Morgunblaðið - 07.02.1996, Síða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 7. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 7. FEBRÚAR 1996 25

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
RIKISREKIN
APÓTEK
INNAN tíðar verður frjálsræði aukið í lyfjasölu. Það mun
leiða til aukinnar samkeppni á milli lyfjabúða og von-
andi lægra lyfjaverðs. Núverandi fyrirkomulag á Jyfjasölu
hefur fyrir löngu gengið sér til húðar. í stórum dráttum
byggist það á því, að tiltölulega fámennur hópur sérmennt-
aðra manna hefur leyfi til að reka apótek. Nýir aðilar kom-
ast inn í þetta kerfi, þegar þeir sem fyrir eru hætta sökum
aldurs. Að sumu leyti má segja, að leyfi til þess að reka
lyfjabúð á íslandi hafi áratugum saman verið takmörkuð
auðlind og að selja hefði átt aðgang að henni háu verði
alveg með sama hætti og það er fáránlegt að úthiuta tak-
mörkuðum fjölda sjónvarpsrása fyrir ekki neitt.
Á þessu er að verða breyting að því er lyfjabúðir varðar.
Þótt ákveðnir fyrirvarar séu í nýjum lögum er ljóst, að frelsi
og samkeppni er að hefja innreið sína í rekstur lyfjabúða
og er það vel. Það var hins vegar áreiðanlega ekki tilgang-
ur og markmið löggjafans með þessum breytingum, að
umfangsmikill ríkisrekstur yrði tekinn upp á apótekum. Það
sýnist þó vera að gerast.
í Morgunblaðinu sl. sunnudag kom fram, að Sjúkrahús
Reykjavíkur ætli að auka sértekjur sínar með sölu á lyfjum.
Þessi starfsemi hafi hafizt um áramót. Fyrir einu og hálfu
ári var heimild til sölu á lyfjum rýmkuð á Landspítala sem
og öðrum sjúkrahúsum. Þessi heimild er takmörkuð við sölu
á lyfjum til sjúklinga og göngudeildarsjúklinga.
Ekki er hægt að horfa fram hjá því, að rekstur lyfjabúða
á spítölum er til hagræðis fyrir sjúklinga. Hins vegar getur
það tæpast hafa verið markmið löggjafans, að sjúkrahúsin
tækju upp beina samkeppni við lyfsala, sem þau óneitanlega
gera með þessari starfsemi. Þessi samkeppni af hálfu opin-
berra aðila kemur til á sama tíma og ný og aukin sam-
keppni kemur til sögunnar af öðrum ástæðum.
Vel má vera, að það sé æskilegt að reka lyfjabúðir innan
sjúkrahúsanna. En er þá ekki eðlilegast að gefa þeim apótek-
urum, sem nú þegar stunda lyfsölu, eða þeim, sem hyggj-
ast hefja lyfsölu á grundvelli nýrra laga, tækifæri til að
bjóða í aðstöðuna innan sjúkrahúsanna? Með þeim hætti
væri tryggt, að sjúklingar fengju þá þjónustu, sem talið er
æskilegt, að þeir njóti en jafnframt komast opinberir aðilar
hjá því að hefja lyfsölu, sem tæpast er þeirra verkefni.
SPARNAÐUR EÐA TIL-
FÆRSLA ÚTGJALDA?
STJÓRN Ríkisspítala hefur lagt fram tillögur uin sparnað
í rekstri á þessu ári og er gert ráð fyrir að ná fram
400 milljóna króna sparnaði. Þetta á að gerast að hluta til
með lokun deilda, að hluta með fækkun starfsmanna svo
og öðrum aðgerðum. Því ber að fagna, ef Ríkisspítölum
tekst að ná fram svo miklum sparnaði í rekstri á þessu
ári. Vegna fenginnar reynslu er hins vegar nauðsynlegt,
að nánari skýringar komi fram á þessum tillögum og þá
fyrst og fremst, hvort í þeim felst raunverulegur sparnaður
eða einungis tilfærsla útgjalda.
