Morgunblaðið - 14.02.1996, Blaðsíða 2

2 B MIÐVIKUDAGUR 14. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Varað við hruni
í fiskveiðunum
RÁÐAMÖNNUM í Evrópusambandinu og stjórnvöldum í Bretlandi hefur
ekki enn skilist þvílíkt neyðarástand ríkir í sjávarútvegsmálunum og vinna
þess vegna að því í raun að eyðileggja miðin á stórum svæðum og þar
með afkomu fólks í fiskveiðibæjunum. Einn fulltrúa breska íhaldsflokksins
í lávarðadeildinni lýsti þessu yfir í síðustu vikif.
„Það er skelfilegt að sjá hvað við
höfum gert. Við höfum stundað rá-
nyrkju á auðlind, sem er sérstaklega
mikilvæg þriðjaheimsríkjum þar sem
fiskur er oft meginuppspretta eggja-
hvítuneyslunnar, eyðilagt fiskstofna
þeirra og okkar eigin stofna vegna
:pólitísks hugleysis," sagði Selbome
lávarður og formaður vísinda- og
tækninefndar lávarðadeildarinnar. Á
morgun, fimmtudag, mun nefndin
kynna viðamikla skýrslu um fiskveið-
ar og ástand fiskstofna víða um
heim.
I viðtali við breska ríkisútvarpið,
BBC, sagði Selborne lávarður, að
innan Evrópusambandsins, ESB,
væru sjávarútvegsmálin falin lágt
settum ráðherrum. Þessi mál væru
heldur ekki ofarlega á baugi hjá
John Major, forsætisráðherra Bret-
lands, þegar hann færi til fundar við
ráðamenn annarra ríkja og hann fór
hörðum orðum um kvótakerfið.
„Það er kvóti á hverri tegund og
fái menn ekki rétta fiskinn, þá er
honum bara kastað aftur í sjóinn og
þannig gengur það þar til kvótanum
í réttu tegundinni hefur verið náð.
Það eru allir sammála um, að þetta
sé bijálæði."
Selborne lávarður sagði, að mikil
hætta væri á, að eins færi fyrir fisk-
inum við Bretland og þorskinum við
Nýfundnaland. „Heilu greinunum
verður lokað og fótunum kippt undan
afkomu fólks í fjöldamörgum bæjum
við sjávarsíðuna."
Ekki sammála
Ekki eru sammála Selborne lá-
varði og Tony Baldry, sjávarútvegs-
ráðherra Bretlands, segir gagnrýni
hans lítt rökstudda. Þótt kvótakerfið
sé ekki algott, þá hafi það þó gefist
betur en aðrar aðferðir, til dæmis
sóknarstýringin, og auk þess sé
miklu fé veitt til úreldingar árlega.
David Scott, formaður sjómanna-
samtakanna, segist líka telja, að
Selborne lávarður hafi tekið fulldjúpt
í árinni.
Nauðsynlegt að fækka
fiskiskipum um 30%
SKERA verður niður fiskiveiðiflotann
um 30% tii að komast hjá hruni fisk-
stofna víða um heim. Kemur þetta
fram í skýrsiu vísinda- og tækni-
nefndar bresku lávarðadeildarinnar
en þar segir einnig, að fækka verði
skipum með úreldingu og taka hana
miklu fastari tökum en hingað til.
í Bretlandi hefur verið staðið
þannig að úreldingunni, að eigendum
skipanna hafa verið greiddar bætur
fyrir þau og bætur fyrir að hætta
sjómennsku en Perry lávarður, for-
maður undimefndar, sem kannaði
ástand fiskstofna víða um heim, seg-
ir, að þetta kerfí hafi misst marks
að sumu leyti.
Stórum skipum fækkað
Perry segir, að úreldingin hafí til
þessa byggst á samþykki allra og
reyndin verið sú, að lítil og gömul
skip hafi fyrst og fremst verið úrelt.
Það sé ekki nóg. Fækka verði stóru
skipunum líka og beita við það laga-
boði ef ekki dugi annað.
Líklegt þykir, að breskir sjómenn
séu sammála nefndinni í því að
standa verði vörð um fískstofnana
en ekki er jafn sennilegt, að þeir
fallist á róttækar aðgerðir til að
fækka í stéttinni.
Selborne lávarður, formaður vís-
inda- og tækninefndarinnar, segir,
að vandinn sé sá, að stjórnmálamenn
hafí ekki tekið nægilega mikið mark
á viðvörunum vísindamanna. Hvetur
hann til, að sett verði á fót alþjóðleg
nefnd, sem fjalli um ástand físk-
stofna og vari þær ríkisstjórnir við,
sem fara ekki að ráðum vísinda-
manna um skynsamlega nýtingu.
