemens knár
kætir mömmu stilltur
tólfta kominn er á ár
efnilegur piltur.
Á þessum tíma byijuðu börn ung
að taka þátt í daglegum störfum
fullorðna fólksins. Vorið 1914
fermdist Jóhann aðeins 13 ára gam-
all, en á þeim tíma var sú regla í
gildi að börn skyldu vera orðin 14
ára þegar þau fermdust. Mun móðir
hans hafa sótt það mjög fast af
þeirri ásetæðu að hann þyrfti ekki
að sækja skóla næsta vetur en
gæti þess í stað lagt heimilinu lið.
Þetta sama vor fór hann til sjóróðra
með sveitungum sínum og þótti
fljótt fiskinn. Þrátt fyrir að skóla-
gangan yrði ekki lengri, var Jóhann
vel að sér, hafði gott vald á ís-
lenskri tungu og var háttvís í allri
Erfidrykkjur
Kiwanishúsið,
Engjateigi 11
s. 5884460
+ Ásta Þórhildur
Sæmundsdóttir
fæddist í Draumbæ
í Vestmannaeyjum
27. janúar 1918.
Hún lést 4. janúar
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Sæmundur Ingi-
mundarson bóndi
og útgerðarmaður
frá Draumbæ
Vestmannaeyjum
og Sigríður G. Ey-
jólfsdóttir húsmóð-
ir frá Gufuskálum í
Leiru. Systkini Ástu
voru fimm og lifir nú ein systur
sina, Laufey Hulda.
Ásta giftist eftirlifandi eigin-
manni sinum, Guðmanni Adolf
Guðmundssyni vélstjóra frá
Brekkuhúsi í Vest-
mannaeyjum, 25.
desember 1942.
Börn þeirra eru
Fjóla, gift Einari
Indriðasyni, d. 13.6.
1985, Guðfinnur,
sambýliskona hans
er Eyrún Sæmunds-
dóttir, og Adolf
Þór. Barnabörnin
eru 9 og bama-
bamabömin 10.
Ásta og Guðmann
hófu búskap sinn að
Herðubreið en flutt-
ust fljótlega að
Sandprýði og hafa búið þar síð-
an.
Útför hennar fer fram frá
Landakirkju í Vestmannaeyjum
í dag og hefst athöfnin kl. 14.
ELSKU amma, þegar við minn-
umst þín kemur fyrst upp í hugann
hjá okkur dugnaður. Hún var ein
af þessum konum sem unu myrkr-
anna á milli í fiski allan daginn.
Heimilið beið hennar þegar heim
var komið og ekki var húsbóndinn
heima því afi var alltaf á sjó.
sannarlega verðugur fulltrúi. Alda-
mótakynslóðin ólst upp við sam-
vinnu, samhjálp og tillitssemi enda
var það beinlínis liður í því að kom-
ast af. Víst er að engin önnur kyn-
slóð hefur upplifað jafn stórstígar
breytingar á umbúnaði og innri gerð
þjóðlífs og þessi. Þetta ágæta fólk
ólst flest upp í fábreytni sveitalífsins
og efnin voru lítil. Nú þegar þessi
kynslóð hverfur yfir móðuna miklu,
kveður við allt annan tón í mannlífs-
hafínu. Þessi nýi tónn allsnægta er
oftlega svo yfirgripsmikill og jafnvel
yfirþyrmandi að hin gömlu góðu
gildi vilja gleymast. Jafnvel andleg-
ir leiðtogar þjóðarinnar gleyma sér
í moldviðri hversdagsins.
Ég held að vér nútímamenn ætt-
um að tylla okkur aðeins og fægja
upp gömlu góðu gildin og reyna að
tileinka okkur þau betur.
Jóhanni þakka ég enn og aftur
samfylgdina um leið og ég votta
aðstandendum samúð mína.
Ásmundur Gíslason.
Heimilið að Brannum í Suður-
sveit var ekkert venjulegt heimili.