Fyrir skömmu benti Morgunblaðið á, að þær hugmyndir,
sem þá voru uppi um að loka Bjargi, sem er samastaður
fyrir geðsjúkt fólk, þýddu ekki raunverulegan sparnað held-
ur tilfærslu útgjalda innan opinbera kerfisins. Ein tillaga
stjórnar Ríkisspítala er sú, að loka öldrunardeild frá 1.
apríl nk. til áramóta. Ástæða er til að spyrja, hvað verði
um það fólk, sem þar hefur dvalizt um lengri eða skemmri
tíma. Er niðurstaðan sú, að það þurfi ekki að vera á öldrun-
ardeild? Ef svo er fer ekki á milli mála, að lokunin leiðir
til sparnaðar. En verður fólkinu komið fyrir annars staðar
og munu útgjöld aukast þar? Það eru spurningar af þessu
tagi, sem kalla á svör eftir þá reynslu, sem við höfum haft
af sparnaðaraðgerðum í heilbrigðiskerfinu á undanförnum
árum.
Ætlunin er einnig að fækka starfsmönnum með því að
ráða ekki í þau störf, sem losna. Þetta er aðferð, sem gefst
oft vel. Ef þetta er hægt er það vísbending um að annað-
hvort hafi verið um yfirmönnun að ræða eða þá að tekizt
hafi að ná fram umtalsverðri hagræðingu. Ef niðurstaðan
verður hins vegar sú, að kostnaður eykst vegna aukinnar
yfirvinnu þeirra, sem eftir eru, hefur tilætlaður árangur
ekki náðst.
Það er nauðsynlegt að stjórn Ríkisspítala geri grein fyrir
því, hvernig þessi mál horfa við henni. Afstaðan til þessara
aðgerða hlýtur að byggjast á því, hversu raunhæfar þær eru.
UPPSAGNIR HEILSUGÆSLULÆKNA
ÞAÐ kom mörgum á óvart
þegar 127 heilsugæslu-
læknar sögðu upp störfum
um síðustu mánaðamót, en
þetta eru um 90% allra heilsugæslu-
lækna á landinu. Ástæður uppsagn-
anna má rekja til óánægju heilsu-
gæslulækna með skipulag læknisþjón-
ustu utan sjúkrahúsa og einnig kjara-
mál. Viðræður um lausn eru hafnar,
en óljóst er á hvaða grunni sú lausn
verður.
Umræða um verkaskiptingu í heii-
brigðiskerfinu er ekki einangruð,við
ísland. Þetta er alþjóðleg umræða og
í mörgum löndum hefur hart verið
tekist á um þessi mál. í mörg ár hafa
læknar tekist á um hver á að vera
forgangur heilsugæslunnar fram yfir
sérfræðiþjónustu lækna.
Heilsugæslulæknar hafa haldið því
fram að af hálfu stjórnvalda hafi til
margra ára ríkt stefnuleysi í skipulagi
læknisþjónustu utan sjúkrahúsa. Sé
litið á lög og reglugerðir virðist þessi
fullyrðing ekki fá staðist og stefnan
sé tiltölulega skýr. í reglugerð um
hlutdeild sjúkratryggðra í kostnaði
vegna heilbrigðisþjónustu segir í
fyrstu grein: „I samræmi við markmið
um að tryggja fagleg samskipti milli
heilsugæslulækna, heimiiislækna og
sérfræðinga er gert ráð fyrir því sem
meginreglu í reglugerð þessari að
samskipti sjúklings og læknis hefjist
hjá heilsugæslu- og heimilislæknb"
í samningi Tryggingastofnunar rík-
isins og sérfræðinga sem gerður var
á síðasta ári segir: „... skal samningur
þessi á engan hátt koma í veg fyrir
að því markmiði heilbrigðisyfirvalda
verði náð að frumlækningar og heilsu-
vernd séu unnin af heimilislæknum
og heilsugæslustöðvum."
