Morgunblaðið - 09.02.1996, Blaðsíða 8

8 B FÖSTUDAGUR 9. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
UMFERÐ ökutækja er helsti sökudólgur hávaðamengunar í borgum.
Morgunblaðið/Sverrir
V erður hljóðlátt
umhverfi eitt helsta táknið
um velmegun fólks í náinni framtíð?
ALLAR líkur eru á því að eitt helsta
baráttumál umhverfíssinna á næstu
öld verði réttur einstaklingsins á
friði og ró. Eftir einhverja áratugi
í viðbót, kannski svona 25 ár, verða
íbúar hins vestræna heims búnir að
fá nóg. Nóg af hávaða og látum.
Krafan verður þögn og
þögnin verður stöðutákn.
Eftir eina öld eða svo
verða allar hávaðaupp-
sprettur hljóðeinangraðar
og borgir Evrópu verða .............
hljóðar. „Þögn er mann-
réttindi“ og „Við segjum nei við
hávaða" verða heitin á helstu um-
hverfísverndarsamtökunum.
Svona er framtíðarsýn vísinda-
mannsins Rolf Jensen, forstjóra
dönsku framtíðarrannsóknarstofn-
unarinnar, Institut for fremtids-
forskning. Jensen er framtíðin mjög
hugleikin og hann hefur skrifað
margar greinar um Danmörk árið
2002.
Nútímafólk
er þjakaö af
hóvaða
„I ljósi þess að í náinni framtíð
munu allir búa í borgum og að þá
mun allt verða tækni- og vélvætt
og þarmeð hávaðasamt, jafnvel
skóflur, verður krafan um þögn
sífellt háværari," segir Jensen.
„Við sjáum merki þess þegar. Það
_______ koma sífellt upp fleiri og
fleiri kærur vegna há-
vaða, menn byggja veggi
til að varna hávaða frá
umferð og hús eru sér-
staklega hljóðeínangruð.
Fyrir ekki svo mörgum
árum hefði maður sagt að þessar
aðgerðir væru vott um taugaveikl-
un. Nú er það hins vegar fullkom-
lega viðurkennt að nútímafólk er
þjakað af þeim hávaða sem því er
gert að búa við.“
Dæmigert
grasrótarmál
Þróunin næstu áratugina verð-
ur dæmigerð fyrir það sem gerist
þegar grasrótarhreyfing fer af
stað og berst fyrir ákveðnu mál-
efni að mati Jensens. „Alveg eins
og í þessum stóru umhverfis-
verndarmálum, mengun lofts og
vatns, mun baráttan fyrir þessu
málfefni breiðast út eins og eldur
í sinu. Hávaði er nokkuð sem all-
ir þekkja og það verður erfitt fyr-
ir stjórnmálamenn að horfa fram
hjá þessum kröfum grasrótarinn-
ar, þó þeir muni að sjálfsögðu
reyna að beita því fyrir sig hvað
það yrði dýrt að leysa vandamál-
ið.“
Margir framleiðendur hafa
þegar áttað sig á þeirri líklegu
framtíðarsýn að kaupendur muni
í ört vaxandi mæli frekar vilja
vörur sem gefa ekki frá sér hljóð.
Rolf Jensen nefndir sem dæmi
hljóðlausu ryksuguna Silence sem
þýskur framleiðandi setti nýlega
á markað.
Allt bendir til þess að í framtíð-
“—Hávaði--------------
Desíbel (dB) er mælieining fyrir
mögnun og hljóðstyrk.
10 dB samsvara tvöföldun á
hljóðstyrk. 50 dB er þannig
tvöfalt hærra en 40 dB.
Vinnuverndarlög gera ráð fyrir
að fólk hafi heyrnarhlíf til
umráða þegar hávaði í
vinnuumhverfi nær 80 dB. Það
þykir sannað að 90 dB hávaði
geti leitt til heyrnarskaða, en
margir halda því fram að
mörkin séu lægri.
inni verði það skoðað sem stöðu-
tákn að vera laus við hávaða.
