Morgunblaðið - 01.02.1996, Blaðsíða 60

OPIN KERFI HF.
Sími: 567 1000
M pVedraPC

Tölvu- og
símaiagnir
frá at&t
<n> NÝHERJI
MORG UNBLAÐIÐ, KRINGLAN 1, 103 REYKJA VÍK, SÍMI 560 1100, SÍMBRÉF 569 1181,
PÓSTHÓLF 3040, NETFANG MBUg)CENTRVM.lS / AKUREYRl: HAFNARSTRÆTI 85
FIMMTUDAGUR 1. FEBRUAR 1996
VERÐ I LAUSASÖLU 125 KR. MEÐ VSK
Nýtt heilsuvandamál unglinga uppgötvast í nýrri rannsókn
Drykkir valda
alvarlegri
tanneyðing-u
EYÐING tanna barna og unglinga
er orðin mjög stórt vandamál á Is-
landi en ástæðan er óhófleg gos-
drykkjaneysla, samkvæmt nýrri
rannsókn Sigfúsar Þórs Elíassonar
prófessors í Tannlæknadeild Há-
skóla íslands.
Sigfús Þór segir að tennurnar séu
hreinlega að hverfa í sumum ung-
lingum vegna þess að gosdrykkir,
sódavatn og djús eru svo súr efni
að þau leysa upp tennurnar. Sigfús
Þór hefur gert þrjár rannsóknir á
tannheilsu sex, tólf og fimmtán ára
barna á íslandi; 1985, 1990 og
1995 og er verið að vinna úr þeim.
Sigfús hefur skráð upplýsingar
um eyðingu tanna og uppgötvað
áberandi slit tanna hjá 15 ára börn-
um vegna gosdrykkju. Sumir ungl-
ingar hafa slitið allan glerung af
tönnunum á stórum svæðum og er
ekkert til ráða nema dýrar postul-
ínskrónur.
Sérstök rannsókn
ákveðin
Ákveðið hefur verið í Háskóla
íslands að gera sérstaka rannsókn
á eyðingu tanna barna og unglinga
vegna þess að í rannsókn Sigfúsar
kemur fram að stórkostlegt vanda-
TANNEYÐING er áberandi hjá unglingum og mest ber á henni
í framtönnum og jöxlum.
mál sé í uppsiglingu. En rannsókn
hans beindist fyrst og fremst að
tannskemmdum.
„Unglingar eru komnir með slitn-
ar tennur eins og gamalmenni,“
segir Sigfús Þór og kveður mest
bera á eyðingunni á framtönnum
og ákveðnum flötum jaxla.
„Allir gosdrykkir og ávaxta-
drykkir eru svo súrir vökvar að
þeir leysa upp tennurnar,“ segir
Sigfús Þór, „hver einasti sopi ætir
tennurnar og þær slitna í kjölfar-
ið.“ Hann er í Tannverndarráði sem
stendur fyrir tannvemdardeginum
á morgun, og vekur sérstaklega
athygli á að hver íslendingur drekk-
ur um 147 lítra af gosdrykkjum á
ári hverju, sem nálgast hálfan lítra
á dag og er helmingi meiri neysla
en hjá Bandaríkjamönnum.
Sigfús Þór segir að margir haldi
að sykurlaust gos sé tönnunum
skaðlaust, en svo er ekki því það
er mjög súrt og leysir því upp tenn-
urnar jafnt og sykrað gos.
Stöð 2 vill
kaupasjón-
varpshúsið
ÍSLENSKA útvarpsfélagið hf. sem
rekur Stöð 2 hefur óskað eftir við-
ræðum við Ríkisútvarpið um hugs-
anleg kaup á sjónvarpshúsinu að
Laugavegi 176. Starfsemi fyrir-
tækisins fer nú fram í um fjögur-
þúsund fermetra húsnæði við Lyng-
háls og Krókháls en rúmlega fjórð-
ungur þess er leiguhúsnæði. Sjón-
varpshúsið við Laugaveg er 4.000-
4.500 fermetrar að stærð.