Katrín Fjeldsted, formaður Félags
íslénskra heimilislækna, sagði að
stjórnvöld fylgdu ekki þessari stefnu
í reynd á höfuðborgarsvæðinu. Hlut-
verk heilsugæslunnar væri óljóst og
ómarkvisst. Með stefnuleysi sínu væru
stjórnvöld að grafa undan heislugæsl-
unni og nú væri svo komið að hætta
væri á að skipulag heilsugæslunnar
bókstaflega hryndi. Hún sagði að í
sínum huga væri þetta hrun þegar
hafíð á höfuðborgarsvæðinu og ef
ekki yrði snúið við á þessari braut
myndi hrunið einnig ná til landsbyggð-
arinnar.
„Núverandi kerfi hefur sína kosti
og galla, en það er veruleg hætta á
að það hafi mikla kostnaðaraukningu
í för með sér ef þetta kerfi hrynur,"
sagði Katrín.
Heimilislæknar eru 19,6%
lækna á íslandi
Katrín sagði að mjög víða erlendis
þætti eðlilegt að um 40-60% lækna
sinntu grunnþjónustunni, þ.e. heimil-
islækningum. Hinn hluti lækna sinnir
sérfræðiþjónustu og sjúkrahúsþjón-
ustu. Hér eru aðeins rúmlega 19,6%
allra lækna á Islandi heimilislæknar.
Þetta hlutfall hefur farið Iækkandi
síðustu ár, en það var 23% árið 1990.
Katrín sagði að lausn þessa máls
hlyti að felast í því að fjölga heimilis-
læknum og halda áfram uppbyggingu
heilsugæslustöðva á höfuðborg-
arsvæðinu. Til greina kæmi að end-
urskoða rekstrarfyrirkomulag heil-
sugæslunnar.
Stjórnvöld hafa á síðustu árum
unnið markvisst að því að byggja upp
heilsugæslustöðvar út um allt land.
Segja má að þeirri uppbyggingu sé
nú lokið. Á seinustu árum hafa stjórn-
völd einbeitt sér að uppbyggingu
heilugæslustöðva á höfuðborgarsvæð-
inu. Þar er enn talsvert ógert. Næsta
verkefni er bygging heilsugæslustöðv-
ar 1 Fossvogi. Vegna fjárskorts hefur
núverandi heilbrigðisráðherra gripið
til þess ráðs að hægja á uppbyggingu
heilsugæslustöðva í _________
Reykjavík. Engar fjárveit-
ingar eru t.d. til byggingar
heilsugæslustöðva í
Reykjavík á þessu ári. Að
sögn Þóris Haraldssonar,
aðstoðarmanns heilbrigðis- “
ráðherra, hefur ekki verið tekin
ákvörðun um hvenær framkvæmdir
við heilsugæslustöðina i Fossvogi hefj-
ast.
Katrín sagði að einnig þyrfti að
auðvelda sjálfstætt starfandi heimil-
islæknum að opna stofur. í dag eru
19 sjálfstætt starfandi heimilislæknar
hér á landi og hefur þeim fækkað um
fimm síðan árið 1990. Katrín sagði
Fjöldi starfandi lækna á Islandi 1976-95
900 Q O
800 K
-
I mÆ IB
“ ' " "
aðrir læknar
■ sjálfstætt
starfandi heimilis-
læknar 1990-94
heilsugæslu-
læknar 1990-94
1976 77 78 79 ’80 ’81 ’82 ’83 ’84 ’85 '86 '87 ’88 ’89 '90 ’91 ’92 '93 ’94 ’95
þaraf
fjöldi starfandi
sérfræðinga
með samning við
Tryggingastofnun
ríkisins
Föst laun ýmissa ríkisstarfsmanna
í mars 1982 og í janúar 1996
Mars
1982
Janúar
1996
D)
.c
I
05
sóknarprestur, lægsti kr. 10.766 kr. 157.989 x 14,7
sóknarprestur, hæsti 12.972 178.266 x 13,7
Verkfræðingar
almennur, lægsti 12.919 125.815 x 9,7
almennur, háesti 15.586 161.540 x 10,4
Hjúkrunarfræðingar
almennur, hæsti 10.401 125.399 x 12,1
deildarstjóri, hæsti 11.175 157.959 x 14,1
Heilsugæslulæknar
H2-stöð, lægsti 11.089 69.874 x6,3
H2-stöð, hæsti 13.361 86.721 x6,5
Norðmenn afla sér óvina á öllum vígstöðvum
Gagrirýni á stjórn-
völd fer vaxandi
Gagnrýni á sjávarút-
vegsstefnu norskra
stjórnvalda fer vaxandi
heima fyrir, en málsvar-
ar hagsmuna í sjávarút-
vegi skora á stjórnina
að hvika hvergi.
