Morgunblaðið - 03.02.1996, Page 2

2 C LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
EITT af því sem sækir nú
á þá sem lifa og hrær-
ast í óperuheiminum,
er sú spuming hvort
söngvarar sem hafa
útlitið með sér, séu að
ýta góðum en ófríðum
söngvurum út í hom?
„Óperuhús eiga nú fullt
í fangi með glæsilega söngvara sem geta
ekki sungið og síður glæsilega söngvara sem
syngja vel,“ segir bandaríski gagnrýnandinn
og fræðimaðurinn J. A. Van Sant í desember-
hefti Opera Now. En er málið svo alvarlegt?
Auðvitað fæst enginn í óperuheiminum til
að viðurkenna að söngvarar séu dæmdir eft-
ir útlitinu en ekki röddinni, útgefendur neita
því staðfastlega og stjómendur ópemhúsa
fullyrða að fyrst og fremst sé hugað að radd-
styrk þegar verið sé að velja söngvara í
næstu uppsetningu. Það breytir því ekki að
ótrúlega margir myndarlegir söngvarar eru
í aðalhlutverkum óperahúsa víðs vegar um
Evrópu, að því er fullyrt er í The European.
Og söngkonurnar era oftar en ekki algjör
andstæða hinnar stöðluðu hugmyndar um
prímadonnur. Á sama tíma eru dívurnar af
gamla skólanum að hverfa, stjómendur
óperahúsa segjast þreyttir á þijósku þeirra
og völdum, aðrir geta sér þess til að stjóm-
endunum finnist sér vera ógnað.
Þá hafa kröfur áhorfenda einnig breyst,
þeir gera æ meiri kröfur um vandaðar upp-
setningar. Góðir söngvarar nægja ekki, þeir
verða líka að geta leikið. Og þá skiptir útlit
nokkra máli.
Það er algengur misskilningur að söngvari
verði að vera feitur, eigi hann að búa yfir
nægum raddstyrk til að fylla upp í óperu-
hús. Það sem máli skiptir eru raddbönd,
lungu, staðsetning líffæra og heyrn. Góð þind
er nauðsynleg og fita hindrar starfsemi henn-
ar fremur en hitt. Söngur er líkamleg
áreynsla og því verður söngvarinn að vera í
góðu formi.
Með þessu er ekki átt við það að þungavigt-
ársöngvarar, í tvennum skilningi þess orðs,
séu búnir að vera. Söngvarar á borð við Monts-
errat Caballé þurfa ekki að kvíða atvinnu-
leysi. En minni spámenn era vissulega í hættu.
Klæðskerasniðin að markaðnum
Hveijar eru svo nýju stjörnurnar? Lítum
fyrst á rúmensku söngkonuna Angelu Ghe-
orghiu, sem er þrítug og nýtur gríðarlegra
vinsælda. Þær era að mestu verðskuldaðar
þó að ekki sé allt fullkomið sem frá henni
kemur. Hún skaust með ógnarhraða upp á
stjörnuhimininn og það vekur vissulega
spumingar um hvort hún eigi það eingöngu
góðri lýrískri rödd að þakka, eða glæsilegu
útliti.
Gheorghiu kom fyrst fram á sjónarsviðið
í Búkarest árið 1990 og tveimur árum seinna
sá Sir Georg Solti hana á tónleikum og réð
hana til að syngja í „La Traviata" í Covent
Garden í Lundúnum árið 1994. Frami hennar
var tryggður þegar BBC ákvað eitt kvöldið
að ryðja öðrum dagskrárliðum til hliðar og
sjónvarpa beint frá uppfærslunni. Gheorghiu
er sem klæðskerasniðin fyrir markaðinn,
ekki síst vegna ástarævintýrisins sem hún
hefur átt með hinum glæsilega tenórsöngv-
ara; Roberto Alagna.