Torben Poulsen, lektor við Tækni-
háskóla Danmerkur, er sammála
því að krafa 'fólks um þögn eigi
eftir að aukast verulega á næstu
árum. „Fólk gerir sér sífellt betur
grein fyrir því hvað
þögnin er góð,“ segir
hann. „Það er ekki bara
af því að hávaðinn er
alltaf að verða meiri.
Ég held jafnvel að það
sé að draga úr honum að vissu
leyti, til dæmis er hávaði í bílum
og öðrum farartækjum líklega að
minnka með aukinni tækni. Fólk
er hins vegar hreinlega búið að
fá nóg.“
Kvörtunum
fjölgar
Hjá borgarskrifstofum Kaup-
mannahafnar, þeirri deild sem sér
um hávaðamengun, hefur kvörtun-
um vegna hávaða hjá fyrirtækjum,
fjölgað verulega undanfarið.
Kvartanirnar eru ýmiskonar, allt
frá kvörtun vegna hávaða í kæli
hjá kaupmanninum á horninu, til
kvörtunar vegna hávaða frá dans-
eða veitingastöðum í íbúðahverfi.
Fjölgun kvartana er rakin til auk-
innar vitundar fólks, en annað er
líka nefnt til. Þannig gæti kvörtun-
um vegna kaupmannsins á horninu
hafa fjölgað vegna þess að hann
er nú með opið lengur á kvöldin
eða opnar fyrr á morgnana.
Miðað við eðli kvartana er bíla-
umferðin helsti sökudólgurinn í
borgum. Fyrir nokkrum árum
reiknaði sérstök nefnd, sem skipuð
var á vegum danska umhverfis-
ráðuneytsins, út að um þriðja hvert
danskt heimili yrði fyrir hávaða-
mengun vegna umferðar sem væri
yfir hávaðamörkum. Síðan hefur
verið reiknað út að það kosti um
3,5 milljarða danskra króna, um
35 milljarða íslenskar, að dempa
hávaðann við þessi hús niður í
ásættanlegt form.
A eftir bílaumferð á kvörtunar-
listanum koma krár, skemmtistað-
ir og veitingahús og þar á eftir
loftræstikerfi og kælikerfi ásamt
hávaða frá öskubílum í morgun-
sárið.
Uppgjöf?
Menn virðast á einu máli um
að hávaðavandamálið eigi eftir
að verða sífellt meira í umræð-
unni og fólk muni á næstunni
krefjast réttarins til þagnar í rík-
ari mæli. Annað sjónarmið er hins
vegar að auknar kvartanir vegna
hávaða sýni ekki annað en það
að fólk er að verða sífellt meira
pirrað á umhverfi sínu. Nútíma-
manneskjan stríði við ofsóknar-
brjálæði á háu stigi. Almennt sé
fólk búið að gefast upp og viður-
kenni vanmátt sinn
varðandi virkilega mik-
ilvæg umhverfismál, svo
sem gróðurhúsaáhrif og
mengun lofts og vatns.
Fólki þyki sem það geti
ekki gert neitt í þeim málum og
því snúi það kröftum sínum að
öðrum minni háttar umhverfis-
verndarmálum þar sem það geti
mögulega breytt einhverju; háv-
aðamengun. „Þetta er öfugsnúið,"
segja þessar raddir. „Við getum
vanist hávaða og sterku ljósi, en
ekki útfjólubláum geislum eða
menguðu vatni.“
■
Þýtt og endursagt úr Politiken.
Bílaumferð
er helsti
sökudólgurinn
NÆST þegar þú átt leið á
diskótek í þínu fínasta pússi er
ekki vitlaust að hafa eyrna-
tappa með í farteskinu. Reynd-
ar vonast heyrnarsérfræðingar
eftir því að slíkir eyrnartappar
verði fyrr en síðar órjúfanleg-
ur hluti diskóbúningsins, en
þeir eiga þó síður von á því að
verða að þeirri ósk sinni.