T o miiF ■j'Aiimo cT I
XJ U Uodi' IllX tcilj' I do L ö
W í gær birtist leiðari í Stavanger Aften-
^ | bladet þar sem norsk stjórnvöld vorú
gagnrýnd harkalega vegna framgöngu
sinnar I sjávarútvegsmálum og sagt
að það sé „sérstaklega skammarlegt
að við skulum vera svo nánasarlegir
gagnvart Færeyingum og Islending-
um“. Aftenposten gerði afstöðu Norð-
manna einnig að umfjöllunarefni í leið-
ara undir fyrirsögninni „Erfíður ná-
granni“
„Gleymt að velja sér
bandamenn“
kjarabaráttu lækna
Á bak við uppsagnir 127 heilsugæslulækna
liggur margra ára uppsöfnuð óánægja þeirra
með skipulag læknisþjónustu utan sjúkra-
------------------------?------------------
húsa. I umigöllun Egils Olafssonar kemur
fram að harðvítug átök um tilvísanakerfið á
seinasta ári eiga vissan þátt í uppsögnunum,
en innan Læknafélagsins eru mörg sár ógró-
in vegna deilunnar. Við bætist svo óánægja
lækna með kjör sín.
Katrín
Fjeldsted
Sverrir
Bergmann
Sigurður
Björnsson
Ólafur F.
Magnússon
Grunnlaun
heilsugæslu-
lækna 86 þús-
und á mánuði
að meginástæðan fyrir þessari fækkun
væri að þorri sjálfstætt starfandi
heimilislækna væri ekki með hjúkrun-
arfræðinga í vinnu og hefði ekki að-
stöðu til að sinna ungbarnaeftirliti,
mæðravernd og heimahjúkrun. Fólk
sem þyrfti á þessari þjónustu að halda
leitaði eftir henni hjá heilsugæslu-
læknum sem starfa á heilsugæslu-
stöðvum.
Katrín lagði áherslu á að það væri
stjórnvalda að setja fram skýra stefnu
í skipulagi læknisþjónustu utan
sjúkrahúsa og fylgja henni eftir en
ekki heimilislækna. Það væri hægt að
hugsa sér ýmsar lausnir, t.d. leið verð-
stýringar, mismunandi fyrirkomulag í
sjúkratryggingum eins og í Danmörku
_________ og fijálsa samkeppni.
Ólafur F. Magnússon,
formaður Félags sjálfstætt
starfandi heimilislækna,
sagði að félagið styddi
heilsugæslulækna í þessu
máli þó að það hefði ekki
átt samleið með þeim í deilunni um
tilvísanakerfið. Hann sagðist vera
sannfærður um að besta leiðin til að
leysa þessa deilu væri að auka sam-
keppni í heilbrigðiskerfinu og leyfa
fleiri sjálfstætt starfandi heimilis-
læknum að opna læknastofur. Sjálf-
stætt starfandi læknar væru betur
fallnir til að leita hagkvæmustu lausna
í rekstri heilsugæslunnar en ríkið.
„Við teljum best og æskilegast að
fólk bytji á að leita til síns heimilis-
læknis, en við viljum ekki að það sé
gert með einhveijum þvingunarað-
gerðum. Við viljum auka frelsi í skipu-
lagi heilbrigðismála og teljum að
heimilislæknar geti mjög vel keppt við
sérfræðinga um þjónustuna,” sagði
Ólafur.
