Morgunblaðið - 19.01.1996, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 19. JANÚAR 1996 B 3
DAGLEGT LÍF
FRÆGT dæmi um firðhrær-
ingar. Ljósakrónur sveifluðust
til, perur sprungu óg myndir
hringsnerust á veggjum á Iög-
fræðistofu sem Annemarie
vann á. Látunum linnti ekki
fyrr en hún hætti störfum þar.
ar. Sennilega hafa margir upplifað
á góðri kvöldstund í skammdeginu
í vina hópi, að vera sagðar sannar
draugasögur sem byggjast á
reynslu sögumanna.
Reimleikar einkennast af fyrir-
bærum eins og óútskýranlegu fóta-
taki, banki á hurð, snertingu og
ýmiskonar þruski. Firðhræringar
hinsvegar af hrellingum sem bein-
ast að einni persónu og hreyfingum
hluta. Dæmi um reimleika er, að í
mörgum löndum standa ákveðin
hús ávallt auð vegna meints
draugagangs. Dæmi um firðleika
eru fýrirbrigði í kringum Indriða
Indriðason miðil (1883-1912). Vitni
hafa skráð að þau hafi séð hann
sveiflast á lofti og fljúgandi hús-
gögn í herbergi sem hann var
staddur í. Þau flugu upp og köstuð-
ust svo niður.
Er líf eftlr dauðann?
Eitt af því sem dulsálfræðingar
glíma við er ráðgátan um líf eftir
dauðann, en fímm rök styðja þá
tilgátu. 1) Að sjá eða vera snertur
af veru sem er ekki af þessum
heimi. Algengast er að sjá látið
fólk áður en upplýsingar eru fengn-
ar um dauða þess. 2) Að miðill
veiti upplýsingar sem útilokað er
að hann gæti aflað sér nema gegn-
um framliðna. 3) Frásagnir af for-
tilveru, barn rifjar upp minningar
um atburði sem hafa ekki hent það
hugaraðferð til að hafa áhrif á
val tölvunnar. Hugsanlega er
það vegna þess að hver ein-
staklingur þróar sín eigin ráð
til að hafa bein áhrif með hug-
anum á það sem gerist í lífi
þeirra.
Þriðja atriðið var að heild-
arniðurstaða allra rannsókna
með þessu tölvuprófi er mark-
tæk, en Loftur framkvæmdi
það í sjöunda og áttunda skipti,
með öðrum orðum: Tilviljun ein
getur ekki skýrt niðurstöðuna.
Því má segja að þeir sem
ímynda sér jákvæða niðurstöðu
og sjá hana fyrir sér eru lík-
legri til að upplifa hana en aðr-
ir.
Líklegra að hugmegin sé tll
en að það sé ekkl tll
Rannsóknir á hugmegin eða
meintum áhrifum einstaklinga
án þess að beita líkamlegu afli
sýna að mati Lofts Reimars um
70% líkur á að fyrirbærið sé
til. Rannsóknir á dulskynjun
hafa verið stundaðar miklu
lengur eða í eina öld og sýna
85% líkur á að dulskynjun sé til.
Þess má geta í lokin að Loft-
ur Reimar og dr. Erlendur
Haraldsson skrifuðu kafla í
nýrri bók um dulsálfræði sem
kom út í Bandaríkjunum og
fjallar hann um Indriða Indr-
iðason miðil. Bókin heitir Inc-
redible tales of the paranor-
mal, ritstýrð af Alexander
Jmich og er fáanleg í bókabúð
Máls og menningar. Kaflinn
fjallar um hugmegin fyrirbæri
hjá Indriða. _
RANNSÓKN í dulsálfræði
með Zener-spilum. Markmiðið
er að giska á rétt spil sem
lagt er fram.
í þessu lífi. 4) Að missa lífsmark
um stund og upplifa sig utan líkam-
ans og geta siðar lýst nákvæmlega
því sem gerðist. 5) Sýnir á dánar-
beði.
Dr. Erlendur Haraldsson dulsál-
fræðingur hefur ritað bók um rann-
sóknir sínar um sýnir á dánarbeði
sem hann gerði i félagi við Karlis
Osis í Bandaríkjunum og Indlandi.
Samkvæmt þeim virðist ekki óal-
gengt að skömmu fyrir andlát sjái
hinir dauðvona svipi af ættingjum
eða trúarverum og jafnvel þótt
þeir hafi kvalist er eins og ánægja
streymi um þá í sömu andrá. Dæmi
eru um mann sem var fýldur á
dánarbeði en ljómaði skyndilega er
hann sá svip. Hann flýtti sér að
kveðja alla viðstadda og óskaði
þeim góðs gengis. Hann var ham-
ingjan uppmáluð, lagðist í rúmið
og dó innan tíu mínútna.
