Morgunblaðið - 06.02.1996, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ÞRIÐJUDAGUR 6. FEBRÚAR 1996 33
i
|
I
I
J
I
I
I
I
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
BORGHILDUR
BENEDIKTSDÓTTIR
THORARENSEN
+ Borghildur Bene-
diktsdóttir Thor-
arensen fæddist á
Smáhömrum
Kirkjubólshreppi í
Strandasýslu 24. júlí
1897. Hún andaðist á
hj úkr unarheimilinu
Skjóli 23. janúar síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Bene-
dikt Guðbrandsson,
f. 27.9. 1868, bóndi á
Smáhömrum, síðan í
Vesturheimi, og Elín-
borg Steinunn Jónat-
ansdóttir, f. 28.4.
1870, d. 23.10. 1902. Alsystkini
Borghildar eru Jónatan, f. 26.7.
1894, d. 1983, Matthildur, f.
1896, dó í æsku, Matthildur, f.
11.12. 1900, dó í æsku, og Þór-
dís, f.1902. Hálfbróðir Borg-
hildar er Guðbrandur, f. 16.1.
1887, og hálfsystir Elínborg, f.
16.9. 1896, bæði lát-
in. Borghildur ólst
upp á Smáhömrum
og Broddadalsá í
Kollafirði.
Hinn 15. júní
1916 giftist Borg-
hildur Jakobi Thor-
arensen, skáldi og
rithöfundi, f. 18.5.
1886 á Fossi, Stað-
arhreppi í V-Hún.,
d. 26.4. 1972. Þau
eignuðust tvær
dætur, Laufeyju, f.
20.8. 1917, giftist
Stefáni Sigurðssyni
kaupmanni í Hafnarfirði, og
Elínborgu, f. 16.9. 1920, giftist
Gunnari Sigurðssyni, flugvall-
arsljóra á Reykjavíkurflug-
velli.
Útför Borghildar fer fram
frá Dómkirkjunni í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
NÝLÁTIN er í Reykjavík í hárri
elli vinkona mín Borghildur Thorar-
ensen. Borghildi kynntist ég þegar
ég var sex ára gömul, því þá byggði
maður hennar, Jakob Thorarensen,
hús að Skálhoitsstíg 2A, beint fyrir
ofan Fríkirkjuna, en ég er fædd og
uppalin við hliðina á Fríkirkjunni.
Fá íbúðarhús voru á þessum slóð-
um og því lítið um leikfélaga á mínu
reki í næsta nágrenni. Það var því
mikil gleði hjá sex ára stúlku, þegar
Borghildur og Jakob fluttu í ná-
grennið með tvær ungar dætur sín-
ar, Laufeyju, jafngamla mér, og
Elínborgu, sem var þremur árum
yngri.
Við Laufey urðum strax miklar
vinkonur, settust í sama bekk í
Miðbæjarbamaskólanum og sátum
saman alla okkar skólatíð þar. Ég
varð því fijótt heimagangur á heim-
ili Borghildar og Jakobs og var mér
ætíð tekið þar opnum örmum.
Borghildur var einstaklega vel
gerð kona. Hún var sérstaklega
myndarleg húsmóðir og snyrti-
mennskan í fyrirrúmi. Hún var mjög
falleg kona en auk þess hafði hún
sérstaka persónutöfra, var alltaf
giöð og kát og hafði ríkt skopskyn.
Hún fylgdist með uppátækjum okk-
ar stelpnanna og tók þátt í glensi
okkar og gríni.
En það dásamlega er að vináttan
við Borghildi og dætur hennar hefur
haldist í áranna rás, þó við á seinni
árum hittumst ekki eins oft og áður.
Dætur Laufeyjar og Elínborgar
urðu vinkonur dóttur minnar. Minn-
ist hún þess oft, hve notalegt hafi
verið að heimsækja ömmu þeirra á
Ljósvallagötunni, þar sem þau
bjuggu síðar. Borghildur tók alltaf
mjög hlýlega á móti stelpunum með
heitu kakói og meðlæti. Þar opnað-
ist dóttur minni heill ævintýraheim-
ur inni í vinnuherbergi Jakobs, afa'
þeirra, þar sem hann sat við skrift-
ir og allt var þakið bókum í hólf
og gólf.
Borghildur hefði orðið 99 ára í
sumar. Síðustu tíu árin hefur hún
dvalið samfleytt á sjúkrastofnunum,
fyrst tvö ár á Vífilsstöðum en síðan
á Skjóli, þar sem hún lést 23. jan-
úar sl.
