Morgunblaðið - 14.01.1996, Blaðsíða 2

2 B SUNNÚdAGUR 14. ÍANÚAR 1996
MÓRGUNBLAÐIÚ
í HVÍTA húsinu; Hopkins við skrifborðið ásamt Woods og Powers Boothe. ÓVÆNT leikaraval; Hopkins í gervi Nixons á
tali við leikstjórann Oliver Stone.
Bandaríski leikstjórinn Oli-
ver Stone hefur gert ævi-
sögulega bíómynd um Rich-
ard M. Nixon, 37. forseta
Bandarílqanna, sem varð
að segja af sér embætti í
kjölfar Watergatehneykslis-
ins. Stone segir Nixon hafa
verið Churchill þeirra
Bandarílgamanna eins og
fram kemur í samantekt
Arnalds Indriðasonar.
Mixon er auðvelt skotmark. Hann var hræði-
legur maður og það er auðvelt að hæðast
að honum. En hann hafði á sér margar
h!iðar,“ er haft eftir bandaríska leikstjóranum
Oliver Stone en í nýjustu mynd sinni, sem heit-
ir einfaldlega „Nixon“, fjallar hann um ævi
Richard M. Nixon frá því hann var fátækur
námsmaður og þar til hann sagði af sér emb-
ætti forseta.Bandaríkjanna í kjölfar Watergate-
hneykslisins árið 1974. Rétt eins og mynd Sto-
nes um Kennedy-morðið vakti Nixon-myndin
deilur áður en tökur hófust þegar drög að hand-
ritinu komust í hendur íjölmiðla og víða hafa
menn beðið þess með eftirvæntingu hvemig
mynd Stone dregur upp af hinum umdeilda
forseta. Viðbrögðin við myndinni hafa heldur
ekki látið á sér standa. Dætur Nixons hafa
mótmælt og Stone verið kallaður gervisagn-
fræðingur.
Rökrétt framhald
Líta má á „Nixon“ sem rökrétt framhald
þeirra verka sem Stone hefur kvikmyndað und-
anfarin ár. Hann er gagntekinn af sjöunda
áratugnum sem voru mótunarár Stones hins
unga; hann hreifst af Kennedy, barðist í Víet-
Nixon í
Hvíta hnsinu
nam, dáði Jim Morrison og
hataðist út í Nixon. Allt
þetta höfum við fengið að
sjá í frábærlega ögrandi
myndum hans: „JFK“,
„Bom on the Fourth of
July“, „Doors“ og nú er
röðin komin að „Nixon“.
Stone segist hafa mild-
ast nokkuð í afstöðu sinni
til forsetans frá því hann
var yngri. „Nixon er að
mörgu leyti persónu-
gervingur bandarísku ald-
arinnar," sagði hann í ný-
legu blaðaviðtali. „Hann
ólst upp í kreppunni, barð-
ist í seinni heimsstyijöld-
inni og tók ríkan þátt í
mótun Kalda stríðsins og
seinna Víetnamstríðsins og
flestum þeim málefnum
sem hafa verið efst á baugi
á okkar tíma. Hann hefur
að sumu leyti verið okkar Churchill. Og í honum
bjuggu sérkennilegar andstæður. Hann var
bæði hugsjónamaður og lygari."
Stone hóf undirbúning myndarinnar árið
1993 en hikaði við að hefla kvikmyndunina á
meðan Nixon var enn á lífi. Þegar forsetinn
fyrrverandi lést á síðasta ári taldi hann sig
geta farið óhindraðan af
stað. Það sem vakið hefur
einna mestu athyglina við
myndina er að Stone leitaði
til velska leikarans Anthony
Hopkins og bað hann að
leika forsetann. „Mér dauð-
brá þegar Oliver bauð mér
hlutverkið,“ _ er haft eftir
Hopkins. „Ég hélt hann
væri genginn af vitinu og
hrópaði upp: Nixon? Banda-
rískan forseta?"
Hopkins afþakkaði en
Stone gafst ekki upp og
flaug til London að hitta
leikarann og fá hann á sitt
band. Hopkins óttaðist að
hafa ekki rétta hreiminn og
sagði að samtölin í handrit-
inu væru fleiri en í Lé kon-
ungi. Með fölskum gómi og
brúnum linsum og breyttri
hárgreiðslu varð Hopkins
nokkuð líkur Nixon í útliti og með því að horfa
á upptökur af forsetanum og hlusta á orð hans
tileinkaði hann sér hreyfingar hans og sér-
stakan málhreim. Annar leikari sem kom til
greina í hlutverkið var Warren Beatty en eftir
umhugsun afþakkaði hann starfið.
Margir telja að Stone geti ekki gefið heið-
„HUGSJÓNAMAÐUR og lyg-
ari“; Hopkins í hlutverki Nixons
og James Woods í hlutverki Bob
Haldemans í myndinni „Nixon“.
arlega og sanna mynd af Nixon enda leit hann
á forsetann sem illmenni þegar hann var yngri
þótt hann segist hafa linast talsvert í afstöðu
sinni. „Stone tekur sér mikið skáldaleyfi við
persónusköpunina, sérstaklega er varðar látnar
persónur sem ekki geta varið sig,“ er haft eft-
ir John Ehrlichman, einum helsta samstarfs-
manni Nixons í Hvíta húsinu og lykilmanni í
Watergate-hneykslinu. Hann vann í fyrstu með
Stone að myndinni en hætti þvi þegar hann
komst yfir handritið. „Mér finnst hann einstak-
lega óábyrgur í umfjöllun sinni.“ Aðrir segja
að Stone hafi samúð með forsetanum. „Eg
held að mannúð Nixons geri hann spennandi,"
sagði Stone. „Þú mundir ekki fara á bíómynd-
ina ef hann væri einhliða skúrkur."
