Morgunblaðið - 16.02.1996, Blaðsíða 7
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 16. FEBRÚAR 1996 B 7
DAGLEGT LÍF
Morgunblaðið/Sverrir
ANNA Birna Jensdóttir, hjúkrunarframkvæmdastjóri
öldrunarsviðs Sjúkrahúss Reykjavíkur.
Stór hluti
aldraðra býr
við kvíða og þunglyndi
Morgunblaðið/Þorkell
ÞAÐ á ekki að vera böl að lifa lengi.
„MEIRA en helmingnr vist-
manna á öldrunarheimilum
SS tekur inn svefnlyf og róandi lyf
Ui og fjórðungur tekur geðdeyfð-
X arlyf. Það er því ljóst að stór
O hluti aldraðs fólks býr við
Ui þunglyndi og kvíða,“ segir
O Anna Birna Jensdóttir, formað-
ur Öldrunarfræðafélags íslands og
hjúkrunarframkvæmda-
stjóri öldrunarsviðs hjá
Sjúkrahúsi Reykjavíkur.
Hún er í forsvari fyrir
námskeið sem haldið
verður á vegum Endur-
menntunarstofnunar há-
skólans á næstunni og
fjallar um geðheilsu aldraðra.
Fyrrgreindar upplýsingar koma
fram í rannsóknarskýrslunni Daglegt
líf á hjúkrunarheimilum sem kom út
í fyrra og Anna Birna var einn af
höfundum hennar. „Okkur hjá Öldr-
unarfræðafélagi íslands fannst við
þurfa að gera þessu efni einhver skil
og miðla þekkingu til þeirra sem eru
að vinna með öldruðum víða um
land“, segir hún. „Við gefum öldruð-
um lyf en stöndum frammi fyrir þeirri
spurningu hvort við erum að beita
þeim rétt. Ef lyfín skila ekki árangri
þá er það umhugsunarvert." Hún
segir að á námskeiðinu verði enn-
fremur farið í að kynna fyrir þátttak-
endum nýjungar í geðlyfjameðferð,
rætt verði um meðferð við kvíða og
þunglyndi og fýrirbyggjandi starf.
„Það er í þessu sambándi líka vert
að velta þvi fyrir sér að stofnanaúr-
ræðið eitt og sér virðist ekki koma
í veg fyrir einmanaleika
og vanlíðan aldraðra."
Anna Birna segir að
aldraðir íslendingar séu
kvíðnari en jafnaldrar
þeirra erlendis, t.d. í
Danmörku. „Ástæðumar
kunna að vera fjölmarg-
ar. Fólk hér á landi býr lengur heima
en tíðkast í nágrannalöndunum, með-
alaldur á öldrunarheimilum er um
84 ára. Einsemdin er oft mikil, vinnu-
félagar hverfa, vinir deyja og fjöl-
skyldan er of upptekin til að koma
í heimsókn. Eins mikið og við eram
stundum að hæla okkur af hárri elli
þá ósköpumst við oft að sama skapi
yfir því . Gamla fólkið skynjar sig
sem byrði á samfélaginu. I fréttum
er sífellt talað um það hversu dýrt
sé að annast gamalt fólk, það þarf
að rýma pláss á sjúkrahúsum og þá
eru aidraðir gjarnan sendir heim. Við
megum einfaldlega ekki vera að því
að hugsa um gamalt fólk “, segir hún.
67 ára og eldri ekki
með í skoðanakönnunum
Þá bendir hún á að iðulega sé
roskið fólk ekki haft með í umræð-
unni. „Það er svo dæmi sé tekið
mjög algengt að 67 ára einstakling-
ar og eldri séu ekki hafðir með í
skoðanakönnunum. Öll þessi skila-
boð geta auðveldlega orsakað kvíða
hjá gömlu fólki. Það er innprentað
í þá kynslóð sem núna er um og
yfir áttrætt að láta ekki hafa fyrir
sér. Það má síst af öllu finna að það
sé fyrir og neikvæð umræða dregur
úr sjálfsmynd bæði heilbrigðra og
sjúkra. Það má heldur ekki gleyma
að þeir einstaklingar sem eru um
og yfir áttrætt lifðu allt aðra tíma
en þá sem við þekkjum í dag.
Ánna Birna segir að fólk sem er
á sjötugsaldri núna hugsi strax öðru-
vísi en þeir sem eru enn eldri. Þessi
hópur fólks kemur til með að vita
af þeirri þjónustu sem stendur til
boða og nýta sér hana. „Fólk sem
er um fimmtugt í dag er svo líklega
fyrsta kynslóðin sem al-
mennt ætlar sér ekki að
hugsa um foreldrana. Til
að friða samviskuna
byggjum við dýrar bygg-
ingar fyrir aldraða sem
við höftim varla efni á
að reka. Það kemur því
miður of oft fyrir að böm viti ekki
hvað langamma og afi heiti. Þetta
er áhyggjuefni. Um leið og við eranj
að bæta árum við lífið okkar þá líður
gömlu fólki illa andlega. Það á ekki
að vera böl að lifa lengi.“
Það má samt ekki gleyma því að
ýmislegt stendur öldraðum til boða
og að mörgu leyti er starfið blóm-
legt. Anna Birna leggur áherslu á
að þjónustumiðstöðvar bjóði mjög
fjölbreytt starf fyrir aldraða og kirkj-
an er með öflugt starf bæði í kirkj-
unni og einnig eru sjálfboðaliðar á
vegum kirkjunnar sem sinna heim-
sóknum til aldraðra.