Utgáfufyrirtækið Conifer lenti fyrir
skömmu í mestu vandræðum með umslag
geisladisks sem Gheorgiu og rússneska söng-
Galína Gortsjakova Cecilia Bartoli
Angela Gheorghiu
Angelika Kirchschlager
Lagleg
frammistaða
konan Nina Rautio sungu inn á en sú síðar-
nefnda myndast langt í frá eins vel og hin
rúmenska stallsystir hennar. Útgáfufyrirtæk-
ið vildi ekki hafa þær saman á mynd og
ekki aðra hvora, svo að brugðið var á það
ráð að skella mynd af ballet-
dansara á umslagið.
Ræður tilviljun?
Frá Kirov-óperunni hafa
fjölmargir söngvarar komið
að undanförnu. Upptöku-
stjórinn Anna Barry, sem
hefur unnið lengi og náið með tónlistar-
mönnum hússins, telur að minnsta kosti
fimmtán þeirra eigi að geta náð alþjóðlegri
frægð. En er það þá tilviljun að þrír þeir
þekktustu; Galina Gortsjakova, Dímítrí
Hvorostovskíj og Olga Borodína, eru öll afar
glæsilegt fólk?
■Sá ungi söngvari sem mesta kynningu
hefur fengið undanfarin ár er ítalska mezzo-
sópransöngkona Cecilia Bartoli. Hún hefur
notið mikilla vinsælda allt frá því að fyrsti
geisladiskurinn með söng hennar var gefinn
út árið 1989 en þá var
hún aðeins 22 ára.
Hún er lagleg, heillandi
og mjög hæfileikarík en
það hefur hins vegar ekki
farið fram hjá gagnrýn-
endum að rödd hennar
getur ekki fyllt óperuhús
og henni ferst misvel að túlka hin ýmsu tíma-
bil og tónskáld. Nú hefur lærimeistari henn-
ar, upptökustjórinn Christopher Raeburn,
uppgötvað austurríska mezzósópransöng-
konu, Angeliku Kirchschlager, en Washing-
ton Post sagði hana hæfileikaríkustu söng-
konu sem komið hefði fram í Evrópu frá því
Fullyrt er að útlitið
skipti óperusöngv-
ara æ meira máli
að Bartoli sté fram á sjónarsviðið. Kirchschla-
ger er stórglæsileg kona.
Útlitið skiptir máli
Ian Horsburgh, skólastjóri hins virta Guild-
hall leik- og tónlistarskóla, viðurkennir. að
útlitið sé einn þeirra þátta sem skipti máli
þegar verið sé að velja nemendur á óperu-
braut skólans. Á meðal þeirra sem útskrifast
hafa úr skólanum era Anne Sofie von Otter,
Bryn Terfel, Alison Hagley og nú síðast
Susan Chilcott.
Horsburgh segir að sé röddin ekki nógu
góð, breyti útlitið engu. Áheyrendum -sé á
sama hátt alveg sama um útlitið, ef röddin
er aldeilis stórkostleg. Hins vegar sé útlitið
vissulega einn þáttur í því að skapa söngv-
ara frægð og leikhæfileikarnir séu algerlega
nauðsynlegir.
Horsburgh hefur miklar efasemdir um að
hægt sé að koma sæmilegum en glæsilegum
söngvara á framfæri. „Það má líkja þessu
við kaffi, ef markaðssetningin er góð, eru
menn ef til vill tilbúnir að prófa það en sé
kaffið ekki gott, kaupa menn ekki meira.“
Prímadonnuímyndin
ímynd hinnar fögru prímadonnu er á marg-
an hátt jafngömul óperunni. Það þarf ekki
annað en að líta á myndir af söngstjörnum
18. og 19. aldar, svo sem Malibran, Faustinu
og Melba.
Og Maria Callas, ein mesta óperusöngkona
þessarar aldar, var afar glæsileg. Vera má
að ferill hennar hefði orðið styttri, hefði hún
ekki verið falleg og hæfileikarík leikkona. í
sjónvarpsmynd Zeffirellis frá 1964 um sýn-
ingu í Covent Garden á Toscu, heyrðist
mætavel hversu gróf rödd hennar var en leik-
ur hennar og túlkun var svo frábær að mynd-
in sló í gegn.