Ég gerði mér engan veginn grein
fyrir því þegar ég kom þangað fyrst
til sumardvalar fimm ára gamall,
árið 1953. Ég er heldur ekki viss
um að ég geri mér fyllilega grein
fyrir því hversu mikil og góð áhrif
það hafði á mig, „tattinn", strákinn
úr Reykjavík, að dvelja þar níu sum-
ur hjá þeim heiðurshjónum Jóhanni
Klemens Bjömssyni og Sigurborgu
Gísladóttur (dáin 1982) og bömum
þeirra, Þóra Hólm, Birni, er fórst á
sviplegan hátt árið 1961, og Gísla.
Og í dag, þegar við kveðjum Jó-
hann Klemens, leitar hugurinn til
baka. Enn og aftur hugsa ég til
Jóhanns með þakklæti, því það er
ekki allra að haga seglum þannig
að ungir og ærslafullir strákar öðl-
ist skilning á mikilvægi hverra verka
og átti sig á því að þeir era ein-
hvers virði. Enn þann dag í dag er
ég þeirrar skoðunar að ekki hafi
verið unnt að vera með mannamót
í Hrollaugsstöðum, samkomuhúsi
Suðursveitar, á þessum áram ef ég
hefði ekki „slegið undir“, þegar Jó-
hann gangsetti ljósavélina. Og Ijósa-
vélin var ekki eina ábyrgðarstarfið
sem ég hafði á mínum herðum. í
minni fyrstu smalamennsku kom
Hafursteinsbotninn í minn hlut. Þá
fylgdi ég Jóhanni og lærði. Síðan
smalaði ég ávallt Hafursteinsbotn-
inn og lagði mikið uppúr því að
standa undir því trausti sem til mín
var borið.
Jóhann sinnti sveitinni sinni af
sömu alúð og búi sínu, tjölskyldu
og sumarstrákunum. Því auk þess
að sjá um samkomuhúsið tók hann
virkan þátt í sveitarstjórnarmálum,
meðhjálpari var hann til margra ára
og söngmaður var hann góður. Oft
Hún amma var mikill náttúru-
unnandi og dýravinur, það var
ávallt skemmtilegt að fara með
henni upp í Draumbæ að gefa
kindunum, þar naut hún sín að
spjalla við þær Grímu, Kollu og
Bellu og ekki spillti það ánægjunni
að fá að fara með þegar farið var
með kindurnar út í Bjarnarey á
vorin. Oft fórum við upp í
Draumbæ að hjálpa ömmu í garð-
inum og fengum ávallt vínarbrauð
í lokin. Þegar við stækkuðum og
töldum okkur of mikla menn til
að vinna í garðinum þá mættum
við nú samt í vínarbrauðið en
amma var fljót að sjá við okkur,
og skaffaði okkur verkefni sem
við urðum að leysa til að fá gott
í gogginn. Nei, leti þoldi hún
amma ekki. Hún amma var ein
af þeim sem geymdu ekki til
morguns það sem hægt var að
gera í dag. Og þannig kvaddi hún
þennan heim.
Kæri afi, missir þinn er mest-
ur, en við trúum því að henni líði
vel.
Elsku amma, um leið og við
þökkum þér allt sem þú hefur gef-
ið okkur og biðjum afa og fjölskyld-
unni allri guðsblessunar kveðjum
við með ljóðlínum Einars H. Kvar-
ans.
og tíðum varð ég vitni að því er
sveitungar Jóhanns leituðu í smiðju
hans eftir ráðleggingum um aðskilj-
anlegustu hluti og menn fóru vísari
frá Jóhanni.
Ég var lánsamur að lenda í vist
í þessari sveit og hjá þessu fólki.