— Hvað telur þú að þurfí til að
sporna við einangrun og vanlíðan
aldraðra?
„Það er nauðsynlegt að opna um-
ræðu um þessi mál og brýnt að fólk
sýni forsjálni og hugsi fyrir þessum
tíma í lífinu. Það er hægt að und-
irbúa ellina, treysta vináttu, rækta
samband sitt við ættingja, stunda það
tómstundastarf sem boðið er upp á
og auðvitað á fólk að reyna að leggja
fyrir til þessara ára svo það hafí nóg
milli handanna."
Sjónvarpið kemur aidrei í
staðinn fyrir heimsókn
Þó að boðið sé upp á mikilvæga
starfsemi víða um bæ fyrir aldraða
segir Anna Birna, að á daginn hafi
komið að eftirlætisafþreyting aldr-
aðra er ekki að vera í fjölmenni eða
hópastarfí. Miklu fremur lýtur hún
að því að spjalla við íjölskyldumeðlim,
góðan vin eða hlusta á upplestur.
Þegar hún er innt eftir sambandi
aldraðra við ættingja segir hún að
því miður séu margir sem eiga ætt-
ingja jafn einmana og þeir sem era
einstæðingar. „Stundum vill umönn-
un lenda á einum ættingja og það
gengur ekki til lengdar. Fjölskyldan
þarf að taka höndum saman og skipta
verkum með sér. Sjónvarpið kemur
aldrei í staðinn fyrir heimsóknir fjöl-
skyldu eða vina.
Ef allir leggjast á eitt og era virkir
í umönnun sinni aukast möguleikar
á að aldraðir geti verið lengur úti í
samfélaginu í sínu umhverfí og þann-
ig líður þeim oftast best. Samfélagið
býður líka ýmsa þjónustu, heimahjálp
og heimahjúkran sé þess þörf og í
boði era öryggishnappar til að láta
vita ef eitthvað kemur uppá.
Anna Birna segir að hversu rosk-
ið sem fólk sé orðið þá vilji flestir
lifa einn dag í viðbót. „Dauðinn er
eitthvað sem brennur á öldruðu fólki
og það þarf að vera hægt að ræða
um hann eins og annað.
Áföll í lífi aldraðra hafa
stundum verið vanmetin.
Þó að maki sú orðinn
gamall er sársaukinn
mikill við að missa hann.
Það er erfitt að missa
vini, starfsfélaga, maka
og jafnvel börnin þegar árin færast
yfir. Alls konar sorgarhópar eru
starfandi núna og boðin áfallahjálp
þeim sem þurfa. Sorgarhópar þurfa
að vera aðgengilegir fyrir aldraða.
Við grípum orðið strax inn í ef um
ungt fólk er að ræða en teljum stund-
um dauðann fylgifisk ellinnar og
sinnum því ekki þessum þætti sem
skyldi. Þetta og margt annað kann
að skýra kvíða og þunglyndi hjá öldr-
uðum. ■
Guðbjörg R. Guðmundsilóttir
Aldraðir íslend-
ingar kvíðnari
en jafnaldrar
þeirra erlendis
Áföllílífi aldr-
aðra hafa
stundum verið
vanmetin
Hugmyndaflugið
notað við að gera gamla stóla upp
Þ AÐ dugar oft að hressa upp
á gömlu húsgögnin í stað
þess að kaupa ný. Hér er
dæmi um tvo stóla sem voru
orðnir gamlir og þreyttir.
Annar var gerður upp í anda
sebratískunnar sem á upp á
pallborðið hjá tískuhönnuð-
um þessa stundina og hinn
er með tilvísun í heim ævin-
týranna.
Sebrastóliinn
Þessi gamli stóll var orð-
inn til lítillar prýði. Formið
var hins vegar í lagi og
margir möguleikar því fyrir
hendi. Fyrir valinu varð
sebrastíllinn. Stóllinn var all-
ur klæddur í mjúkt sebraefni
eftir að hvítt trélím hafði
verið borið á stólinn með
pensli. Límið var dregið vel
út með penslinum til þess að
koma í veg fyrir að það færi
í gegnum sebraefnið. Rétt til
að selja punktinn yfir i-ið
voru sett tvö lítil dýrahöfuð
efst.
Ævintýrastóllinn
Þessi stóll var verulega
illa farinn. Setuna vantaði
og tréverkið var orðið inatt
og slitið. Hins vegar bauð
fallegt formið upp á ýmsa
möguleika til úrbóta.
Fyrst var búin til ný seta
úr tréplötu. Hún var svo þak-
in 5 cm þykkum svampi og
vattefni lagt yfir til að sessan
nái réttri lögun. Stóllinn var
svo málaður í fallegum
grænum lit og sessan klædd
bláu flauelsefni. Skrautleg
kantbönd, álímdir skraut-
steinar og perlubönd gera
stólinn ævintýralegan í útliti
og lokapunktinn setja litlu
kórónurnar. ■