Morgunblaðið - 28.01.1996, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 28. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Mínir vinir fara fjöld, orti Bólu-Hjólmar og þessi
Ijóðlína kemur okkur í hug, djassmönnum, þeg-
ar hver snillingurinn ó fætur öðrum fellur í val-
inn, skrifar Vernharóur LSnnet, og
kveður gamlan íslandsfara úr djassinum.
Goðsögn
í lifanda
IFYRRA létust þrír valin-
kunnir íslandsfarar,
Conny Kay, trommu-
leikari Modem Jazz kvart-
ettsins, Don Pullen, píanist-
inn í Pullen/Adams kvartett-
inum sem hingað kom í tví-
gang, og trompetleikarinn
Don Cherry, sem stóð við
hlið Ornette Colemans er
hann gjörbylti djasssögunni.
Cherry heimsótti ísland með
Frelsishljómsveit bassaleik-
arans Charlie Hadens. Nú
hefur Gerry Mulligan kvatt,
einn mestur baritónsaxófón-
meistari tónlistarsögunnar.
Hann hafði átt við langvar-
andi veikindi að stríða og
lést á heimili sínu í
Connecticut snemma morg-
uns sl. sunnudag.
♦
Eg var ellefu ára gamall
þegar ég sat í stofunni
heima á Stórólfshvoli og
heyrði djassþátt hjá Birni
R. Einarssyni. Allt í einu
kvað við lag sem heillaði
mig svo ég hef aldrei verið
samur síðan. Þar voru þau
djassbönd bundin sem aldrei
hafa brostið. Lagið var
Walkin’ Shoes með Gerry
Mulligan kvartettinum á
tónleikum í Salle Pleyel í
París í júní 1954: Mulligan,
Bob Brookmeyer, Red
Mitchelle og Frank Isola.
Næst þegar ég kom til
Reykjavíkur fór ég í hljóm-
plötuverslun Fálkans við
Laugaveg og fann 10 tommu
lp-plötu með The Gerry
Mulligan ten-tett. Ég rétti
plötuna til afgreiðslumanns-
ins, Baldurs Kristjánssonar
píanistá, og sagði. „Ég ætla
að fá hana þessa.“ „Veistu
hverskonar tónlist þetta er,
drengur minn?“ spurði Bald-
ur. „Já,“ svaraði ég. Baldur
seldi mér þarna fyrstu lp-
plötuna sem ég eignaðist og
við urðum miklir mátar eftir
það.
Fjörutíu árum síðar var
ég á leið útá Keflavíkurflug-
völl að sækja þetta goð æsku
minnar og með umslagið af
fyrstu plötunni meðferðis -
hann var að koma til að
spila á Listahátíð í Reykja-
vík. Það gekk að vísu ekki
þrautalaust að fá hann hing-
að. 1982 var Listahátíð búin
að ráða hann en það tón-
leikahald klúðraðist. Mullig-
an móðgaðist og hafði á orði
að stíga aldrei fæti á þetta
volaða sker. Þegar vinur
hans og nágranni, Dave
Brubeck, kom á Listahátíð
lenti hann í ýmsum hremm-
ingum. Það fór þó allt á
besta veg og kynntist ég
Brubeck sæmilega. Hann
hreifst af landi og þjóð og
bað ég hann blessaðan að
bera Mulligan kveðju íslend-
inga og biðja hann að koma
hingað við fyrsta tækifæri.
Það var svo Rut Magnússon
sem tókst að halda Listahá-
tíðartónleika Mulligans tólf
árum á eftir áætlun.
Rut bað mig að taka á
móti Gerry í Leifsstöð.
Einhvern tímann hefði það
verið ævintýri lífs míns, en
eftir að hafa unnið í tvo ára-
tugi við tónleikahald er
spennan að mestu horfin
þegar djassmeistararnir eru
sóttir - nema vinimir. Ég
kvetö dálítið að hitta Mullig-
an. I djassheiminum hafa
þær sögur gengið að þar sé
oft á tíðum ekki við mennsk-
an mann að fást. „Þið eruð
alltof góðir strákar til að fá
btjálæðing einsog Mulligan
til að spila hjá ykkur,“ sagði
Mike Hyman, fyrrverandi
trymbill hans, þegar við
Jazzvakningarmenn héldum
honum og félögum hans í
kvartett John McNeils veislu
á Hótel Loftleiðum. Það ró-
aði mig að hafa lesið viðtal
við Gerry í Down Beat þegar
hann var kjörinn í Heiðurs-
fylkingu djassins í desember
1993. Þar sagði hann að
hann hefði breyst. Tauga-
veiklun og reiðiköst æskuár-
anna væru á undanhaldi og
efnaskiptin í jafnvægi. „Fyr-
ir nokkrum árum kom í ljós
að ég þjáðist af blóðsykur-
skorti. Það er andstæða syk-
ursýki. Auk þess er ég með
lágan blóðþrýsting. Þetta
hafði mikil áhrif á skap mitt,
en ég hef reynt að vinna bug
á þessum geðsveiflum."