íslensk dulsálfræðl
Dr. Erlendur hefur rannsakað
dulræn fyrirbæri um árabil og ritað
mikið af greinum í þekkt vísindarit
um niðurstöður sínar. Hann birti
niðurstöður sínar á könnun á dul-
rænni reynslu íslendinga í bókinni
Þessa heims og annars árið 1978.
Dulsálfræðin á sér annars
nokkra sögu á íslandi en þrír menn
stunduðu rannsóknir innan grein-
arinnar í upphafi aldarinnar; pró-
fessorarnir Guðmundur Hannes-
son, Ágúst H. Bjamason og Har-
aldur Níelsson. Einnig má nefna
rithöfundinn Einar Hjörleifsson
Kvaran. I
Gunnar Hersveinn
Ljósaböð eru mun
varasamari fyrir fólk
en venjulegt sólbað á ströndinni
MONDA Bell hefur stór, blá augu og mjög ljóst
hár. Hún er falleg og grönn og hún er stolt af því.
Húðin á bakinu á henni, handleggjum og fót-
leggjum ætti hins vegar heldur heima á
fimmtugri konu en 33 ára því hún ber ^
jess greinileg merki að hafa verið of mik-
ið í sólarljósi.
Monda er, eins og hún sjálf segir,
sólbaðsfíkill. Hún hefur í átta ár
stundað ljósaböð reglulega áður
en hún fer í leyfí til Flórída
ásamt eiginmanni sínum,
en þau hjónin búa í litl-
um bæ skammt frá
Memphis í Tennesseeríki
í Bandaríkjunum. Húðin á
henni brennur auðveldlega og þess
vegna taldi hún sig þurfa að gera
ráðstafanir áður en hún lagði land
undir fót. „Ég fór í ljós einu sinni
til tvisvar í viku í nokkra mánuði og
náði svolitlum lit áður en ég fór til
Flórida, til að ég brynni síður þar,“
segir hún.
Húðin á bakinu, handleggjunum
og fótleggjunum er þó smávægilegt
vandamál í augum Mondu. Hún hef-
ur nefnilega farið í nítján aðgerðir
til að láta fjarlægja krabba-
meinsæxli af húðinni á baki, andliti,
maga og fótleggjum. Húðin á henni
er svo illa farin eftir skurðaðgerðinar
að hún fer aldrei út úr húsi án þess
að setja á sig andlitsfarða. Hún telur
að vanda sinn megi beinlínis rekja
til þess að hún stundaði ljósaböð.
W
AF
tvennu
illu virðist
betra að fara
sólbað en í Ijós.
Vandamálið er hins vegar að út-
fjólubláir geislar geta einnig skemmt
erfðaefni sem geymir upplýsingar
um framleiðslu á öðrum próteinum,
sem til dæmis stjórna frumuskipt-
ingu og frumuviðgerðum. Afleiðing-
ar þess eru að frumuvöxtur verður
óeðlilegur og það getur síðar leitt
til þess að krabbamein myndast í
húðinni. Uppgötvanir Gilchrests
benda til að jafnvel afar lítil brúnka
sé hættuleg.
Hresst upp á fölt litarhaftið
Núna eru þeir tímar að fólk fer
að hugsa um að fara í ljósaböð til
að hressa upp á sólbrúnkuna frá því
síðasta sumar og fá sér um leið
„upplyftingu" í skammdeginu.
Læknar sjá hins vegar sífellt fleiri
dæmi um skemmda húð á ungu fólki
og rekja þau til ljósabaðanna.
„Ég hef sjúklinga um 35 ára ald-
ur, sem hafa húð sem undir eðlileg-
um kringumstæðum væri á sextug-
um konum," segir Rex Amonette,
prófessor í húðsjúkdómalækningum
við Háskólann í Tennessee í Memph-
is. „Húðin á þeim er byijuð að slapp-
ast og er töluvert freknótt. Auk þess
er hún mun hrukkóttari en við er
að búast af svo ungri húð.“
Monda er ein þeirra mörgu sem
hafa talið að það myndi vernda húð-
ina á henni fyrir sterku sólskini ef
hún fengi svolítinn lit á kroppinn
áður en hún færi á ströndina. Nú
er aftur á móti talið að liturinn sem
hún fékk í ljósabekkjunum hafi gert
illt verra því ýmislegt bendir til að
jafnvel örlítil brúnka sé viðbragð
húðarinnar við of mikilli útfjólu-
blárri geislun.
