Morgunblaðið - 17.02.1996, Side 6

6 C LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Stuðlaberg með dýfu
Morgunblaðið/Ásdís
HRAFNKELL Sigurðsson að störfum.
MYNPLIST
Gallerí Ingólfs-
stræti 8
BLÖNDUÐ TÆKNI
Hrafnkell Sigurðsson. Opið alla daga
(nema mánud.) kl. 14-18 til 3. mars.
Aðgangur ókeypis.
NÁTTÚRAN verður listamönn-
um eilíf kveikja hugmynda um á
hvem hátt tilveran kemur þeim
fyrir sjónir. Landslagsmálverkið er
ekki endilega sá mælikvarði henn-
ar í listinni, sem allir geta sætt sig
við, þó það sé umfangsmesti miðill-
inn á þessu sviði. Ný viðhorf eru
stöðugt að koma fram, og með
þeim ný listaverk, sem endur-
spegla áður óþekkta' nálgun við-
fangsefnisins - og þessi sífellda
endumýjun er vissulega einn helsti
styrkur myndlistarinnar.
Hrafnkell Sigurðsson hefur tek-
ið þátt í ýmsum listviðburðum hér
á landi og erlendis síðasta áratug-
inn, en hann stundaði sitt listnám
m.a. í Hollandi. Verkin sem hann
sýnir að þessu sinni kunna við
fýrstu sýn að koma á óvart, og
virðast í litlum tengslum við það
sem hann hefur verið að gera til
þessa: Gijóthnullungar hjúpaðir í
plasti. En við nánari umhugsun em
tengslin vissulega til staðar, og
vísunin til náttúmnnar er augljós.
í samtalsbroti sem prentað er í
sýningarskrá (og gestum er ein-
dregið ráðlagt að lesa) kemur fram
það viðhorf listamannsins að með
þessum verkum sé hann að vinna
í rökréttu framhaldi af ljósmynda-
verkum sínum, en hér komi gijótið
einfaldlega út úr myndinni, og
hlutverkunum hafi verið snúið við:
filman sé föst á steinunum í stað
þess að steinamir séu festir á fil-
muna.
Með þessum hætti verður þáttur
umhverfisins áþreifanlegur og ná-
lægur, þó hann sé enn háður fram-
setningu listamannsins. Tilvísunin
í sköpunarferlið (gijótið er storkið
hraun, og plastfilman utan um það
hefur einnig breyst úr bráðnu efni
í harða skel) fylgir eðlilega með;
litagleðin færir heildina hins vegar
yfír á svið mannlegra sköpunar-
verka, þar sem náttúran býður
sjaldnast upp á slíkt litaspil, að
minnsta kosti ekki innan jarðfræð-
innar.
Uppsetning steinanna er afar
vel unnin, þar sem þeir líkt og
svífa út frá veggjunum í ákveðnum
röðum, sem þó eru brotnar upp til
að hindra að augað leiti eftir skipu-
lagi í litum og lögun, sem ekki er
til staðar. Hinir sterku litir marka
form hnullunganna afar vel, og
hver þeirra verður einstakur og
áhugaverður fyrir vikið - hlutir
fyrir þá heild náttúrunnar, sem
þeir eru teknir úr.
Bömin biðja gjarna um „ís með
dýfu“ þegar þau vilja mótaða og
bragðbætta hressingu á góðviðris-
degi. Hrafnkell hefur hér sett upp
„stuðlaberg með dýfu“ sem mótað
og endurbætt tilbrigði við þá nátt-
úru, sem við höfum allt í kringum
okkur, en veitum sjaldnast mikla
athygli. Hið smáa skiptir hins veg-
ar ætíð máli - í listinni líkt og í
lífinu.
Eiríkur Þorláksson
MÁLMBLÁSARAKVINTETTINN P.I.P.
P.I.P. á
tónleikum
MÁLMBLÁSARAKVINTETTINN
P.I.P. heldur tónleika í Laugar-
neskirkju, í dag, laugardag, kl.