Þessi ár hafa verið henni erfið.
Hún hafði þjáðst af sykursýki og
stuttu eftir að hún kom á Vífils-
staði þurfti að taka af henni annan
fótinn. Treysti hún sér ekki til að
venjast gervifæti, svo hún var í
hjólastól eftir það. Sjóninni fór sí-
fellt hrakandi og var hún í lokin
orðin nærri blind.
Þó að við söknum Borghildar
mikið gleðjumst við yfír því að hún
skuli að lokum hafa fengið líkn frá
þraut. En ég er þakklát forsjóninni
fyrir að hafa fengið að kynnast svo
heilsteyptri og yndislegri konu sem
Borghildi.
Við Einar sendum dætrum Borg-
hildar og öðru venslafólki innilegar
samúðarkveðjur. Blessuð sé minn-
ing hennar.
Margrét Thoroddsen.
Blómskrýtt á földum vor sat að völdum
vel hafði byggðin daggir gist,
sviphreinn og fagur suðrænudagur
sveitina alla geislum kysst.
Sólakstri greiður var himinninn heiður
hjartkæra, er ég sá þig fyrst.
Elsku amma mín.
Svona orti afi til þín ungur og
ástfanginn maður. Ég hefði gjaman
viljað yrkja ljóð til þín sem hefðu
getað lýst þeirri miklu ást og virð-
ingu sem ég hef alltaf borið til þín
frá því að ég man eftir mér. Þú
varst mér svo kær og reyndist mér
alltaf svo vel frá því að ég man
eftir mér, fimm ára, þar sem ég
valhoppaði við hlið þér á Ljósvalla-
götunni. Þú varst mér sem besta
móðir alla ævi. Við eigum ótal minn-
ingar saman sem verða okkar á
milli. Liklega dekraðir þú við mig
sem barn, t.d. þegar við reyndum
að fara á bak við afa við matarborð-
ið þar sem ég var matvönd en afi
lét alltaf sem hann sæi ekkert af
okkar laumuspili. Þú kenndir mér
og mótaðir undirstöður lífs míns.
Nú ert þú farin og hvíldinni fegin
og ég mun reyna að taka því eins
og fullorðin kona og jafnvel reyna
að gleðjast því að þú ert loksins
komin til afa sem hefur beðið svo
lengi eftir þér. Ég man að þú settir
ofan í við mig þegar ég gekk of
langt eins og að biðja þig að passa
fyrir mig aftur og aftur þegar ég
hóf minn búskap á Ljósvallagöt-
unni. Einhvem tíma gleymdi ég
hvaða afsökun ég hafði notað þang-
að til þú sagðir: „Jæja, á vinkona
þín afmæli mörgum sinnum á ári?“
Þú reyndist bömum mínum eins vel
og mér og hafa þau alltaf litið á
þig sem aðalömmu sína. Elsku
amma, hvíl þú í friði.
Borghildur Aðils.
Elsku amma mín.
Þá ert þú farin á betri stað eða
eins og Bonnie litla sagði: „Nú er
amma B orðin engill og farin til
himnaríkis.“
Það er sárt að sjá af þér, en ég
á þó alltaf margar góðar minningar
um þig.
Þegar ég hugsa um þig amma
mín, þá minnist ég þín sem þeirrar
óeigingjörnustu konu sem ég hef
þekkt. Þú varst alltaf svo hlý og
góð arama.
Það var alltaf svo gott að koma
í heimsókn til þín á Ljósvallagöt-
una, svo ekki sé minnst á alla þá
sunnudaga sem við komum í kaffi
til þín, þú alltaf með nýbakað bakk-
elsi og svo auðvitað vanillutjóma.
Þau voru ófá skiptin sem við
Soffía fengum að sofa hjá þér. Ég
rhan svo vel eftir Barbie-húsinu sem
við bjuggum til úr pappakassa, hús-
gögnin í húsið gerðum við úr tómum
eldspýtustokkum, og svo fengum
við að sauma gardínur fyrir glugga-
na með gömlu handsnúnu saumavél-
inni þinni.
Það er mér mjög minnisstætt
þegar þú gafst okkur heitt kakó og
við dýfðum ofan í það nýbökuðu
franskbrauði með miklu smjöri.
Ég gat alltaf létt á hjarta mínu
við þig og þú áttir alltaf góð ráð
mér til handa. Já, þær voru ótelj-
andi, góðu stundirnar sem ég átti
hjá þér á Ljósvallagötunni og eiga
þær alveg sérstakan stað í hjarta
mínu.