Erindi ÍÚ barst Ríkisútvarpinu
bréflega í gær og hefur Heimir
Steinsson, útvarpsstjóri, sent það
öllum framkvæmdastjórum stofn-
unarinnar til umsagnar. Þá óskaði
Heimir eftir samráði við mennta-
málaráðherra af þessu tilefni.
Um tólf ár eru síðan Ríkisútvarp-
ið hóf að flytja starfsemi sína í
áföngum í útvarpshúsið við Efsta-
leiti en ekki hefur enn verið ráðist
í að flytja sjónvarpið þangað vegna
kostnaðar.
■ Vill kaupa/Bl
-----♦--------
Víkingalottó
250 milljónir
til Dana og
Norðmanns
FYRSTI vinningur í Víkingalottó-
inu í gærkvöldi var rúmar 250
milljónir króna og skiptist hann á
tvo miða sem seldir voru í Dan-
mörku og Noregi.
Bónusvinningurinn var rúmlega
1,4 milljónir króna og gekk hann
^.kki út og bætist því við í næstu
viku.
Ileildarupphæð vinninga í Vík-
ingalottóinu í gærkvöldi var
253.736.809 krónur og heildarupp-
hæð vinninga á íslandi 3.376.809
krónur auk bónusvinningsins sem
ekki gekk út.
Islendingar keyptu hins vegar
Iottómiða fyrir 9,8 milljónir fyrir
útdráttinn í gærkvöldi.
Morgunblaðið/Halldór B. Nellet
ÞORSTEINN EA, sem áður hét Helga II, fékk 25Ö tonn í hali á Þórsbanka í gær þegar flugvél
Landhelgisgæslunnar flaug yfir veiðisvæðið.
Loðna af
stærstu gerð
á Þórsbanka
ÞORSTEINN EA sem Samherji
á Akureyri gerir út fékk 1.080
tonn af loðnu í troll á 1 Vi sólar-
hring á norðurhorninu á Þórs-
banka, sem er sunnan við Rauða
torgið djúpt austur af Aust-
fjörðum, og var skipið væntan-
legt til lands með aflann á mið-
nætti í nótt.
Að sögn Geirs Garðarssonar
skipstjóra á Þorsteini er loðnan
af stærstu gerð og sagði hann
í samtali við Morgunblaðið að
talsvert væri af loðnu á þessu
svæði og greinilegt að hún hefði
gengið þarna út á bletti.
Þegar Þorsteinn var á leið
til lands í gærkvöldi lá ekki enn
fyrir hvar skipið myndi landa,
en að undanförnu hefur það
yfirleitt landað á Norðfirði. Frá
áramótum hefur skipið fengið
um sex þúsund tonn af loðnu
og sagði Geir að haldið yrði á
veiðar á nýjan leik um leið og
lokið yrði við að landa úr skip-
inu.
15 ára unglingar
80% próf-
að áfengi
og 10%
hass
AF NEMENDUM 10. bekkjar
grunnskólans í fyrra höfðu 1,6%
neytt E-töfiu, 9,8% reykt hass
og um 79% neytt áfengis. Um
10% nemenda höfðu sniffað,
9,1% tekið svefntöflur og 2,5%
amfetamín. Neysla vímuefna
hefur aukist á síðustu 2-3 árum
og er nú orðin svipuð og árið
1984, þegar hún var hvað mest.
Stærsti hluti unglinga neytir
þó alls ekki ólöglegra vímuefna.
Þetta kemur fram í könnun
Rannsóknastofnunar uppeldis-
og menntamála. Þórólfur Þór-
lindsson, forstöðumaður Rann-
sóknastofnunarinnar, segir að
neysla hér virðist svipuð og í
nágrannalöndunum, en áfengis-
og hassneysla í hærra lagi mið-
að við hin Norðurlöndin.
„Áfengisdrykkja unglinga er
eftir sem áður stærsti vímu-
efnavandinn," segir Þórólfur.
