Morgunblaðið - 25.01.1996, Qupperneq 34

34 FIMMTUDAGUR 25. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Reykjavíkurborg skerðir fjár-
magn til verklegrar kennslu
Það sem koma skal?
NÚ Á aldeilis að spara hjá
Reykjavíkurborg. Hvar á að byija?
Það á að skerða rétt bamanna til
náms í verklegri grein. Nú eiga
þau ekki að fá þá verklegu kennslu
sem þau eiga rétt á samkvæmt
aðalnámsskrá grunnskóla og viðm-
iðunarstundaskrá. Augu ráða-
manna og þeirra sem hafa vald til
að strika út tölur og setja nýjar í
staðinn beinast nú að grunnskóla-
börnum. Útsjónarsemi þessara
manna er með ólíkindum og það á
heldur betur að spara í skólakerf-
inu 1996. Er þetta fyrirboði þess
sem koma skal þegar skólamir
flytjast alfarið til sveitarfélaganna?
Niðurskurðurinn er þegar hafinn.
6% flatur niðurskurður á öll út-
gjöld skólanna er sagt í fjölmiðlum.
Dæmið er ekki svona einfalt. Fjár-
magn til efnisinnkaupa fyrir heim-
ilisfæðikennslu á auk þess að skera
niður við trog svo um munar.
Forkastanleg vinnubrögð,
allt að 45% niðurskurður
Heimilsfræðikennarar við
grunnskóla Reykjavíkur fengu þau
skilaboð fyrir nokkrum dögum að
skera ætti niður það fjármagn sem
ætlað er til efnisinnkaupa í
kennslueldhúsum. Hver skóli fær
grunnkvóta til heimilisfræði-
kennslu að upphæð 50.000 kr. Við
hann bætist svo sérstök fjárhæð
til efnisinnkaupa. Niðurskurður á
þeirri upphæð er ekki 6%, hann
er nær 45%. Þegar grennslast var
fyrir um hverju þetta
sætti og hvaða for-
sendur og rökstuðn-
ingur lægi til grund-
vallar allt að 45%
skerðingu varð fátt
um svör og ekki reynd-
ist unnt að fá útskrift
á niðurskurði í hveij-
um skóla fyrir sig.
Samkvæmt upplýs-
ingum frá Skólaskrif-
stofu Reykjavíkur var
við útreikning á fjár-
magni til efniskaupa
til verklegrar heimilis-
fræðikennlu farið eftir
nemendaíjölda í hveij-
um skóla, ekki
kennslumagni í heimilisfræði í
hveijum skóla fyrir sig. Var meðal-
talið síðan tekið af efniskaupum
1994 í grunnskólum borgarinnar
og það látið gilda fyrir alla skól-
ana? Ekki var tekið tillit til lenging-
ar skólaársins samkvæmt nýlegum
kjarasamningum.
Hvernig má það vera, að fæð
kennslustunda í heimilisfræði í
sumum grunnskólum Reykjavíkur
(og því lægri fjárhæðir til efnis-
kaupa) í trássi við gildandi viðmið-
unarstundaskrá geti skert inn-
kaupafjárhæð þeirra skóla sem
standa sig og kenna tilskilinn
kennslustundafjölda?
Tímafjöldi nemenda sem koma
í heimilisfræði á þessu vori er um
17,80 mínútur í senn, þ.e. 2
kennslustundir vikulega hjá yngri
nemendum í 1.-7. bekk (og eldri
nemendum sem ekki
fá tilskilinn stunda-
fjölda) og 3-4 kennslu-
stundir í senn vikulega
hjá 8., 9. og 10. bekk.
Samkvæmt kvóta fyr-
ir skólaárið 1996 lítur
dæmið þannig út: til
efniskaupa fyrir nem-
endur í 1.-6. bekk 240
kr. til efniskaupa fyrir
nemendur í 7., 8., 9.
og 10 bekk 800 kr.
Hjá 1.-6. bekk sam-
svarar þetta um 17 kr.
og hjá eldri bekkjun-
um um 47 kr. á heimil-
isfræðitíma.
Skynsamlegt væri
að þeir aðilar sem teljast til yfir-
stjórnar skólamála kynntu sér að-
alnámskrá grunnskóla betur og þá
sérstaka þær kennslugreinar sem
þeir fjalla um hveiju sinni. Það
mætti ætla að menn sem álíta að
þessi ijárhæð til verklegrar
kennslu í kennslueldhúsi sé full-
nægjandi hafi aldrei farið í mat-
vöruverslun, eða séu yfirleitt í
nokkrum tengslum við verðlag í
landinu, hvað þá markmið kennsl-
unnar. Hússtjórnarkennarar eiga
að vera sérfræðingar í ráðdeild og
hagsýni en þetta er dæmi sem jafn-
vel þeir ráða ekki við.