Mér þykir leitt að börnin mín eru
of lítil til þess að hafa fengið tæki-
færi til að kynnast þér eins og ég,
en þú munt ekki gleymast, ég á
eftir að segja þeim ófáar sögurnar
frá þér og Ljósvallagötunni.
Það er komin tími til að kveðja
en þú munt alltaf lifa í hjarta mínu.
Uns við hittumst á ný, megi góður
Guð geyma þig, elsku amma mín.
Elínborg Aðils.
Elsku amma mín.
Nú ert þú fallin frá og ekki eru
nema rúmlega tveir mánuðir síðan
ég kom með hana Nönnu Lilju dótt-
ur mína í heimsókn til þín upp á
Skjól. Þú tókst svo vel á móti henni
eins og þú reyndar gerðir þegar fjöl-
skyldan var annars vegar. Mér þyk-
ir ótrúlegt í dag, þegar Þorri er
nýgenginn í garð, að þú sem varst
okkur öllum svo kær sért fallin frá.
Þú tókst ætíð vel á móti öllum og
varst svo _ gestrisin að það hálfa
væri nóg. Ég man ætíð þau áhyggju-
lausu sumur 1982-1985 er ég vann
úti á Reykjavíkurflugvelli að ég hjól-
aði til þín í hádegishléinu og þú
varst með tilbúið handa mér malt-
brauð og gijónagraut. Það er óhætt
að segja að allir þeir sem þig heim-
sóttu hafi notið mjög mikillar gest-
risni, og sóttu mikið í að hitta þig,
m.a. til að leita ráða hjá þér í sam-
bandi við sitt daglega líf.
Enginn getur gleymt því hve iðju-
söm þú varst við pijónaskap. Þeir
eru ófáir vettlingarnir og sokkarnir
sem þú ptjónaðir handa okkur
krökkunum. Óeigingjarnari mann-
eskju hef ég aldrei kynnst nema ef
vera skyldi dótturdóttir þín og
nafna, hún Borghildur Aðils.
Að lokum vil ég segja að hann
langafi Jakob, nafni minn, er nú
búinn að bíða eftir þér í tæp 24 ár
og var hann þó þegar búinn að bíða
lengi eftir þér. Hann sá þig fyrst
við fermingu þína og var þá sjálfur
24 ára gamall og þurfti að bíða í
mörg ár eftir því að þig gætuð gift
ykkar. Með miklum söknuði kveð
ég þig, elsku amma mín, en við
sjáumst aftur eftir einhver ár.
Jakob Aðils.
Fyrir nokkrum dögum kvaddi
amma þennan heim á 99. aldursári.
Hugurinn leitar aftur í tímann þeg-
ar ég var lítill drengur og veðrið
var alltaf gott. Ég er á leið í heim-
sókn til ömmu og afa á Ljósvalla-
götu. Eins og alltaf áður og síðar
var mér tekið opnum örmum og
amma bar á borð bakkelsi eða reiddi
fram kjarngóðan íslenskan mat. Síð-
an röbbuðum við saman um heima
og geima, stundum dvaldi ég nætur-
langt, stundum ekki. Það var ávallt
tilhlökkunarefni_ að fá að sofa hjá
afa og ömmu. A fimmtudagskvöld-
um hlustuðum við saman á útvarps-
leikritið og var það sérstök uppá-
haldsstund.
Margar slíkar dýrmætar minn-
ingar á ég af samverustundum með
ömmu, þær koma upp í hugann
hver af annarri á þessari stundu er
lífshlaup þessarar einstöku konu er
á enda.
Að baki er langt og farsælt ævi-
skeið. Amma fæddist rétt fyrir alda-
mótin og var því af þeirri kynslóð
sem hefur upplifað hvað róttækast-
ar beytingar á íslensku þjóðfélagi.
Þó að erfitt sé að ímynda sér þær
aðstæður og þá erfiðleika sem voru
hérlendis á öndverðri öldinni miðað
við í dag, naut amma góðrar umönn-
unar, fyrst á Smáhömrum og síðan
eftir að hafa misst móður sína tæp-
lega fimm ára, hjá fóstra sínum og
heimilisfólki á Broddadalsá.