Aðrar tillögur
Vísinda- og tækninefndin leggur
meðal annars til, að kvótar innan
lögsögu Evrópusambandsríkjanna
verði skornir niður en tekur skýrt
fram, að hún telji kvótakerfið óhag-
kvæmt og besta lausnin sé að fækka
skipunum verulega. Leggur hún
einnig til, að möskvar verði stækk-
aðir og skiljur notaðar í trolli og hún
vill banna, að físki sé kastað í sjó-
inn. Nú er talið, að til jafnaðar sé
25% aflans hent.
Morgunblaðið/Börkur Kjartansson
STRAX og komið var til hafnar á laugardag var hafist handa við að landa úr Aroni ÞH en eins og sést
á myndinni er rækja um allt dekk.
Aron ÞH með 18 tonn
af rækju eftir daginn
Veiðin að undanförnu
verið ævintýri líkust
RÆKJUBATURINN
Aron ÞH kom til hafnar
á Húsavík á laugardag
með um 18 tonn af rækju
eftir daginn. Þetta er
mesti afli sem báturinn hefur komið með að landi í einum dagróðri.
Aron er einn þriggja húsvískra báta sem hefur leyfi til rækjuveiða á
Skjálfandaflóa. Stefán Guðmundsson, skipstjóri, sagði í samtali við
Morgunblaðið, að rækjuveiðin að undanförnu hafi verið ævintýri líkust
og síðasti laugardagur væri langbesti dagurinn 4 vertíðinni.
„Þegar komið er fram yfir ára-
mót þéttir rækjan sig og við hittum
á hana á laugardaginn með þessum
árangri. Svona dagar koma nú yfir-
leitt ekki nema einu sinni á vertíð
og jafnvel ekki nema einu sinni á
ævinni. Trollið var í botni í örfáa
klukkutíma og þetta var árangur-
inn,“ sagði Stefán.
Aron fékk um helming aflans í
einu holi og hinn hluta aflans í
nokkrum holum til viðbótar. Stefán
sagði það hafa bjargað miklu þegar
hann fékk stóra holið hversu veðrið
var gott.' '-„Þetta var vel á tíunda
tonn og hefði verið um tveimur
vindstigum meira á miðunum er
ég hræddur um að við hefðum
þurft að sjá á eftir aflanum í hafið
aftur,“ sagði Stefán og bætti við
að miklu máli.skipti að hafa góða
og samhenta áhöfn.
Byrjunarkvótlnn um 700 tonn
Ræjkuveiðin í Skjálfandaflóa
hófst í október og stendur fram til
L maí en hún hefst þó ekki fyrr
en Hafrannsóknarstofnun hefur
kannað veiðisvæðið á haustin að
sögn Stefáns. Nú um miðjan febrú-
ar gerir Hafrannsóknarstofnun
aðra könnun á veiðisvæðinu og í
framhaldi af því endurmetur stofn-
unin útgefinn kvóta og bætir þá
við hann ef mönnum sýnist ástand
stofnsins gefa tilefni til þess. Byij-
unarkvótinn í Skjálfandaflóa var
um 700 tonn, sem skiptist jafnt á
milli Arons ÞH, Fanneyjar ÞH og
Guðrúnar Bjargar ÞH.
„Það er yfirleitt róið sex daga
vikunnar og okkur er fijálst að
klára kvótann hvenær sem er á
tímabilinu. Veðráttan á vertíðinni
hefur verið alveg einstök og verið
hægt að róa hvern einasta dag frá
því í desemberbyrjun. Þetta hefur
ekki gerst í mörg ár og er mjög
sérstakt. Um leið gengur hraðar á
aflaheimildir bátanna," segir Stef-
án. Aron hefur veitt um 200 tonn
á vertíðinni, þrátt fyrir 20 daga
stopp í janúar vegna bilunar.
Rækja um allan flóa
Stefán segist aldrei hafa orðið
var við eins mikla rækju í Skálf-
andaflóa og einmitt nú. „Það er
rækja um allan flóa og í raun sama
hvar borið er niður — hún er bara
mismunandi þétt. Þetta er allt sam-
an úrvalsrækja og við höfum orðið
varir við sterka árganga. Það virð-
ist því vera góð nýliðun á miðunum
og þetta er allt eins og best verður
á kosið. Það er feiknalegt líf hérna
og meira að segja hnúfubakurinn
er farinn að láta sjá sig aftur,“
sagði Stefán.
Miklir möguleikar taldir felast í löndun erlendra fiskiskipa hér
Stuðla þarf að auknum
fiskískípakomum hingað
ÞÓRÐUR H. Hilmarsson viðskipta-
fræðingur sendi nýlega frá sér
skýrslu um komur erlendra físki-
skipa til íslands og er skýrslan áam-
starfsverkefni Aflvaka hf., Hafnar-
íjarðarhafnar og Reykjavíkurhafn-
ar. Þórður segir að sínar niðurstöð-
ur séu þær að sértækra og afmark-
aðra aðgerða sem skili tiltölulega
hröðum árangri sé þörf. Hann seg-
ir þær aðgerðir sem grípa þurfi til
tvíþættar. Miklu máli skipti að há-
marka afrakstur af löndunum
þeirra skipa sem á annað borð koma
hingað til lands. Hinsvegar þurfi
að koma til aukning á skipakomum
hingað. Ef svo fari að Smugudeilan
leysist, þá þurfí að fara í viðameiri
aðgerðir sem að miðist að því að
stjórnvöld breyti reglugerðum og
lögum til að auðvelda aðgerðirnar.