17. Á efnisskránni eru eingöngu
íslensk verk skrifuð sérstaklega
fyrir málmblásarahóp. Höfundar
þeirra eruþeir Jón Ásgeirsson,
Ríkarður Örn Pálsson, Oliver
Kentish, Einar Jónsson og Páll
Pampichler Pálsson. Þijú þeirra
eru nú flutt í fyrsta sinn opinber-
lega.
Kvintettinn hefur nú starfað
saman um tveggja ára skeið. Hann
skipa: Guðjón Leifur Gunnarsson
trompet, Jóhann Stefánsson
trompet, Jóhann Björn Ævarsson
horn, Einar Jónsson básúna og
Þórhallur Ingi Halldórsson á túbu.
Á tónleikunum bætist við liðs-
auki þeirra Kjartans Guðnasonar
og Helga A. Jónssonar sem leika
á slagverk.
Aðgangur er ókeypis og öllum
heimill.
Þremur
sýningum
að ljúka
NÚ fer senn að ljúka þremur
sýningum sem staðið hafa á
Kjarvalsstöðum undanfarnar
vikur.
Komar og Melamid sýna
verk sem unnin eru út frá
skoðanakönnun varðandi list-
rænt mat og þekkingu íslensk-
ur þjóðarinnar, Olivier Debré
sýnir yfírlit yfir listsköpun sína
sl. 50 ár og Ingólfur Arnarsson
hefur sett upp innsetningu í
miðrými safnsins með teikn-
ingum og vatnslitamyndum á
steinsteypu.
Sýningunum lýkur á sunnu-
dag, en Kjarvalssýningin í
austursal sem Helgi Þorgils
Friðjónsson hefur sett saman
mun standa fram á vor.
Kjarvalsstaðir eru opnir
daglega frá kl 10-18.
Islenskar myndir í tísku
0g lífíð varð bíó ... á 19. Gautaborgar-kvik-
myndahátíðinni. Ef ég segði sú 18. værí það
óheillamerki, segir Krístín Bjama-
dóttir því hún segist hafa það fyrir satt
að töluna þrettán hafi verið hlaupið yfír á
sínum tíma. Af heilbrigðri hjátrú var þrett-
ánda hátíðin nefnd hin fjórtánda.
EINS og áður hefur komið
fram lauk Kvikmynda-
hátíðinni í Gautaborg á
sunnudaginn var, 11.
febrúar, og hafði þá staðið yfír í
tíu daga samfleytt í tíu kvikmynda-
húsum við Jámtorgið og nágrenni
þess, í göngufæri eða stundarfjórð-
ungsfjarlægð, að „Kvöldstjöm-
unni“ undanskildri því beinasta
leiðin til hennar liggurí brúarlausri
línu yfír Gautafljótið.
Föstudaginn 2. febrúar hófst
hátíðin með ráðherraræðu og með
sýningu á frönsku myndinni Les
Miserables eftir Claude Lelouch,
sem er gerð undir áhrifum frá sam-
nefndri skáldsögu, Vesalingunum,
eftir Victor Hugo.
Við opnunina talaði Margot
Wallström menntamálaráðherra
og lagði útaf tveimur merkingum
orðsins „biograf“, samsett úr
grískættuðu orðunum „bios“ sem
þýðir líf og „grafein" sem þýðir
skrift. Hún talaði um sænsku
merkinguna á heitinu kvikmynda-
hús sem í huga menningarmála-
ráðherrans er lýðræðisstofnun og
hún talaði um „biograf" í merking-
unni sá sem lýsir lífí og minnti
fólk á að það væri einatt spuming
um hvers líf ætti að sýna. Lýðræð-
isleg spuming?
Rúsínan í ræðuendanum var að
nú skuli 6% virðisaukaskattur
lagður á bíómiða. Ekki meira og
ekki minna.