„Áfenginu fylgja svo ýmis önn-
ur vandamál, svo sem slags-
mál, ofbeldi, slys og óæskileg
kynlífsreynsla."
Áfengi og tóbak undanfari
Engin dæmi fundust um að
unglingar, sem ekki neyta
áfengis, reyki hass. „Fullyrð-
ingar um að sá hópur unglinga,
sem fer beint í neyslu sterkari
efna en áfengis, hafí stækkað,
eru rangar,“ segir Þórólfur.
„Hassneytendur koma að lang-
stærstum hluta úr hópi ungl-
inga, sem neytt hafa áfengis
um nokkurn tíma. Þá má ekki
gleyma tóbaksreykingum, en
börn og unglingar, sem byija
að reykja mjög ung, eru miklu
líklegri til að halda áfram í
sterkari fíkniefni."
■ Getum snúið/31
Kvartað yfir tæringu í neysluvatnslögnum í nýlegum hverfum
Rannsókn liafin á
vatnsrörum hjá RB
KVARTANIR hafa borist Rann-
sóknastofnun byggingariðnaðarins
frá húseigendum í Grafarvogi og
öðrum nýlegum hverfum í Reykja-
vík þar sem vart hefur orðið tæring-
ar í neysluvatnslögnum og að vatn
úr þeim væri brúnleitt.
Áð sögn Einars Þorsteinssonar
sérfræðings á lagnasviði RB hefur
þess ótta orðið vart hjá fagmönnum
að kaldavatnskerfi húsa í nýjum
hverfum yrði komið í rúst eftir
15-20 ár. Hjá RB vissu menn ekki
hvort þarna væri um að ræða „tíma-
sprengju" eða ekki, en sjálfur sagð-
ist hann ekki telja möguleika á því
í raun, heldur væri frekar um notk-
unarvandamál húseigenda að ræða.
Vatnið 60-70 gráða
heitt eftir nóttina
Hjá RB eru nú í gangi rannsókn-
arverkefni þar sem annars vegar
er verið að kanna ástand á galvanís-
eruðum neysluvatnsrörum fyrir kalt
vatn og hins vegar tæringu á eirrör-
um fyrir hitaveituvatn. Fyrstu nið-
urstaðna úr þessum verkefnum er
að vænta að ári liðnu.
Einar sagði að vísbendingar væru
um að tæring í kaldavatnslögnum
gæti stafað af því að þær lægju í
heitu rými eða of nálægt heita-
vatnslögnum í húsum, og dæmi
væru um að neysluvatnslagnir
lægju fyrir ofan framrás að ofna-
kerfi með lítilli einangrun á milli.
Einar sagði að í slíkum tilvikum
væru dæmi um hús þar sem vatn
úr kaldavatnslögn væri orðið 60-70
gráða heitt eftir nóttina og þá væri
vitað að vatnið væri farið að tæra
rörið.
„Við vitum í sjálfu sér ekki hvort
þetta er tímasprengja eða ekki. En
það er athyglisvert að í fyrsta hús-
inu sem við fórum í til að prófa,
sem var 10 ára gamalt hús í Grafar-
vogi þar sem við settum upp prófun-
argrind, kom í ljós, þegar var verið
að taka í sundur kerfið til að koma
grindinni inn á, að pípulagningar-
maðurinn snéri í sundur inntaks-
tenginguna vegna þess að hún var
nánast búin af tæringu. í því húsi
var alveg Ijóst að þar hefði farið
að leka vatn innan mjög fárra ára.
Mikið af svona skemmdum ppgötv-
ast fljótt en aðrar valda skaða,“
sagði Einar.
Hvað varðar eirrör í heitavatns-
lögnum sagði Einar það þekkta
staðreynd að súlfíð í hitaveituvatni
æti kopar og rörin væru því að
tærast. Hraðinn væri hins vegar
ekki mjög mikill eða um hálfur
millimetri af millimetra veggþykkt
á 20 árum. Þá væri komin innan í
rörin skán sem gæti brotnað úr við
hitabreytingar og stíflað ventla og
valdið vandamálum i hitakerfum.