Þórður segir að þegar að Smugu-
deilan leysist verði sjálfkrafa aukn-
ing á þessum viðskiptum.">„í öðru
lagi er mjög brýnt að fiskmarkað-
imir komi sterkar inn í miðlun á
fiski með þeim hætti að þeir kaupi
og selji fisk í eigin nafni og afli
birgða sem að þeir síðan selji með
jöfnum hætti á hveijum degi. Með
þessum hætti verður það auðveld-
ara fyrir smáa og meðalstóra verk-
endur, sérstaklega verkendur hér á
höfuðborgarsvæðinu, að skipu-
leggja sín verkefni og gera sölu-
samninga lengra fram í tímann í
krafti stöðugs hráefnisframboðs. í
þriðja lagi má segja að með því að
yfirvöld heimiluðu að síld og loðna
væri seld yfír borðstokk í skiptum
fyrir þorsk, þá væri kominn mjög
þýðingarmikill þáttur í aukningu
þessara viðskipta. Þetta er ein aðal-
aðferðin sem Norðmenn nota í við-
skiptum sínum við Rússa. Þeir
kaupa um 120 þúsund tonn á ári
af rússafiski og að verulegu leyti
með þessum hætti. Rússar eru að
leita að ódýru próteini í skiptum
fyrir verðmætari afurðir og síld og
loðna eru mjög eftirsótt og ódýrt
prótein," segir Þórður.
Þórður segir að einnig þurfi að
athuga hvernig hámarka megi af-
raksturinn af hverri löndun. Þar séu
vannýttir möguleikar bæði hvað
varði sölu rekstrarvöru og matvæla
og líka hvað varði viðgerðir og við-
hald því það hafi komið í ljós að
það sé aðeins lítið brot af heildar-
þörf hverrar áhafnar og hvers skips
sem er verslað hér á Islandi. „Það
virðist vera hægt að auka þessa
þjónustu en til þess þarf að átta
sig á hveijar ástæðurnar eru fyrir
því að menn versla lítið hér. í sam-
bandi við til dæmis matvælaþörf
kom í ljós eru einungis 5-10% af
heildarkosti skipanna er hér á ís-
landi. Ef skip fer í tveggja mánaða
úthald þá aflar það vista fyrir 2-3
milljónir en kaupir hér fyrir aðeins
150 þúsund þegar það kemur hing-
að til að landa. Þetta kom í ljós í
könnun sem ég gerði úr 60 löndun-
um og fékk upplýsingar um hvernig
skipin keyptu þjónustu í hverri lönd-
un,“ segir Þórður.
ísland með ranga
verðlagsímynd
Ástæður fyrir þessari takmörk-
uðu þjónustu segir Þórður vera ein
af þeim spurningum sem hann læt-
ur ósvarað í skýrslu sinni. Hins
vegar megi geta sér til um ýmsar
ástæður. „Ein ástæðan gæti verið
sú að ísland hefur ranga ímynd
varðandi verðlag. í Ijósi þess sem
hefur verið að gerast hér áíðustu
fimm árin í verðlagsþróum, saman-
borið við nágrannaþjóðirnar, virðist
það vera að við séum mun sam-
keppnishæfari en þessar tölur gefa
til kynna. Ástæðan fyrir þessari
röngu ímynd er kannski sú að við
gerum ekkert í því að leiðrétta hana
og líka vegna þess að þessi erlendu
skip eru að koma hingað einu sinni
til tvisvar á ári, stoppa stutt við og
það ,er hreinlega ekki hugað að
þessum möguleika. En landið situr
uppi með þá ímynd að fyrst land-
búnaðarvörur séu mjög dýrar hljóti
allt annað að vera það líka.
Varðandi viðgerðar- og viðhalds-
þjónustu hefur, að ég best veit, lít-
ið verið gert til að markaðssetja
hana í beinum tengslum við skipa-
komurnar sjálfar. Það er einnig
umhugsunarvert hvort málmiðnað-
urinn hefur á því áhuga í Ijósi bættr-
ar verkefnastöðu þér innanlands.
Ofan á það bætist að lítil endurnýj-
un hefur orðið í þessari iðngrein
og nú er svo komið að það vantar
fólk í greinina. Hins vegar ber að
geta þess að íslenskur skipaiðnaður
hefur í auknum mæli sótt verkefni
til útlanda,“ segir Þórður.