Morgunblaðið - 31.01.1996, Blaðsíða 20
20 MIÐVIKUDAGUR 31. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Minnkandi
tekjur
norskra
listamanna
NORSKIR listamenn hafa undanfar-
ið dregist aftur úr öðrum stéttum í
tekjum. Samkvæmt nýrri könnun,
sem tók til áranna 1979 til 1993,
er ímyndin af hinum „fátæka lista-
manni" í fullu gildi og iaunahlutfall-
ið af sölu listaverka lækkar jafnt og
þétt.
Næstum helmingur starfandi lista-
manna í Noregi hafði að sögn norska
dagblaðsins Aftenposten lágar tekjur
árið 1993, eða minna en 150 þúsund
norskar krónur (um 1,5 milljón ís-
lenskra króna) í árstekjur. Lágar
tekjur voru mest áberandi í röðum
myndhöggvara og málara, en könn-
unin náði til allt frá ljósmyndurum
til rithöfunda og ballettdansara.
Listamenn í fastri vinnu reyndust
tækjuhærri en þeir, sem starfa sjálf-
stætt og taka að sér verkefni. Að
meðaltali hafa listamenn helming
tekna sinna af list sinni. Eftirstöðv-
amar eru styrkir, laun fyrir aðra
vinnu eða aðrar tekjulindir.
Hlutfall verka listamanna af laun:
um hefur lækkað frá árinu 1979. í
Aftenposten segir að ástæðan sé sú
að listamönnum fjölgi hraðar en eft-
irspumin eftir verkum þeirra eykst.
Jon 0ien, formaður Félags norskra
myndlistarmanna (NBK), segir að
tölurnar komi sér ekki á óvart og
gagnrýnir stjómmálamenn fyrir að
hafa ekki staðið við loforð um að
bæta kjör listamanna.
0ien vill bæta kjör listamanna með
þrennum hætti: hækka hlutfall það,
sem ætlað er til að skreyta opinberar
byggingar, úr 0,4% í 1% af kostn-
aði, efla styrkjakerfíð, sem hafí til
dæmis ekki haldið í við fjölgun í röð-
um listamanna, og auka framlag rík-
isins til listrænnar starfsemi. Hann
benti á að NBK hefði látið gera könn-
un árið 1994 og hefði komið fram
að tap af sýningum 20 listamanna
hefði verið 50 þúsund norskar krónur
(um 500 þúsund íslenskar krónur)
að meðaltali.
0ystein Lonn handhafi Bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs 1996
*
Oumdeilanlegur
meistari marg-
ræðrar umræðu
NORÐMAÐURINN Oystein
Lann hlýtur Bókmenntaverð-
laun Norðurlandaráðs 1996
fyrir smásagnasafn sitt Hva
skal vi gjnre i dag og andre
noveller, eða Hvað
eigum við að gera
í dag og aðrar
skáldsögur. Var
þetta tilkynnt í Ósló
í gær.
í greinargerð
dómnefndar segir:
„I skáldskap sínum
hefur 0ystein Lonn
ævinlega beint
sjónum sínum að
því sem felst undir
yfirborði tungu-
málsins. Hann er
óumdeilanlegur
meistari marg-
ræðrar umræðu. I
smásagnasafninu
Hvað eigum við að
gera í dag færir hann í skáld-
legan búning spennuna milli
einkalífs og dulinnar sam-
félagsþróunar."
' Smásagnasöfn hafa ekki átt
upp á pallborðið hjá dómnefnd-
inni á síðari misserum en síðast
var það Norðmaðurinn Johan
Borgen sem hreppti Bók-
menntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs fyrir skáldverk af þeim
toga árið 1967. Að sögn Jó-
hanns Hjálmarssonar, annars
fulltrúa Islands í dómnefnd-
inni, er þetta vísbending um
að Norðurlandabúar séu farnir
að meta smásögur til jafns við
skáldsögur og önnur skáld-
verk. Einkum hafi þessu formi
vaxið fiskur um hrygg í Noregi.
Jóhann segir að Lonn, sem
fæddur er 1936, sé ásamt Kjell
Askilden sagður
helstur áhrifavald-
ur í norskri smá-
sagnagerð. Smá-
sögur hans veki at-
hygli fyrir lifandi
samtöl sem hann
hafi gott vald á og
óvenju mikla
hnitmiðun og
fágun í framsetn-
ingu. „Það býr jafn-
an meira undir en
sagt er berum orð-
um.“
Ennfremur segir
Jóhann að Lann sé
mikils metinn af
gagnrýnendum og
bókmenntaf ræð-
ingum, auk þess sem hann höfði
til annarra rithöfunda sem séu
að fást við áþekk efni. „Ahugi
á verkum hans fer vaxandi í
Noregi og víðar á Norðurlönd-
um og telja má líklegt að verð-
launin verði til þess að lesenda-
hópur hans stækki."