Skaðlnn skeöur -
Barbara Gilchrest, prófessor við
læknaháskólann í Boston, og sam-
starfsmenn hennar festu kjarnsýru-
búta á rakaða húð tilraunadýra og
líktu þannig eftir því viðgerðarferli
sem verður eftir að húðin hefur orð-
ið fyrir útfjólublárri geislun en þá
skera ákveðin ensím skemmda
kjamsýrubútinn í burtu. Innan fárra
daga var húð dýranna orðin brún.
„Rannsóknin bendir til þess að húðin
verði brún vegna skemmda á erfða-
efninu,“ segir Gilchrest. „Það lítur
út fyrir að kjarnsýrubútar örvi
ákveðin ensím til starfa með þeim
afleiðingum að líkaminn fer að fram-
leiða melanín."
Melanín er flókið efnasamband
sem drekkur í sig útfjólubláa geisla
og gerir húðina brúna. Talið er að
melanínið verndi húðina fyrir geisl-
um sólarinnar í svipuðum mæli og
krem með sólvarnarstuðli númer 2
til 4. „En kjarnsýruskemmdirnar
sem þá hafa þegar orðið upphefja
með öllu verndandi eiginleika mel-
anínsins,“ segir Gilchrest.
Nýtt krabbamein vlð
hverja skoðun
Monda áttaði sig á að ekki var
allt með felldu fyrir þremur árum
þegar hana fór að klæja á ákveðnum
bletti á bakinu. Læknirinn hennar
hélt að þetta væri exem, en þegar
það skánaði ekki með meðhöndlun
leitaði hún til Amonette. Hann
greindi hana með krabbamein og þar
með byijaði ballið.
„í næstum hvert skipti sem ég fer
í skoðun finna þeir nýtt æxli,“ segir
Monda miður sín. Hingað til hafa
þó engin sortuæxli fundist heldur
eingöngu hreistruð æxli í ysta lagi
húðarinnar.
Engar rannsóknir hafa verið
gerðar á hversu margir
hafa fengið krabba-
mein af notkun ljósa-
bekkja. Amonette einn
hefur séð fleiri en 30
ungar manneskjur með
húðkrabbamein, sem hann
telur að megi rekja til ljósabaða.
Ekki eru nema 10 til 15 ár frá því
farið var að nota ljósabekkina og
telur Amonette að við höfum einung-
is séð toppinn af ísjakanum.
AAdráttarafllð mikið
Þeir húðsjúkdómalæknar eru til
sem telja að ljósaböð séu jafnvel
verri en sólböð. Munurinn á þessu
tvennu er að geislamir frá ljósa-
bekkjunum eru fyrst og fremst UVA-
gerðar en geislar sólarljóssins hins
vegar UVB. Þó rannsóknir á því
hvaða áhrif þessir geislar hafa á lík-
amann séu skammt á veg komnar
eru vísbendingar um að UVA-geisl-
amir, sem hafa lengri bylgjulengd
en UVB, fari dýpra niður í húðina
en hinir og að það gæti valdið meiri
skaða. í rannsókn sem dr. Robert
Lavker, við Háskólann í Pennsylva-
níu í Philadelphiu, gerði kom í ljós
að fólk sem varð reglulega fyrir
UVA-geislun, í litlum mæli þó, varð
fyrir meiri skaða en fólk sem var
jafnlengi í sólarljósi.
Þrátt fyrir þessar vísbendingar um
skaðsemi ljósabekkja hafa þeir mikið
aðdráttarafl og margir em ekki til-
búnir til að gefa ljósaböðin upp á
bátinn. Og meira að segja Amonette
hefur skilning á þvi. „Það er svo
yndislegt að fara í ljós. Bekkimir em
heitir og þægilegir og áhrif þeirra
em ekki ósvipuð áhrifum ljósameð-
ferðar, sem fólk fer í til að vinna
bug á skammdegisþunglyndi," segir
hann. ■
Byggt á Independent
E-vítamín
er öflug vörn fyrir
frumur líkamans
S:
vJi
1 kortur á E-vítamíni veldur sjúkdómum og ófrjósemi hjá
. dýrum. Vitneskja um þetta hefur gert E-vítamín þekkt sem
’ kynorkuvítamínið. Yfirgripsmiklar rannsóknir benda til að
E-vítamín sé mikilvæg vörn gegn alvarlegum sjúkdómum.
E-vítamín er öflugt andoxunarefni (þráarvarnarefni) sem ver
frumur líkamans með því að hemja skaðleg sindurefni. E-víta-
mín vinnur þannig gegn hrörnun frumanna. Rannsóknir hafa
undanfarið einkum beinst að E-vítamíni til viðhalds heilbrigðu
hjarta og starfsemi þess.
Fœst í heilsubúðum, apótekum
og heilsubillum matvörubúða
Éh<
lEilsuhúsið
Kringlunni & SkólavörSustíg
GULI MIÐINN TRYGGIR GÆÐIN!