Katrín Fjeldsted sagðist vera alger-
lega ósammála þessu mati. Hún sagði
að erlendir sérfræðingar vöruðu ein-
dregið við því að tekið væri upp skipu-
lag þar sem læknar kepptu innbyrðis
um sjúklingana. „Ef á að taka upp
slíka stefnu verða stjórnvöld að lýsa
því skilmerkilega yfir að það sé stefna
þeirra að frelsi skuli ríkja og læknar
skuli keppa innbyrðis. Þá munum við
líka krefjast þess að allir vinni á sama
taxla.“
Sérfræðingar undrandi á
uppsögnunum
Sigurður Björnsson, formaður Sér-
fræðingafélags íslenskra lækna, sagði
að sér hefði komið mjög á óvart að
heyra um uppsagnir heilsugæslu-
lækna. Hann sagði að heilsugæslu-
iæknar hefðu ekki svarað þeirri spurn-
ingu hvað þyrfti að koma til, til þess
að uppsagnirnar yrðu dregnar til baka.
Sigurður sagðist hins vegar kahn-
ast við óánægju heilsugæslulækna
með verkaskiptingu milli lækna. Hann
sagði það sína skoðun að uppsagnir
væru nokkuð harkaleg viðbrögð til að
koma óánægjunni til skila. Réttara
hefði verið að kanna hvort hægt væri
með umræðum innan Læknafélagsins
að finna leiðir til að leysa þennan
ágreining. Hann sagði að mjög lítil
umræða hefði farið fram um þetta
innan félagsins. Málið hefði borið á
góma í hreinskilnislegum umræðum á
síðasta aðalfundi Læknafélagsins og
í framhaldi af því hefði verið skipuð
nefnd til að ræða skipulagsmál lækna.
Sú nefnd hefði verið að koma til síns
fyrsta fundar nánast á sama tíma og
heilsugæslulæknar hefðu tilkynnt
uppsagnir sínar.
Sigurður sagðist telja eins og Ólaf-
ur að besta lausnin í málinu væri að
auka frelsi og innleiða samkeppni
milli lækna.
Sverrir Bergmann, formaður
Læknafélags íslands, sagði að ein-
stakir hópar innan Læknafélagsins
væru sjálfstæðir og þess vegna myndu
heilsugæslulæknar hafa alla forystu
um að leita lausna í þessu máli. Ef
viðræður við stjórnvöld myndu hins
vegar þróast á þann veg að til alvar-
legs ágreinings kæmi um verkaskipt-
inguna yrði Læknafélagið og einstakir
hópar innan þess, að koma að málinu.
Sverrir sagði að Læknafélagið
styddi heilugæslulækna í baráttu
þeirra. „Það hlýtur að koma inn í
þessa umræðu hvernig uppbyggingu
heilsugæslunnar verður háttað þannig
að hún verði hugsanlega hagkvæmari
en hún er í dag, en skili þó sama ár-
angri. Þá á ég við hvort rétt sé að
hafa fijálsara kerfi með aðgengi fyrir
sérfræðinga í heimilislækningum þó
að þeir væru ekki í föstum störfum
hjá ríkinu."
Sverrir sagði að stefna Læknafé-
lagsins væri sú að sjúklingur ætti að
hafa heimild til að leita til þess lækn-
is sem hann kysi helst. Ályktun þessa
efnis hefði verið samþykkt á síðasta
aðalfundi félagsins.
Tilvísanadeilan skildi eftir sár
Eins og flestum er í fersku minni
gerði fyrrverandi heilbrigð- --------
isráðherra, Sighvatur
Björgvinsson, tilraun til að
koma á tilvísanakerfi. Um
þetta mál urðu gífurlega
hörð átök, ekki aðeins í
sölum Alþingis heldur ekki
Lítið rætt um
verkaskipt-
ingu í Lækna-
félaginu
síður innan Læknafélagsins. Öllum
sem Morgunblaðið hefur rætt við um
þetta mál ber saman um að sár sem
orsökuðust vegna tilvísanadeilunnar
séu hvergi nærri gróin og sumir telja
að deilan eigi þátt í uppsögnum heilsu-
gæslulækna. Einn heimildarmaður úr
læknastétt orðaði þetta svona: „Þessi
harðvítuga tilvísanadeila á sinn þátt
í uppsögnunum. Mörgum heilsugæslu-
læknum finnst að þeir hafi beðið ósig-
ur í málinu og eigi því harma að
hefna.“
Sigurður Halldórsson, heilsugæslu-
læknir á Kópaskeri, sagði að tilvísana-
deilan hefði leitt til þess að heimilis-
læknar fóru að íhuga hvert stefndi
varðandi þjónustu heimilislækninga á
íslandi. Hún hefði þannig flýtt því að
heimilislæknar hefðu ákveðið að
spyrna við fótum.