Tæknistofnunin danska
Delta Akustik og Vibration sér-
hæfir sig meðal annars í rann-
sóknum á áhrifum tónlistar á
heyrn fólks. „Hávaðamörkin
fara sífellt hækkandi á diskó-
tekunum. Það er misjafnt frá
einum einstaklingi til annars
hvar sársaukamörkin við há-
vaða liggja, en það er alveg
klárt að fólki sem verður fyrir
heyrnarskaða fjölgar hratt,“
segir Jan Voetmann, deildar-
stjóri hjá Delta Akustik og Vi-
bration. „Oft má rekja ástæð-
una til rokktónleika og diskó-
tek þar sem hávaðinn á dans-
gólfinu er stærsti skaðvaldur-
inn.“
Rokktónlistarmenn
meö tappa í eyrum
Voetmann segist vonast til
þess að það komist í tísku með-
al þeirra sem sækja þessa staði
að nota eyrnatappa, en hann á
þó síður von á að svo verði.
„Það er nú reyndar algengt hjá
rokktónlistarmönnum að nota
svona tappa á æfingum og á
Eyrnatappar
- vonandi en þó varla
tískufyrirbæri innan tíðar
Morgunblaðið/Þorkell
ÞAÐ getur farið illa með heyrnina að dvelja langdvölum á
dansgólfum diskóteka.
tónleikum,“ segir hann. „Sér-
staklega meðal þeirra þekkt-
ustu. Annað er líka hreinlega
heimskulegt. Það má því vonast
til að þeir sem mætiá þessa
tónleika taki við sér, en varla
fólkið sem sækir diskótekin."
Fólki er misjafnlega mikil
hætta búin
Algengustu heyrnarskaðarn-
ír, eða öllu heldur þeir sem
greinilega sækja mest á nú-
tímafólk, eru annars vegar
heyrnarskerðing og hinsvegar
viðvarandi, stöðugur hjjómur í
eyra viðkomandi. Þetta getur
líkst hjartslætti, suði í fiski-
flugu eða krana sem lekur eða
einhverju allt öðru.
Rannsóknir hafa sýnt að
fólki er misjafnlega mikil hætta
búin af hávaðamengun. Sumir
þola hávaðann betur en aðrir.
„Við vitum ekki hvort rauð-
hærðu, græneygðu eða stór-
fættu fólki er hættara en öðr-
um við heyrnarskaða," segir
Jan Voetmann. „Við getum
ekki metið líkurnar á skaða hjá
hverjum einstaklingi fyrir sig
og því er það það besta sem
við getum gert að hrópa hátt
og vara alla við.“
Það þarf ekki endilega lang-
an aðdraganda. Voetmann tek-
ur dæmi af manni sem starfaði
sem hljóðmaður. Hann stóð fyr-
ir framan hátalara sem skyndi-
lega gaf sig og í kjölfarið fylgdi
ógnarhávaði. Hljóðmaðurinn
fékk gat á hljóðhimnuna og er
nú með mjög skerta heyrn á
öðru eyra. „En aðdragandinn
er langur hjá mörgum," segir
Voetmann. „Þar má til dæmis
nefna dæmi um fólk sem hefur
farið á diskótek á hverju
laugardagskvöldi í nokkur ár.“
Undanfarin ár hefur nokkuð
borið á því að þekktir rokktón-
listarmenn, sem sestir eru í
helgan stein, hafa lýst því yfir
í fjölmiðlum að þeir hafi
skemmt heyrnina vegna starf-
ans. Nýjar kannanir sýna að
þetta er líka þekkt úr klass-
ískri tónlist, til dæmis meðal
tónlistarfólks synfóníuhljóm-
sveita.
Meö hljóðmæli
á dansgólflð?
Það er erfitt að gera sér
grein fyrir því hvenær hávaði
er yfir skynsamlegum mörkum.
Það er í raun tilfinning hvers
og eins og tilfinningin getur
svikið þar. Þá er ekki raunhæft
að gera sér vonir um að diskó-
tekin fyllist af fólki með eyrna-
tappa eða hljóðmæla. Kannski
er það raunhæfasta í stöðunni
að ganga út frá því að heyrnar-
skertu fólki eigi eftir að fjölga
töluvert í náinni framtíð.
■
Þýtt og endursagt úr Politiken.