Skerðing kennslumagns
Kennslumagn, þ.e.a.s. stunda-
fjöldi nemenda í heimilisfræði í
grunnskólum Reykjavíkur, er mis-
jafnt. í nokkrum skólum er farið
Er það stefna fræðslu-
yfirvalda í Reykjavík,
spyr Guðrún M.
Jónsdóttir, að skerða
heimilisfræðikennslu.
eftir viðmiðunarstundaskrá með
stundafjölda í hveijum árgangi.
Því miður hefur það viðgengist í
þó nokkrum skólum jafnt á höfuð-
borgarsvæðinu sem úti á landi að
viðmiðunarstundaskrá er ekki virt.
I grunnskólum eru heimilisfræði-
tímar oftast skiptitímar þ.e.a.s.
hálfur bekkur er í heimilisfræði og
hálfur í annarri verklegri grein.
Yngri nemendur koma í skólaeld-
húsið ýmist nokkrum sinnum á
vetri (þar sem lítil kennsla er) eða
hálfan vetur einu sinni í viku, 2
kennslustundir í senn. í sumum
skólum er varla nokkur kennsla
fyrr en í 5. bekk. í 8., 9. og 10.
bekk á stundaijöldi að vera 2
kennslustundir á nemanda allan
veturinn. Fyrir því er hefð að skipta
bekkjum til helminga, þannig að
hver hópur komi í skólaeldhúsið
hálfan vetur 4 tíma í senn. Víða
hefur þessum tímum verið fækkað
í 3 'A eða 3 kennslustundir í hvert
sinn og jafnvel í 2 kennslustundir.
Skerðing sem þessi gerist hægt.
Enn er það heimilisfræði sem verð-
ur fyrir barðinu á niðurskurðar-
hnífnum. Það segir sig sjálft að í
Guðrún M.
Jónsdóttir
Ný (og slæm) vinnubrögð
á líftryggingamarkaði
verulega fjármuni eða
yfir 40 milljarða ísl.kr.
en þó ekki nema brota-
brot af því sem segir
í upplýsingablaði All-
ianz. Hins vegar skín
í gegn á þessu upplýs-
ingablaði að verið er
að rugla saman All-
ianz Leben og Allianz
samsteypunni. Ef árs-
reikningur Allianz
samsteypunnar er
skoðaður kemur í ljós
að eigið fé hennar var
í árslok 1994 17,7
Bjarni Þórðarson
hafa mismunandi
„dánartíðni" sem not-
uð er til frádráttar
höfuðstól. Þó má
segja að áætlun All-
ianz um framtíðar-
ávöxtun er yfir 6%
með líftryggingunni.“
Ég spyr nú bara aft-
ur: Hvað þýðir þetta
eiginlega? Dánartíðni
hefur að sjálfsögðu
ekkert með ávöxtun
að gera, en hefur að
sjálfsögðu áhrif á af-
komuna og möguleik-
ana til að greiða
milljarðar DEM eða
um 800 milljarðar ísl.
kr. Þetta þætti ýmsum nóg og
MIKLAR breytingar eru að
verða á íslenzkum vátryggingar-
markaði. Mörg erlend vátrygging-
arfélög hafa fengið leyfi til að
starfa hér á landi í samræmi við
þær reglur sem gilda á Evrópska
efnahagssvæðinu. Fæst þeirra
hafa enn hafið starfsemi hér, en
a.m.k. tvö Iíftryggingarfélög bjóða
nú þjónustu sína. Eru það þýzka
félagið Allianz Leben og enska
félagið Sun Life. Bæði þessi félög
njóta trausts og virðingar heima
og erlendis.
Nauðsynlegt er að gera ríkar
kröfur til þeirra sem reka vátrygg-
ingarstarfsemi og þá sérstaklega
á sviði líf- og lífeyristrygginga.
Þessar tryggingar eru í raun samn-
ingar um spamað til mjög langs
tíma. Því er mjög brýnt að þeir sem
hyggjast bjóða slíkar tryggingar
gefí sem gleggstar og áreiðanleg-
astar upplýsingar um þessar
tryggingar. Nýlega rakst ég á upp-
lýsingablöð frá Allianz þar sem
verið er að greina frá ýmsum líf-
, tryggingakostum sem þeir bjóða
upp á, svo og lýsingu á fyrirtækinu
„Allianz Leben“. í lýsingu á fyrir-
tækinu segir m.a. að eiginfjárstaða
þess hafí árið 1993 verið 8.656
milljarðar kr. (tilgreint með 13
tölustöfum, þar af 5 núll í lokin)
og það borið saman við heildar-
veltu íslenzka ríkisins (sem er til-
greind með 11 tölustöfum, þar af
6 núll í lokin). Það er augljóst að
þeir menn sem semja þessar upp-
. lýsingar vita ekkert hvað eiginfjár-
, staða er. Samkvæmt ársreikningi
Allianz Leben fyrir árið 1994 var
eigið fé (stockholders’ equity í
ensku útgáfunni) 903 millj. DEM
í árslok 1993 og 995 millj. í árslok
1994. Við erum hér að tala um
ástæðulaust að tífalda þá fjárhæð.