I uppvexti byrjuðu viðhorf hennar
til lífsins að mótast sem seinna ein-
kenndu framkomu hennar: Ósér-
hlífni, dugnaður og óeigingirni. Hún
vissi sem var að allt það sem gæfí
lífinu gildi krefðist ákveðinnar fyrir-
hafnar. Ömmu féll sjaldan verk úr
hendi. Hún rak heimilið með mynd-
arbrag og þar að auki lagði hún
stund á hannyrðir. Mér er minnis-
stætt þegar amma sat í rökkrinu
með pijónana, komin yfír áttrætt
og sjónin tekin verulega að draprast
og bað mig að þræða í þumal.
Góð mennska og hjálpsemi voru
ömmu í blóð borin. Þýð röddin og
þægileg framkoma báru þess vitni
og alltaf leið mér vel í návist henn-
ar. Hún var ráðagóð, og þó að mér
bæri ekki alltaf gæfa til að fylgja
ráðum hennar á þeim tíma komst
ég fljótlega að því að það sem amma
vildi miðla til mín var rétt. Hún var
ekki mikið fyrir að prédika, þó að
henni blöskraði á stundum, frekar
var hegðum hennar og fas til eftir-
breytni, en amma gerði alltaf lítið
úr eigin ágæti.
Afi dó árið 1972, en þau amma
bjuggu lengst af á Ljósvallagötunni
og má með sanni segja að þar hafi
við systkinin og síðar barnabarna-
börnin verið með annan fótinn þar
til amma fór á sjúkrahús og síðar
hjúkrunarheimili vegna sykursýki,
þá tæplega níræð en ern. Hún hafði
verið heilsuhraust langt fram eftir
aldri ef frá er talinn ættgengur
augnsjúkdómur sem tók að gera
vart við sig að ráði þegar hún var
um sjötugt, en lengi vel dró lítið úr
eljusemi hennar og dugnaði.
Minningarnar streyma fram á
þessari kveðjustund, minningar um
góða konu sem vildi öllum vel. Elsku
amma, með þessum fátæklegu orð-
um vil ég þakka þér fyrir alla ástúð-
ina og stuðninginn sem þú gafst
mér og bið Guð að geyma þig.
Jakob Gunnarsson.
Elsku amma B.
Nú er komið að leikslokum og
ég verð að kveðja þig. Þú sem hefur
alltaf verið til staðar frá því að ég
fyrst man eftir mér.
Ég man fyrst eftir því að hafa
heimsótt þig þegar ég var á 6. ári.
Ég hafði komið ein gangandi eftir
Ljósvallagötunni og þú stóðst við
grænu girðinguna. Sólin skein og
þú varst með brúnu innkaupatösk-
una. Þú varst hálfhissa á því að ég
hafði gengið ein úr Þingholtsstræt-
inu en þú vissir ekki að vonin um
smá sætindi var óttanum yfirsterk-
ari. En upp frá því fór ferðum að
fjölga til þín. Minningar æskuár-
anna eru allar tengdar heimsóknum
til þín, það var alltaf jafn hlýtt og
gott að heimsækja þig. Þú tókst
mér alltaf opnum örmum og hugg-
aðir mig ef eitthvað bjátaði á.
Það varst þú sem kenndir mér
að sauma á gömlu handsnúnu
saumavélina þína, að pijóna og
kenndir mér um liðna tíma þegar
við rifjuðum upp æskuárin þín. Ófá-
ar stundirnar sátum við tvær saman
við gluggann í stofunni, hlustuðum
á miðdegissöguna og þú pijónaðir
fyrir okkur barnabarnabörnin og ég
setti í lykkju fyrir þig, því sjónin
var orðin svo léleg.
Það varst þú sem gafst mér rauða
fallega hjólið í sex ára afmælisgjöf
og svo margt annað sem mér er svo
minnisstætt. Þegar árin liðu og nálg-
aðist unglingsárin og ég fór i mennta-
skóla, bauðst þú mér herbergi á Ljós-
vallagötu svo ég gæti lesið og lært.
Flutti ég þá alfarið til þín.
Þú lést aldrei bilbug á þér finna,
þrátt fyrir að lífsárunum fjölgaði,
sjón og heyrn dapraðist og annað
sem fylgir aldrinum. Þú hélst heim-
ili með slíkum sóma að sæmd er
hveijum manni. Þitt heimili var
löngum samkomustaður allrar fjöl-
skyldunnar. Alla sunnudaga komu
fjölskyldumar úr úthverfunum
stormandi í heimsókn og þú sem
sannkölluð ættmóðir tókst á móti
herskaranum með brosi á vör og
ilmandi kökum.