Frá Islandi voru að þessu
sinni lagðar fram í einu lagi
skáldsögurnar Heimskra
manna ráð og Kvikasilfur eftir
Einar Kárason og Grandaveg-
ur 7 eftir Vigdísi Grímsdóttur.
Að sögn Jóhanns mæltust þær
vel fyrir og vöktu athygli hjá
dómnefndinni.
Hystein Lann
MADOKA Mayuzumi heldur á frumortu ljóði í vikulegum sjón-
varpsþætti sínum.
I Japan eru ljóð
birt á forsíðu
LJÓÐAGERÐ á vaxandi vinsældum
að fagna í Japan og þess finnast
dæmi að ljóðskáld verði fyrir slíkum
ágangi á götum úti að halda mætti
að rokkstjörnur eða leikarar væru
á ferð.
Madoka Mayuzumi er eitt þeirra
japönsku skálda, sem hafa náð
frægð og frama. Hún er aðeins
þrítug og fyrrverandi skrifstofu-
stúlka. Nú hefur hún þátt bæði í
sjónvarpi og útvarpi. Mayuzumi
segir að Japanar séu nú vel stæðir,
„en eftir að hafa öðlast allt vilja
þeir tjá sig“.
Fimm til tíu
milljónir yrkja
Milljónir Japana yrkja regluiega.
Sagt er að allt frá fimm til tíu millj-
ónum manna af 125 milljóna þjóð
yrki. Helsta dagblað landsins, Ashai
Shimbun, birtir daglega hæku á
forsíðu og öll stærstu blöðin hafa
nokkra ljóðaþætti hvert.
Vikublöð, sem þekktust eru fyrir
að birta myndir af fáklæddu kven-
fólki, hafa meira að segja ljóða-
dálka.
Japönsk fyrirtæki nota oft ijóð
eða ljóðakeppni til að koma vöru
sinni á framfæri. Japanska flugfé-
lagið JAL heldur ljóðakeppni á
tveggja ára fresti og berast að jafn-
aði 70 þúsund hækur í hvert skipti.
Keisaralega ljóðakeppnin í
beinni útsendingu
Japanskar sjónvarpsstöðvar
sýndu frá keisaralegu ljóðakeppn-
inni í beinni útsendingu. Japanar
státa sig af því að vera opnir fyrir
jafnt „hámenningu" sem „lágmenn-
ingu“. Því til staðfestingar er bent
á að í Tókýó einni séu níu sinfóníu-
hljómsveitir og í desember hafí
níunda sinfónía Beethovens verið
leikin í 53 skipti þar í borg.
Vinsældir ljóða í Japan hafa hins
vegar verið skýrðar með því, að
formið sé einfalt og aðgengilegt og
ljóðin séu síður en svo „djúp“. Þau
séu styttri og skýrari en vestræn
ljóð og því aðgengilegri.
Hæka er þrjár órímaðar línur,
sem eru fimm atkvæði, sjö atkvæði
og fimm atkvæði. Þessi birtist í
þýðingu Helga Hálfdanarsonar í
bókinni „Japönsk ljóð frá liðnum
öldum":
Þar tókst kettiingnum
eitt andartak að halda
laufinu föstu.
Rússneskir íkonasérfræðingar segja flest íkon í eigu íslendinga frá 18. og 19. öldinni
Nokkrir safngrip-
ir þeirra á meðal
ALLS komust rúmlega 20 einstaklingar að
og voru margir hveijir með fleiri en eitt íkon.
Bera Nordal forstöðumaður Listasafnsins
sagði að þar sem aðsókn hefði verið svo
mikil, sem komið hefði sér verulega á óvart,
væri nú afráðið að bjóða þessa þjónustu aft-
ur um miðjan mars, þegar listfræðingarnir,
Tatjana Koltsova og Maja Mitkevitsj, koma
aftur til íslands til að taka niður sýninguna
og fara með hana heimleiðis á ný.
- Við hjónin höfum Iengi haft áhuga á
trúarlegri list, bæði myndlist og tónlist og
eigum 7 íkon sem við keyptum þegar við
dvöldum í Bandaríkjunum, segir Helgi H.
Jónsson þegar hann var búinn að fá sérfræð-
ingana til að skoða sínar myndir. - Ég er
margs vísari eftir þessa skoðun, en íkon okk-
ar eru öll frá 18. og 19. öld og með ýmsu
myndefni, segir Helgi ennfremur. - Þær hik-
uðu ekki því um leið og þeim var sýnd mynd
gátu þær strax sagt hvaða myndefni hver
og ein mynd túlkaði, úr hvaða efni og frá
hvaða tíma og skóla myndimar voru og í
hvernig ástandi þær voru en þær höfðu túlk
sér til aðstoðar svo að samskiptin voru vand-
ræðalaus. Túlkurinn heitir Sergei Gunschin.