Ákvörðun barnalækna um að setja
upp sérstaka vaktþjónuStu í barna-
lækningum í Domus Medica hleypti
einnig illu blóði í marga heimilis-
lækna, en þeir reka Læknavaktina.
Heilsugæslulæknar telja að barna-
læknar hafi með þessu verið að færa
sig inn á þeirra verksvið.
Sverrir sagði ljóst að veik börn
væru mjög stór hluti þeirra sjúklinga
sem komið hafa á Læknavaktina. Með
því að setja á fót vakt barnalækna
væri því verið að bregðast við ákveð-
inni þörf. „Ég held að það geti verið
erfitt að stöðva ákveðna þróun sem á
sér stað í þéttbýlinu og getur orkað
tvímælis hvort það er rétt.“
Heilsugæslulæknar óánægðir
með kjörin
Óánægja heilsugæslulækna með
skipulag læknisþjónustu utan sjúkra-
húsa er ekki eina ástæða uppsagn-
anna. Kjaramálin eiga þarna einnig
stóran þátt, en heilsugæslulæknar
hafa verið án kjarasamnings í rúmlega
eitt ár. Samkvæmt heimildum Morg-
unblaðsins er kjaraþáttur málsins einn
helsti hvatinn að uppsögnum heilsu-
gæslulækna á landsbyggðinni. Þar
brennur spurningin um verkaskipt-
ingu ekki á læknum, enda eiga íbúar
á landsbyggðinni ekki kost á að leita
til sérfræðinga nema að ferðast um
langan veg.
Samkvæmt athugun sem BHMR
hefur gert fyrir Félag íslenskra heimil-
islækna þurfa grunnlaun heilsugæslu-
lækna næstum að tvöfaldast til þess
að þau verði í samræmi við laun hjúkr-
unarfræðinga og presta eins og þau
voru fyrir 14 árum. Grunnlaun heilsu-
gæslulækna eru um 86 þús-
und krónur á mánuði. Til
viðbótar fá þeir greitt fyrir
vaktir og unnin læknisverk.
Vaktirnar og læknisverkin
leiða til þess að heildarlaun
lækna eru víðast hvar
þokkaleg.
Katrín sagði að grunnlaun lækna
væru hlægilega lág. Heilsugæslu-
læknar væru hins vegar ekki tilbúnir
að fara út í kjaraviðræður við ríkið
fyrr en stefna stjórnvalda í skipulagi
læknisþjónustu utan sjúkrahúsa lægi
fyrir og læknar sæju að við þá stefnu
yrði staðið.
DAGBLAÐIÐ Aftenposten birti þetta kort af Noregi og nágranna-
löndunum um helgina. Kortið sýnir ágreining Norðmanna við ná-
granna sína, en er úrelt að því leyti að í gær sömdu Norðmenn og
Rússar um síldarkvóta.
Dagblaðið Nordlys í Tromso gagn-
rýndi norsku stjómina fyrir að hafa
komið sér í „óþægilegan ágreining"
við íslendinga, Svía, Dani og físk-
veiðiþjóðir Evrópusambandsins og
sagði að Norðmenn hefðu gleymt að
velja sér bandamenn.
I leiðara Aftenposten í gær segir
að Norðmenn sýni ekki mikla stjóm-
kænsku um þessar mundir: „Á nokkr-
um köldum vetrarvikum hafa Norð-
menn unnið það afrek að efna til il-
linda við öll sín nágrannaríki.“
í leiðaranum em deilur Norð-
manna við Svía og önnur nágranna-
ríki rakin, þar á meðál við íslend-
inga. „íslendingar eru að venju ós-
ammála og norsk viðvörunarskot
duga ekki einu sinni til að fá íslend-
inga til að gera sér að góðu að Norð-
menn ráði í Smugunni og Síldar-
smugunni," segir í leiðaranum.