Þú varst ákveðin kona, þér líkaði
illa falskheit og ódugnaður. Þú
varðst stundum dálítið hvöss á
manninn og skaust stundum hvasst
en góða kímnigáfu hafðir þú. Þú
varst ævarandi traust þínum vinum
en mesta umhyggju barst þú fyrir
fjölskyldunni og hennar hamingju
og kenndir mér að fjölskyldan er
mikilvægust manninum.
Þau voru ófá máltækin sem þú
kenndir mér og er mér eitt svo minn-
isstætt: „Viljinn dregur hálft hlass."
Þetta hef ég reynt að tileinka mér
og kennt sonum mínum.
Síðustu árin hefur þú dvalið á
Elli- og hjúkrunarheimilinu Skjóli.
Heimsóknirnar hafa orðið strjálli og
í raun alltof fáar.
Ég veit að þú varst tilbúin að
yfirgefa þennan heim. Afi Jakob
beið eftir þér og hefur eflaust fund-
ist þú sitja helst til lengi en í dag
veit ég að þér líður betur, þú getur
gengið um og sinnt störfum þínum
og áhugamálum. Því ekkert átti
eins illa við þig og hangs og ódugn-
aður.
Far þú í friði og takk fyrir allar
góðar minningar og samveru. Ég
er rík að hafa átt aðra eins ömmu.
Þín dótturdótturdóttir,
Soffía Guðrún.
í dag verður lögð til hinstu hvíid-
ar langamma mín Borghildur Thor-
arensen sem lést á nítugasta og
níunda aldursári. Ég varð þeirrar
gæfu aðnjótandi að búa ásamt for-
eldrum mínum til sex ára aldurs ár.
hæðinni fyrir ofan hennar á Ljós-
vallagötu 10 og Ieið vart sá dagur
að við nytum ekki samvista hvort
við annað. Urðu þessi uppvaxtarár
á Ljósvallagötunni mér án efa gott
veganesti í mannlegum samskipt-
um.
Amma var stimamjúk að eðlis-
fari og ákaflega gestrisin og lagði
sig jafnan í líma við bardúsið í eld-
húsinu þegar gesti bar að garði og
var það ósjaldan. Á stundum sem
slíkum var ég, heimaalnirlgurinn,
sjaldan langt undan og nappaði
kexkökum þess á milli sem ég góndi
á framandi andlit tappa af fréttum
um daginn og veginn en á meðan
horfði amma á allt saman, brosti,
og jánkaði við og við sveipuð stó-
ískri ró.
Ég man eftir hnarreistum
drengnum á laugardags- og sunnu-
dagsmorgnum, trítlandi berfættum
kaldan, stífbónaðan stigann niður
til ömmu sinnar í von um skilning
á árvekni barnabarnabarnsins. Þá
leiddi hún mig gjarnan inn í stofu,
sjálf settist hún í stólinn við
gluggann og bauð mér sæti á legu-
bekknum til móts við sig. Þar rædd-
um við um heima og geima og man
ég sérstaklega hversu vel henni féll
sú hugmynd mín að við flyttumst
saman út í sveit þar sem ég sæi
um kýrnar, hestana og rollumar en
hún um matseldina. Þá var það af-
ráðið að stóru trén sem stóðu fram-
an við húsið og teygðu hæstu grein-
ar upp á þriðju hæð til ömmu, yrðu
rifin upp með rótum og plantað aft-
ur niður við nýja býlið okkar.
Skömmu seinna gaf amma mér svo
innrammaða mynd af rollum á beit
í anda rómantíkurinnar sem varð
til þess að þessir áður fjarlægu bú-
ferlaflutningar urðu að óbilandi
staðfestu, einhverju sem átti að
verða.
Sjálfur fluttist ég brott, ekki upp
í sveit, heldur vestar í bæ. Þar með
varð amma á Ljósvallagötunni
sveipuð dulúð. Hún var ekki lengur
í aðalhlutverki hjá ungum drengn-
um heldur hverfðist í ljúfar minn-
ingar. Hún varð máttarstólpi blend-
innar barnæsku og tákn eilífrar
manngæsku og alls hins besta í
fari fólks.
Um leið og ég læt fylgja erindi
úr ljóði afa míns, Jakobs Thorarens-
en, um Borghildi, bið ég góðan Guð
að blessa minningu hennar.
Frá guðdómsins anda hafræna handan
hefur þar best um sál mér streymt;
skærara yndi lék mér í lyndi
en lengi mig hafði á vorinu dreymt.
Heiðnkju þinni, hrifningu minni,
hvorugu verður lýst né gleymt.
Kristján Geir Pétursson.