Ég hefi reynt að finna í reikningun-
um fjárhæð sem svarar til þeirrar
sem fyrr er nefnd. Hæsta talan
er að sjálfsögðu samanlögð líf-
tryggingarfjárhæð, en hún var í
árslok 1994 rúmar 12 billjónir fsl.
kr. (í gögnum frá Allianz á íslandi
sl. vor var þessi stærð, heildarlíf-
tryggingar-fjárhæð, talin velta fyr-
irtækisins, en það er allt annar
hlutur.)
Síðan er smálýsing á trygg-
ingunum. Þar segir: „I samnings-
lok fær viðkomandi alla líftrygg-
ingafjárhæðina greidda, og hefur
hún þá hækkað að raungildi sem
nemur því fé sem hinn tryggði
hefur greitt. Sú ávöxtun hefur
verið yfir 7% sl. 30 ár og er líf-
tryggingafjárhæðin greidd í einu
lagi í þýskum mörkum (skatt-
fijálst).“ Hvað þýðir þetta eigin-
lega? Hver er „sú ávöxtun"? Síðar
segir um ávöxtunina: „Erfitt er
að gefa upp eina ákveðna pró-
sentu því mismunandi aldurshópar
ágóðahlutdeild. Varla
fer Allianz að mismuna aldurshóp-
um í ávöxtun eftir dánartíðni hóp-
anna eða hvað?
Á nokkrum blaðsíðum er sýnt
hvaða greiðslur komi til greiðslu
miðað við mismunandi forsendur.
Neðanmáls segir: „Ofangreindar
tölur um ávöxtun byggja á ávöxtun
fortíðar og gefa ekki örugg fyrir-
heit um framtíðar ávöxtun." Ekk-
ert er gefíð upp um þær greiðslur
sem Allianz lofar að lágmarki.
Ekki er tekið fram, hvort þessar
tölur miðast við óverðtryggðar
greiðslur, en jafnvel í Þýzkalandi
er hæg verðbólga, eða greiðslurnar
séu verðtryggðar. Á vordögum
1995 var á blöðum frá Allianz að
fínna ýmiss konar samanburð við
íslenzka sjóði og félög. Þar láðist
alveg að taka fram að verið væri
að bera saman óverðtryggðar bæt-
ur og verðtryggðar. Jafnvel hæg
verðbólga eins og 2-3% hefur mik-
il áhrif þegar um er að ræða samn-
inga til 30-40 ára. Verðbólga sem
nemur 2% á ári helmingar raun-
verðmæti tiltekinnar fjárhæðar í
Biðjið um ávöxtunar-
tölur, segir Bjarni
Þórðarson, sem
miðast við íslenskar
krónur og raunvexti.
þýzkum mörkum á 35 árum og
3% verðbólga lækkar raunverð-
mætið í 36%.
Nú er Sun Life frá Englandi
farið að bjóða þjónustu sína hér á
landi og í fyrstu opinberu kynning-
unni sem ég hefi séð frá því félagi
(frétt í Tímanum) er farið í sama
farið og Allianz gerði í fyrstu, þ.e.
farið er að bera saman óverð-
tryggðar bætur í erlendri mynt frá
líftryggingarfélagi við verðtryggð-
ar bætur í ísl. kr. frá íslenzkum
lífeyrissjóðum. Sun Life miðar í
sínum samanburði við 7,5% árs-
vexti til framtíðar. Hver skyldi
verðbólgan vera í Bretlandi núna?
Tímaritið Economist segir hana
vera 3,1% á síðustu 12 mánuðum.
Ekki er það nefnt í fréttinni um
Sun Life hvaða áhrif það hefur á
raunverðmæti sparnaðar í enskum
pundum. Það er aðeins sagt að Sun
Life geti alls staðar gert betur!
Undir lok fréttarinnar er klykkt
út með fullyrðingu um að Sun Life
hafi ævinlega fjárfest skynsamlega
og fengið afbragðs ávöxtun á sjóði
sína! Hið síðara er eflaust rétt en
ég fullyrði að hið fyrra er rangt.