Norska stjórnin er gagnrýnd fyrir
að þar sé hver höndin upp á móti
annarri. Hún hafi enga samhæfða
stefnu til að meta og tryggja norska
hagsmuni til lengri tíma.
Náttúruvemdarsamtök hafa einnig
gengið í gagnrýnendakórinn. Nátt-
úruverndarsamtök Noregs hafa skor-
að á norsk stjórnvöld að gefa eftir í
fiskveiðideilum við nágranna sína og
lýst yfir áhyggjum vegna síldar- og
þorskstofna í Barentshafi.
I frétt í dagblaðinu Aftenposten á
laugardag sagði að baráttan um fisk-
inn hefði stefnt samskiptum Norð-
manna við sína helstu granna í hættu:
„Aleinir og án vonar um stuðning
eiga Norðmenn á hættu að ágreining-
urinn verði að opnu fiskistríði á mörg-
um vígstöðvum."
Leiðari Stavanger Aftenbladet í
gær ber fyrirsögnina „Akkeri okkar
í vestri" og segir að burtséð frá því
hvernig sjávarútvegsráðuneytið
hyggist haga samningum sínum við
umheiminn sé „sérstaklega skamm-
arlegt að við skulum vera svo nánas-
arlegir gagnvart Færeyingum og ls-
lendingum".
„Nirfill Norðursjávarins"
Sérstaklega er til þess tekið að
hafi það verið kappsmál Norðmanna
að vernda auðlindir hafsins „hefðum
við átt að reyna að fá fram annan
tón, byggðan á sáttfýsi og trúnaði
við nágranna okkar, en hefur ein-
kennt þrætur undanfarinna ára“.
Norðmenn séu að taka á sig mynd
„nirfils Norðursjávarins": „Okkur
tókst með örlítilli frekju og mikilli
heppni að skilgreina stóran hluta
Norðursjávarolíunnar sem norskan,
þótt sögulega sé hún evrópsk auð-
lind, að ekki sé talað um alls heims-
ins. Og við birgjum okkur rækilega
af fiskinum.
Norðmenn eiga sér sjálfir langa
sjávarútvegssögu. Við höfum sótt
síld til íslands, þorsk til Grænlands,
hörpudisk frá Ámeríku og hval til
Suðurheimskautsins. Þetta ætti að
skuldbinda okkur til að sýna ofurlítið
örlæti í garð nágranna, sem nú er
verr fyrir komið en okkur.“
Menningarleg rök
í leiðaranum er einnig gripið til
menningarlegra raka þegar stefna
norskra stjórnvalda er gagnrýnd.
Norðmönnum sé ofarlega í huga að
vernda menningu sína og tungu og
sætti sig við það að þeir þurfi að
vera reiðubúnir til að greiða fyrir
„menningarlegar varnir" rétt eins og
hernaðarlegar.
„í þeirri baráttu eigum við ekki
betri samheija en Færeyinga og ís-
lendinga," segir leiðarahöfundur Sta-
vanger Aftenbladet. „Þeir eru með-
vitaðri um menningarstöðu sína og
þjóðarvitund, en nokkrar aðrar evr-
ópskar þjóðir.“
Segir að menningarstarfsemi á
íslandi stuðli að varðveislu sögu
Norðvestur-Noregs og fyrir það ættu
Norðmenn að vera afar þakklátir:
„Það væri vanhugsað af okkur að
kippa fótunum undan Færeyingum
og Islendingum, okkar haldgóðu ak-
kerum í hafinu í vestri.“
Ábyrgðarleysi íslendinga
í leiðara norska sjávarútvegsblaðs-
ins Fískeribladet í síðustu viku kveður
við annan tón. Þar er fjallað um síldar-
viðræðumar í Moskvu og komist að
þeirri niðurstöðu, að Norðmenn hafí
haft rétt fyrir sér í öllum atriðum en
Færeyingar, Rússar og sérstaklega
íslendingar sýnt mikið ábyrgðarleysi.