í Kvöldstjömunni handann ár-
innar, bíóinu sem þarf að taka
bátinn til að komast í, var minning
kvikmyndaleikstjórans Mai Zett-
erling (1925-1994) heiðruð með
því að eftir hana voru sjö bíómynd-
ir sýndar, gerðar á tímabilinu
1964 til 1986. í því sambandi má
einnig nefna tvær nýjar heimildar-
myndir: Möte med Mai (1996)
undir stjórn Solveig Nordlund og
Jannike Áhlund og I rollerna tre
(1996) undir stjóm Christina Olof-
son. Hin fyrmefnda er byggð á
upptökum og samtali við Mai Zett-
erling frá árinu 1984, þegar hún
er að undirbúa Amargosa, mynd-
ina um rithöfundinn Agnes von
Krusenstjema, en það var síðasta
myndin sem Mai Zetterling gerði.
Framleiðandi heimildarmyndar-
innar er Gunnar Bergdal, sem
jafnframt er formaður kvik-
myndahátíðarinnar.
Hin síðarnefnda I rollerne tre,
er kvikmyndað samtal. Þar hittast
þijár leikkonur, Bibi Andersson,
Harriet Anderson og Gunnel Lind-
blom í húsi Mai Zetterling í Frakk-
landi, sem nefnt er „Hús hins lif-
andi vatns“. Þær horfa til baka, á
starf sitt og leik sinn í myndum
hennar, en allar þijár voru með
hlutverk í myndinni Flickoma eða
„Stúlkurnar" frá árinu 1969.
Hlutverk heimildarmyndanna er
að sjálfsögðu að varpa ljósi á líf
og verk Mai Zetterling, sem Christ-
ina Olofson upphaflega hafði gert
ráð fyrir að tæki þátt í samtölunum
við leikkonurnar í Húsi hins lifandi
vatns. En áður en að upptökum
kom var líf Mai orðið saga sem
er bíó ... Hún dó í mars 1994.
Fyrsta mynd hennar í fullri
lengd var Áiskande par eða „Lo-
ving couples" (1964) og um þá
mynd skrifaði enski gagnrýnand-
inn Kennet Tynan á sínum tíma í
Sunday Times, að frásagnartækni-
lega séð væri hún einhver metnað-
arfyllsta byijandamynd síðan Ci-
tizen Kane. Áður hafði Mai gert
stuttmyndina The War Game, en
með henni vann hún til verðlauna
í Feneyjum.
Tíu sænskar myndir voru frum-
sýndar á kvikmyndahátíðinni, auk
margra stuttmynda, en alls er tal-
að um að Svíar framleiði að meðal-
tali tuttugu og fimm til þrj átíu
bíómyndir á ári. Án þess að hafa
í hyggju að gera frumsýningum
hátíðarinnar veruleg skil vil ég
nefná nokkur dæmi um nýjar leikn-
ar myndir og jafnvel nýja höfunda.
Susanne Osten frumsýndi sína
fyrstu löngu bamamynd Bengbul-
an. Mynd sem nú þegar virðist
umdeild, bamatryllir eða hrollvekja
um ofbeldi, um stóra strákinn
Bengan sem tryllir litlu krakkana
og fellur að lokum á eigin bragði.
Deilt er um hvort hún sé of ofbeld-
isleg fyrir börn eða ekki.
Umtalsverða athygli vakti hinn
ungi leikstjóri David Flamholc (f.
1974) með mynd sinni Vackert
váder og einnig með því að vera
yngri en nokkur leikstjóri í sögu
sænskra kvikmynda fram að
þessu. David Flamholc, sem einnig
stendur fyrir handriti myndarinn-
ar, hefur unnið við sjónvarp og
framleiðsluaðilar eru Caravan Film
og sænska sjónvarpið. Mynd hans
er þó gerð fyrir það sem á kvik-
myndamannamáli er kallað „lítið“
eða rúmar fjórar mílljónir sænskra
króna og til samanburðar skal þess
getið að í Svíþjóð eru fímmtán til
sextán milljónir taldar miðlungs-
kostnaður bíómyndar í fullri lengd.