Sem bam og unglingur náði ég að
upplifa gamla tímann í sveitinni;
engjasláttinn, baggabindinguna,
hestana og handkraftinn. Að Brunn-
um varð ég einnig vitni að vélvæð-
ingunni og fyrsta dráttarvélin sem
kom að Brannum var engin venjuleg
dráttarvél, hvorki Farmall Cub né
Ferguson heldur heiðblá Deutz 11
hestafla dráttarvél með háum og
lágum ljósum og flautu sem þá var
fátítt. Þessi traktor var alltaf uppá-
haldsfarartækið mitt í Suðursveit-
inni, jafnvel eftir að Rússajeppinn
bættist í véiaflotann á hlaðinu að
Brunnum.
Hjá Jóhanni og Sigurborgu
kynntumst við sumarstrákarnir
góðu og heilbrigðu íslensku sveita-
uppeldi sem byggðist á kærleika og
virðingu fyrir mönnum og náttúru.
Stundum kom það fyrir að ærslafull-
ir strákar gleymdu að bera virðingu
hvor fyrir öðrum og það endaði ein-
staka sinnum á því að einhver fór
að „hrína“. Þá var hún Sigurborg
undrafljót að hugga og laða fram
bros að nýju.
Já, það var mitt lán að kynnast
Jóhanni og heimilisfólkinu að
Brannum sem í mínum huga er mín
önnur fjölskylda. Kynni mín af þessu
fólki og sveitinni hafa haft ómæld
áhrif á mig, mótað lífsskoðanir mín-
ar og jafnvel starfsvettvang. Ég
veit að ég er ekki einn um að verða
fyrir góðum áhrifum frá heimilis-
fólkinu að Brannum, því það var
regla frekar en undantekning að
sumarstrákamir að Brunnum
dvöldu þar sumar eftir sumar og
halda margir ennþá góðu sambandi
við heimilisfólkið eins og hún sýnir
ljósmyndin sem tekin var á 90 ára
afmæli Jóhanns af honum og okkur
fjórum sumarstrákunum.
Jóhann og Sigurborg eru nú bæði
fallin frá en sá góði andi sem sveif
yfir heimilinu að Brunnum hverfur
ekki. Hans er gætt á heimilum Þóru
Hólm og Gísla.
Þótt heimsóknir mínar að Brunn-
um hafi verið færri í seinni tíð en
ég hefði kosið var minningin um
þessa góðu daga ávallt ljóslifandi
í huga mér. En í einni heimsókn-
inni riijaðist upp fyrir mér þessi
staka og geri ég orð skáldsins að
mínum:
Þó tryggðin hafi tapast mér,
til sveitarinnar hlýju.
Þá komin er ég kæra hér,
að kynnast þér að nýju.
Ég hugsa með þakklætis til þess
tíma sem ég dvaldi að Brunnum.
Jónas Þór.
Já, ótal margs nú að minnast er
og margbreyttar kærleikans sýnir.
Og brennandi þökk nú við bjóðum þér
öll böm þín og vinimir þínir.
Blessuð sé minning þín.
Bamabörn.
Hún amma í Vestmannaeyjum
er dáin. Við bræðurnir munum
geyma minninguna um Ástu ömmu
í hjörtum okkar. Amma var alltaf
kát og hress og mjög stutt var í
hláturinn hjá henni. Hún var frekar
hlédræg og var eiginlega algert
náttúrubarn. Veraldlegir hlutir
skiptu hana litlu máli en hún átti
nokkrar rollur og var það hennar líf
og yndi að stússast í kringum þær.
Þegar við vorum yngri fór hún með
okkur í fjárhúsið og sýndi okkur
rollumar og fannst okkur skrýtið að
allar hétu þær einhveijum nöfnum.
Nú í seinni tíð höfum við aðal-
lega heimsótt ömmu á þjóðhátíð
og þá hefur oft verið gott að kíkja
til hennar í tjaldið og fá reyktan
lunda eða jafnvel fá að leggja sig,
það var engin alvöru þjóðhátíð án
þess að fá reyktan lunda hjá ömmu.
Blessuð sé minning þín, elsku
amma.
Hvíl í friði.
Jón og Guðmann.