„Ekkert samkomulag náðist í
Moskvu um síldina eða þorskinn í
Smugunni og það ber að harma. Án
skynsamlegrar nýtingar munu stofn-
arnir hrynja fyrr eða síðar. Það er
þess vegna óskiljanlegt, að íslending-
ar, Færeyingar og Rússar skuli taka
skammtíina hagsmuni fram yfír
langtíma afrakstur. Ætla mætti, að
þjóðir, sem eiga allt sitt undir fisk-
veiðum, bæru virðingu fyrir skyn-
samlegri nýtingu en því er ekki að
heilsa. Þær koma með þær óskamm-
feilnu kröfur, að Norðmenn, sem
hafa byggt upp síldarstofninn í 30
ár, afsali sér stórum hluta hans,“
sagði meðal annars í leiðaranum.
„Norðmenn hafa allan rétt sín
megin“
Leiðarahöfundur segir, að Norð-
menn hafi lítinn skilning á framferði
af þessu tagi. Þegar Þorsteinn Páls-
son, sjávarútvegsráðherra Islands,
saki Norðmenn um þvergirðingshátt,
þá sé það aðeins til marks um græðgi
Islendinga og fyrirlitningu á skynsam-
legri veiðistjóm.
„Norðmenn hafa allan rétt sín meg-
in með 725.000 tonna síldarkvóta enda
er hann ákveðinn með tilliti til þess
hvar sfldin heldur sig. ísland, Færeyjar
og Rússland eiga hér engan rétt og
þegar íslenska sjávarútvegsráðherrann
skortir röksemdir grípur hann til yfir-
lýsinga, sem eiga betur heima manna
í milli á sjónum eða á bryggjunni en
í alþjóðlegum samskiptum.“
í leiðaranum segir, að íslendingar
séu nú í fararbroddi á alþjóðavett-
vangi í ábyrgðarlausri nýtingu fisk-
stofna eins og komið hafi í ljós í við-
ræðum um Smuguna og sfldina. Þeir
séu nú orðnir ágætir fulltrúar fyrir
stefnu Evrópusambandsríkjanna, sem
hingað til hafi verið talin sú alversta.
„Sú afstaða Norðmanna í viðræð-
unum i Moskvu að gefa ekkert eftir
af 725.000 tonna kvótanum var ekki
bara rétt. Hún var einnig skynsamleg
og sýnir, að Norðmenn virða og fara
ávallt eftir vísindalegu mati á stofnun-
um,“ sagði í leiðaranum í Fiskeribladet
Audun Marák, framkvæmdastjóri
sambands norskra bátaútgerðar-
manna, lýsti yfír því á þriðjudag að
Þorsteinn Pálsson, sjávarútvegsráð-
herra íslands, færi með „innantómar
hótanir" þegar hann segði að íslensk-
um höfnum yrði lokað fyrir norskum
bátum á grálúðuveiðum.
„í fyrsta lagi landa norsk skip
ekki grálúðu á Islandi og í öðru lagi
heQast grálúðuveiðar ekki fyrr en í
maí,“ sagði Marák í samtali við
norsku fréttastofuna NTB. „Hótunin
um að loka okkur úti á íslandi ei
innantóm með öllu. Ummæli [Þor-
steins] sýna að hann veit ekki un
hvað hann er að tala.“
Ummæli Þorsteins Pálssonar í
sjónvarpsviðtali um að hafnbann yrði
sett á norska báta á grálúðuveiðum
undan austurströnd Grænlands hafa
vakið athygli í Noregi. Einnig var
tekið eftir þvi að hann sakaði Norð-
menn um að hafa reynt að koma uppl
á milli íslendinga og Færeyinga meci
því að bjóða Færeyingum að veið: i
úr norsk-íslenska síldarstofninum a |
vild í norskri lögsögu ef þeir lokuði »
færeyskri lögsögu fyrir íslendingum
Í-