Síðan segir: „Fyrir þetta og fleira
hefur Sun Life því unnið til marg-
háttaðra alþjóðlegra verðlauna."
Ekki er mér kunnugt um nein al-
þjóðleg verðlaun í þessu sam-
verklegri kennslu skiptir kennslu-
stundafjöldinn hveiju sinni gífur-
lega miklu máli.
Skerðing á
skerðingu ofan
Allar viðurkenndar námsgrein-
ar, ekki síst verklegar greinar, eru
mikilvægar kennslugreinar og
stuðla sem heild að góðri almennri
menntun. Það sem ámælisvert er,
er að bæði hefur stundafjöldi til
heimilisfræðikennslu verið skertur
mjög víða og að nú bætist við gróf
skerðing á fjármagni til innkaupa
til heimilisfræðikennslu, verklegr-
ar kennslugreinar, allt að 45% og
er það langt umfram aðrar
kennslugreinar og algjörlega óveij-
andi á allan hátt, og bitnar það
mest á þeim skólum sem sinna
þessari kennslu samkvæmt viðmið-
unarstundaskrá. Bóklegar greinar
halda sínum kennslustundafjölda
og tölvutímar auka umfang sitt
eins og sveppir í myrkri. Hvar
hafa þeir tímar verið teknir sem
nýjar námsgreinar fá? Viðverutími
eða tímafjöldi á stundaskrám sýnir
engar stórfelldar breytingar.
Kennslustundafjöldi og viðun-
andi fjármagn til efniskaupa fyrir
verklegan þátt kennslunnar ræður
úrslitum um þá fræðslu, sem
heimilisfræðikennurum ber skylda
til að miðla og kenna nemendum
þessa lands samkvæmt Aðalnáms-
skrá grunnskóla.
Námsefni skortir
Námsefni til bóklegrar kennslu
í heimilisfræði hefur lengi þarfnast
endurskoðunar og er í mörgu
ábótavant. Hefur heimilisfræði um
árabil verið í svelti hvað varðar
íjármagn til námsefnisgerðar. Það
fjármagn sem fengist hefur fyrir
heimilisfræði er dropi í haf þess
fjármagns sem eytt hefur verið til
annarra kennslugreina. Náms-
bandi, en fróðlegt væri fyrir ís-
lenzka aðila að fá upplýsingar um
slík verðlaun. Sem dæmi um áhrif
gengis enska pundsins á ávöxtun
í íslenzkum krónum má nefna að
7,5% nafnvextir i enskum pundum
síðustu 10 árin hefðu jafngilt 3,0%
raunávöxtun í íslenzkum krónum.
Þetta þætti ekki há ávöxtun hjá
íslenzkum aðilum! Nú hefur Sun
Life birt auglýsingu þar sem gefið
er í skyn að félagið sé lífeyrissjóð-
ur með starfsleyfi á íslandi! Fróð-
legt væri að félagið upplýsti hver
hafi veitt það starfsleyfi.
íslenzk líftryggingafélög, lífeyr-
issjóðir og verðbréfasjóðir geta
hæglega búið til tölur um ævin-
týralegan sparnað með því að nota
tölur um ávöxtun síðustu ára sem
forspá um ávöxtun næstu áratuga.
Raunávöxtun hér á landi hefur
undanfarin ár verið til muna hærri
en í flestum grannlöndum okkar
og þess vegna mundu íslenzkir
aðilar koma mjög vel út í saman-
burði við erlenda keppinauta. Ég
vil benda þeim sem eru að hugleiða
fjárfestingu í líftryggingu eða líf-
eyristryggingu að biðja um ávöxt-
unartölur sem miðast við íslenzkar
krónur og raunvexti. Ekki mundi
skaða að þær væru vottaðar af
ábyrgum aðila, t.d. löggiltum end-
urskoðanda eða tryggingastærð-
fræðingi. Þá ættu þeir sem hyggja
á slíka fjárfestingu að fá upplýs-
ingar um fjárhæð endurgreiðslu
ef mönnum skyldi snúast hugur
eftir 1, 2 eða 3 ár. Einnig er hyggi-
legt að fá ótvíræðar yfirlýsingar
um skattalega meðferð iðgjalda,
sem þeir mundu koma til með að
greiða. Mér er kunnugt um að
menn hafi talið að iðgjöldin mætti
draga frá tekjum til skatts með
svipuðum hætti og iðgjöld til lífeyr-
issjóða.
Vonandi bæta þessir aðilar
vinnubrögð sín, en ég vil ítreka
að þessi félög, Allianz Leben og
Sun Life, njóta alþjóðlegrar virð-
ingar og trausts sem slík.
Höfundur er tryggingastærðfræð■
ingur.