Æ meiri kröfur era gerðar um útlit í sjón-
varpi og kvikmyndum en þrátt fyrir að upp-
tökutækninni hafi fleygt fram, er ekki hægt
áð búa til frábæra rödd.
Menn hafa getið sér þess til að Evrópubúar
geri mestar kröfur um útlit söngvara. Þar er
jafnmikil, ef ekki meiri áhersla lögð á leikstjór-
ann og uppfærsluna en tónlistina enda velur
leikstjóri oftar en ekki í hlutverkin, ekki stjórn-
andi. Og vissulega era gerðar miklar kröfur
til söngvara sem verða t.d. að syngja Iiggj-
andi'og um leið og þeir róla sér af kappi.
ímynd fyrirferðarmikils söngvarans sem
stendur eins og steinn fyrir miðju sviði er
fyrir bí í Evrópu. Bandarískir áheyrendur eru
mun umburðarlyndari. Þar eiga söngkonur á
borð við Sharon Sweet, Alessandra Marc og
Christine Brewer upp á pallborðið enda frá-
bærar söngkonur þó að það verði að segjast
eins og er að þær eru ekki sérlega trúverðug-
ar sem egypskir þrælar eða stúlkur sem eru
að deyja úr tæringu.
Algeng kvörtun tónlistarunnenda er sú að
tími hinna miklu söngvara sé liðinn, að eng-
inn þeirra söngvara sem nú séu uppi gefi
mönnum nýja innsýn í tónlistina með túlkun
sinni. Það kann vel að vera en kraftaverkið
við góða rödd er það að menn fæðast með
hana, hún verður aldrei búin til. Og það er
enginn skortur á ungum og efnilegum söngv-
urum sem eru að hefja alþjóðlegan feril, t.d.
Susan Graham, Anna Caterina Antonacci,
Andrea Rost, Amsanda Roocroft og Daniella
Dessi. Skiptir það máli þó að þær séu einkar
glæsilegar konur?
Byggt á The European
Samstarf um
fjöllistaverk
FJÖLLISTAVERKIÐ „Sagan af
dátanum" eftir Igor Stravinsky
er sýnt í Lindarbæ. Sýningin er
samstarfsverkefni nemenda í
Leiklistarskóla Islands, Listdans-
skóla íslands og Tónlistarskólan-
um í Reykjavík.
Frumkvæðið að samstarfinu
kom frá Tónlistarskólanum síð-
astliðið haust en samæfingar
allra skólanna hófust í síðasta
mánuði. Að sögn Gísla Alfreðs-
sonar leikstjóra verksins er
þetta vísir að því hvernig sam-
starf þessara listagreina gæti
litið út í Listaháskólanum en þar
munu nemendur, sem nú stunda
nám í þessum skólum, koma til
með að vera saman og vinna
saman.
Álfheiður Hrönn Hafsteins-
dóttir, Borgar Þór Magnason,
Einar Jónsson, Snorri Heimisson,
Birkir Freyr Matthíasson og
Mika Rytha sjá um hljóðfæraleik
og Ieikarar og dansarar eru
Gunnar Hansson, Halldór Gylfa-
son, Baldur T. Hreinsson, Atli
Rafn Sigurðarson og Sólrún Þór-
unn Bjarnadóttir. Sögumenn eru
Þrúður Vilhjálmsdóttir, Katla
Þorgeirsdóttir, Hildigunnur Þrá-
insdóttir og Inga María Valdi-
marsdóttir. Verkið tekur um eina
klukkustund í flutningi og áætl-
aðar sýningar eru fimm.
Leiksljóri verksins er Gísli
Alfreðsson en þess má til gamans
geta að hann lék dátann í upp-
færslu verksins sem gefin var
út á hljómplötu fyrir alllöngu
síðan.
„Með umræðunni um Listahá-
skólann sjá menn ýmsa mögu-
leika á samstarfi sem hafa verið
ónýttir til þessa og allskonar
skemmtilegheit tengd því,“sagði
Gísli Alfreðsson.
BALLERÍNAN og dátinn með
hljómsveitina í baksýn.
.. Morgunblaðið/Þorkell
DJOFULLINN ogdátinn.