Ekki neikvæð mynd
„Nixon" er þrír tímar að lengd. Með helstu
hlutverk auk Hopkins fara James Woods (Bob
Haldeman), J.T. Walsh (Ehrlichman), Paul Sor-
vino (Kissinger), Joan Allen (Pat Nixon) og
Bob Hoskins (J. Edgar Hoover). Stone og sam-
starfsmenn hans lögðust í heilmiklar rannsókn-
ir við gerð handritsins og könnuðu m.a. stjómar-
skjöl, upptökur af yfirheyrslum þingnefnda,
minningabækur og ævisögur og áttu viðtöl við
marga þá sem tengdust Watergate-málinu eins
og John Dean. Einnig byggðu þeir á segulbands-
upptökum Nixons. „Hann barðist til síðasta
dags gegn því að þær yrðu gerðar opinberar.
Aðeins nokkrir klukkutímar af 4.000 klukku-
tíma upptökum hafa fengist birtir," sagði Stone.
Hopkins er ekki á því að „Nixon" gefi nei-
kvæða mynd af forsetanum og sagt er að hann
hefði ekki tekið hlutverkið að sér ef svo hefði
verið. „Hann var manneskja. Ég mundi ekki
segja það um Hitler eða Stalín en hvað svosem
Nixon gerði þá var hann manneskja. Hann var
stórkostlegur maður. Sjáið hveiju hann áork-
aði. Bætti samskiptin við kommúnistaríkin.
Hélt vel á málum heimafyrir, sinnti mannrétt-
indamálum, umhverfismálum, velferðarmálum
og umbótum í heilsuvemdarkerfinu. Allt féll
það í skuggann af Watergate.“
Og Hopkins aftur: „Fólk sem ég þekki sem
þekkti Nixon seinustu árin sagði hann dásam-
legan mann, blíðan, umhyggjusaman, virkilegan
heiðursmann. Og ég held hann hafi orðið allt
þetta. Líklega hefur Watergate sært úr honum
skaphitann. Hver veit?“
Heimildir: The New York Times, Premiere o.fl.
„Dálítið nefþykkur“
NIXON á íslandi; alþýðlegur við Islendinga.
„Hann var alveg eins og ég
átti von á, að vísu dálítið nef-
þykkur, en annars bara eins og
almúgafólk, og nyög almenni-
Iegur.“ Þetta hafði Morgun-
blaðið eftir Guðrúnu Jónsdótt-
ur, 78 ára gömlum íbúa við
Laufásveg gegnt bandaríska
sendiráðinu í byrjun júní árið
1973. Maðurinn almennilegi var
Richard M. Nixon Bandarikja-
forseti, sem dvaldi þá í fyrsta
og eina sinn á Islandi og átti
fund með Frakklandsforseta,
George Pompidou. Nixon hafði
einn daginn gengið yfir Laufás-
veginn öllum að óvörum og
heilsað uppá Guðrúnu.
íslendingar kynntust einmitt
vel alþýðumanninum Nixon.
Hann og Pompidou ræddu m.a.
nýjan Atlantshafssáttmála á
fundum sínum á Kjarvalsstöð-
um en Nixon vakti óskipta at-
hygli pressunnar með því að
víkja nokkrum sinnum frá ör-
yggisreglum og taka Islendinga
tali á götum úti. Strax fyrsta
kvöldið fékk hann sér óvænta
miðnæturgöngu, labbaði niður
með Fríkirkjunni, frá banda-
ríska sendiráðinu, og niður að
Tjörn. Aðeins tveir öryggis-
verðir fylgdu honum og tveir
íslenskir lögregluþjónar, Tóm-
as Jónsson og Magnús Einars-
son. Nixon stoppaði við hvern
mann sem hann mætti og heils-
aði sérstaklega krökkum. „Það
þekktu hann allir og fólk tók
honum mjög vel, utan einn
maður, sem var nokkuð við
skál, og þóttist eiga eitthvað
vantalað við Nixon,“ sagði
Tómas síðar í Morgunblaðsvið-
tali.
Minnstu munaði að umferðar-
öngþveiti yrði í miðborginni,
bílar snarstoppuðu á Lækjar-
götu og Nixon gekk óhræddur
fyrir þá og upp Bankastrætið
en áður en yfir Iauk hafði hóp-
ur öryggisvarða umkringt for-
setann og m.a. Alexander Haig.
„Hann virtist njóta þess ríku-
lega að geta farið þarna frjáls
ferða sinna. Hann hélt um axl-
irnar á okkur Magnúsi og
spurði okkur um hús, sem vöktu
athygli hans, og um Reykjavík
og mér er afskaplega hlýtt til
Nixons eftir þetta,“ sagði Tóm-
as.
Sjálfur leiðtogafundurinn
þótti ekki merkilegur og
Pompidou sló á létta strengi.
„Fundurinn hefur fremur verið
í líkingu við það að búa til barn
en að fæða það. Og getnaðurinn
er venjulega miklu skemmti-
legri en barnsfæðingin," sagði
hann.
Arinu seinna neyddist Nixon
til að segja af sér embætti vegna
Watergate-hneykslisins, fyrsti
forseti Bandaríkjanna til að
gera slfkt.