Mulligan var í góðu jafn-
vægi þegar hann gekk út
úr Leifsstöð, teinréttur og
tággrannur en rauða hárið
orðið hvítt. Þegar almennu
kurteisishjali um land og
þjóð og sameiginlega vini og
kunningja var lokið tók hann
að ræða það sem honum lá
á hjarta. Evrópusambandið.
Hann er heimavanur á Italíu
og líst ekkert á þróun mála
innan ESB. „Við dnu vil ég
vara ykkur fslendinga.
Gangið aldrei í Evrópusam-
bandið. Þar missið þið allt
sjálfstæði."
Morgunblaðið/Kristinn
Mulligan man tímana
tvenna. Hann var
ákveðinn í að verða tón-
listarmaður í æsku og ba-
ritónsaxófónninn heillaði.
En hann var dýr og fyrst
blés drengurinn í klarinett,
þá altsaxófón en loks átti
hann fyrir baritóninum.
Fjórtán ára skrifaði hann
fyrstu hljómsveitarútsetn-
ingu sína og hann hafði
bæði útsett fyrir hljómsveit
Gene Krupa og Claude
Thomhille áður en hann
hlaut frægð sem einn af út-
setjurum tíu manna hljóm-
sveitar Miles Davis er hljóð-
ritaði tímamótahljómdiska
þá sem seinna voru gefnir
út undir heitinu Birth of the
Coóí. Þar var hann í hópi
útsetjara á borð við Gil
Evans og John Lewis og blés
með Miles, Lee Konitz og
ölium hinum.
Þótt Mulligan hafi staðið
á sviði með Parker og Davis
og verið í framlínu módem-
ista djassins stóð hann alltaf
traustum fótum í hefðinni.
Hann „svíngaði“ alltaf og
línur hans voru hreinar og
tærar og umfram allt la-
grænar. Þeir voru margir
sem blésu í þeim þurra titur-
lausa stíl sem einkenndi hinn
svala djass: Miies, Baker,
Mulligan, Konitz, Desmond
og Getz svo nokkrir séu
nefndir. Rótin var Lester
Young og jafnvel bassasaxó-
fónleikarinn Adrian Rollini.
Stundum sagðist Gerry hafa
heyrt Rollini í æsku og
stundum að líklega hefði
hann heyrt hann í æsku, en
hvað um það. Adrian Rollini
er illilega vanmetinn í djass-
sögunni.
Mulligan sló fyrst í gegn
með píanólausa kvartettin-
um sínum þar sem Chet
Baker blés í trompetinn. Það
var í Kaliforníu árið 1954,
en hann hafði áður gert til-
raunir með píanólausan
kvartett í New York, en
tókst ekki að fá vinnu fyrir
sveitina.
Chet og Gerry rannu sam-
an í eitt. Um Chet sagði
Gerry: „Ég hef aldrei leikið
með manni sem var jafnfljót-
ur að ná hlutunum og jafn-
óttalaus við að gera mistök.
Við spiluðum kannski eit-
hvert lag sem við höfðum
aldrei spilað áður, hvað þá
rætt um - og það hljómaði
eins og við hefðum útsett
það - og allir voru vissir um
það.“
Ennþá hljóma þau lög sem
Mulligan kvartettinn lék ein-
sog þau hefðu verið hljóðrit-
uð í gær og mörg þeirra eru
orðin sígild, s.s. Bernie’s
tune, Walkin’ Shoes, Lines
for Lion, Bark for Barksdale
og Soft Shoes.
Þegar Chet Baker heim-
sótti ísland í seinna sinni
átti Gerry ekki uppá pall-
borðið hjá honum. Þeir höfðu
fengið milljónatilboð um tón-
leikaferð um Japan, en
Gerry neitað. „Þessi leti-
haugur nennir engu öðru en
liggja á sundlaugarbakkan-
um við villu sína og láta
stjana við sig,“ sagði Baker.
Mulligan orðaði það öðru-
vísi. „Ég hafði fengið nóg
af að leika með Baker. Hann
er stórkostlegur tónlistar-
maður en lífsmáti hans og
skapgerð gerði samstarf
okkar ómögulegt."
Þegar þeir léku síðast
saman í Carnegie Hall 1974
var Baker enn háður eitur-
lyfjum en Mulligan sloppinn
úr klóm þeirra. ,
Baker, Brookmeyer og
Art Farmer voru
kannski bestu mótblásarar
Mulligans er störfuðu í smá-
sveitum hans, en ekki má
gleyma ódauðlegum hljóð-
ritunum með Ellington-
meisturum einsog Ben
Webster og Johnny Hodges,
svo og Jazz Giants með
Harry Sweets Edinson og
Stan Gets, hljóðritunum
með Monk og öllum stór-
sveitarplötunum. Konsert-
djassbandið hans var ekkert
slor þar sem Clark Terry
þandi trompetinn og um
tíma lék Gerry með Dave
Brubeck. Seinni sveitir hans
voru ekki jafnokar hinna
fyrri og þótt strákarnir sem
komu með honum hingað á
Listahátíð í júní 1994 væru
flinkir músíkantar var dálít-
ið smókingbragð af tónlist-
inni, en þegar Walkin’
Shoes var spilað í lokin
gleymdist allt annað og þús-
und manns í Háskólabíói
svifu á vit minninganna er
gerðu Gerry Mulligan að
goðsögn í lifanda lífi.