Skoðunin fór fram í fyrirlestrasal Lista-
safnsins og fengu menn númer og biðu þar
til að þeim kom. Á meðan var boðið upp á
kaffi og konfekt. Menn tóku tal saman um
daginn og veginn, væntanlegt forsetakjör og
fleira, hleruðu hver annan um myndir sínar
og hvernig þeir hefðu eignast þær og mynd-
aðist brátt hugguleg kunningjastemmning
þarna í kjallara Listasafnsins. Davíð Scheving
Thorsteinsson var með eina mynd sem hann
sagðist hafa keypt hjá Bröste í Kaupmanna-
höfn en sá hafði talsverð viðskipti við Rússa
á árum áður, komst yfir íkon í nokkrum
mæli sem hann fékk líklega í vöruskiptum
og síðan seldi hann þau á Kastrup-flugvelli,
sem Danir vilja nú kalla Kaupmannahafnar-
flugvöll. Davíð sagðist hafa keypt þetta meira
til gamans fyrir einum 20 árum, þetta væri
eina íkon hans og hann hefði ekki hug á að
gerast sérstakur safnari.
Færri komust að en vildu
þegar sérfræðingar frá
Rússlandi buðust til að
skoða og ákvarða aldur
íkona í eigu íslendinga.
Jóhannes Tómasson brá
sér í Listasafnið og fylgdist
með skoðun sérfræðing-
anna á íkonum í eigu
íslendinga.
Gunnar Eyjólfsson leikari sagðist hafa
fengið sína mynd í arf: - Það var íslenskur
listamaður, Lárus Ingólfsson, sem átti þessa
mynd og systur hans gáfu mér hana eftir
hans dag, en Lárus hafði sjálfur komist yfir
þessa mynd í Rússlandi, sagði Gunnar. -
Hann var á námskeiði austur þar og minnt-
ist eitthvað á að hann hefði áhuga á að eign-
ast íkon. Menn eyddu þessu og sussuðu á
hann en stuttu síðar kom að máli við hann
Morgunblaðið/Kristinn
ÞÆR Tatjana Koltsova og Maja Mitke-
vitsj skoðuðu og ákvörðuðu aldur á
íkonum í eigu íslendinga.
gamall leikari og gaf honum blaðabunka. Það
er eitthvað hart í bunkanum. Þú skalt ekki
opna hann fyrr en þú kemur á hótelið, hafði
hann sagt við hann og þegar Lárus gerði
eins og fyrir hann var lagt kom þetta íkon
úr pakkanum. Þegar Lárus bauð honum borg-
un vildi Rússinn ekki heyra á það minnst og
sagði að sér væri ánægja ef leikhúsmaður
vildi eiga myndina. Myndinni var síðan kom-
ið úr landinu í diplómatapósti árið 1935.
Gunnar sagðist líka eiga grískt íkon og
sagði þetta fallega list - fallegt íkon skemm-
ir ekkert heimili, sagði hann og varð nokkuð
ótt og títt litið á klukkuna þar sem nú stytt-
ist mjög í að hann ætti að vera kominn upp
á svið í Þjóðleikhúsinu. Hann fékk því að
skjótast fram fyrir næstu menn í númerðari
röðinni og sagði sérfræðingunum hvernig
hann hafði fengið myndina. Þær höfðu eftir-
farandi um hana að segja:
Myndefnið er María mey með barnið og á
að vera hjálp fyrir konur í meðgöngu og er
getið um það í áletrun neðst á myndinni.
Hún er frá síðari hluta 19. aldar og er frá
Mið-Rússlandi. Myndin sjálf er olíumynd
undir koparhlíf sem upphaflega var silfruð,
máluð beint á viðinn og er gerð hennar ekki
alveg í samræmi við hefðbundna íkonalist
Rússa. Hún er fremur máluð undir áhrifum
frá venjulegri myndlistarhefð, en kirkjan
lagðist gegn því að íkon væru þannig gerð.
Neðst á myndinni var silfurhlíf eða skjöldur
sem hefur nánast eyðst af vegna mikillar
notkunar og þarfnast myndin nokkurrar við-
gerðar sem aðeins er á færi sérfræðinga.
Gunnar sagðist ekki hafa í hyggju að senda
myndina í viðgerð - enda þyrði hann ekki
að senda hana úr landi - og var þar með
rokinn í leikhúsið. Bera Nordal sagði að hugs-
anlegt væri að Listasafnið myndi kanna hvort
hægt yrði að fá hingað til lands sérfræðing
frá Moskvu til að líta á íkon í eigu íslend-
inga sem lagfæra þyrfti ef áhugi væri fyrir
hendi hér.
- Mér kom þessi mikli áhugi verulega á
óvart og þess vegna hefur þegar verið ákveð-
ið að þær skoði íkon á ný þegar þær koma
hingað í mars og geta þá þeir sem ekki kom-
ust að nú fengið tækifæri þá. Flest íkonin
sem þær skoðuðu voru frá 18. og 19. öld og
frá því um síðustu aldamót en einhver frá
um 1800 og sögðu þær að meðal þeirra
væru einir þrír eða fjórir safngripið, sagði
Bera Nordal að lokum.