Mynd Davids hef ég enn ekki séð
en veit að henni var afar vel tekið
á frumsýningunni og að dagblaðið
Gautaborgarpósturinn beið ekki
lengi með hamingjuóskir ásamt
mjög vinsamlegri umfjöllun.
Þá var Michael Druker, vel
þekktur leikritahöfundur og leik-
stjóri, á ferðinni með sína fyrstu
mynd. Passageraren (Farþeginn).
Það er sálfræðilegur þriller, kamm-
erleikur sem gerist í bíl um nótt,
í leigubíl á sænskum vetrarvegum
og ekki skal sagt hvar leikurinn
endar. Loks má nefna tvær mynd-
ir sem nú þegar eru sýndar í hinum
almennu kvikmyndahúsum: Harry
og Sonja eftir Björn Runge og
Drömprinsen-filmen om Em eftir
Ella Lemhagen. Harry og Sonja
er tekin upp í Gautaborg, með
* Stellan Skarsgárd og Viveka
Seldahl í aðalhlutverkum og auk
þess leika bæði Bergljót Árnadótt-
ir og Per Oscarsson í myndinni.
Báðar þessar myndir hafa hlotið
góða dóma gagnrýnanda Gauta-
borgarpóstsins og Ella Lemhagen
frá Uppsala, höfundur „Drauma-
prinsins", sögð einhver hinn fersk-
asti byijandi í sænskri kvikmynda-
gerð síðan á dögum Kay Pollaks.
Ella Lemhagen (f. 1965) hefur
rétt eins og Björn Runge (f. 1961)
áður gert stuttmyndir og sjón-
varpsmyndir og bæði hafa hlotið
menntun í kvikmyndaleikstjórn hjá
Dramatiska Institutet í Stokhólmi.
Af langt aðkomnum myndum
sem vöktu athygli á kvikmyndahá-
tíðinni má nefna mynd frá íran,
Badkonak-E Saefid, sem hér bar
titilinn Den vita ballongen. Mynd
gerð í húmanískum anda í austur-
lenskri menningu eftir leikstjóra
að nafni Jafar Panahi (f. 1960 í
Mianeh, íran). Veruleg andstæða
írönsku myndarinnar var hin um-
deilda ameríska Strange Days und-
ir stjóm Kathryn Bigelow frá San
Francisco. En áhugaverðasta töldu
fleiri gagnrýnendur þó vera ví-
etnömsku/ frönsku myndina Cyclo
(XICH LO) eftir Tran Anh Hung
(f. 1962 í Vietnam), sem hóf feril
sinn í kvikmyndagerð eftir nám í
Frakklandi. Myndin lýsir foreldra-
lausum Víetnama í Ho Chi Minh,
18 ára reiðhjóla-taxi-stjóra, sem
býr með blásnauðum afa sínum
ásamt systrum sínum. Þegar hjól-
inu er stolið hverfa einnig draumar
um betri vinnu og svo fer að sögu-
hetjan lendir í afbrotaklíku með
skáld fyrir foringja. Að skáldið
kom inn í söguna hefur höfundur
myndarinnar útskýrt með að hann
vantaði persónu sem væri meira
skilgreinandi í sér en reiðhjóla-
stjórinn. Vantaði hugsjón í frásögn
af bláköldum veruleika. Það hlaut
að vera skáld því sýn skáldsins á
hlutina útskýrir ekki, heldur vefur
þá dulúð. Tran Anh Hung sagði
einnig í sjónvarpsviðtali að myndin
væri lýsing á víetnömskum raun-
veruleika í huglægri frásögn. Þess
má geta að allnokkrir gengu út
af sýningu, í miðri mynd. Hvers
vegna?
„Of illa gengið frá blóðinu!“
Hver sagði það?
Þótt Gautaborg sé engin Berlín
né heldur Cannes eða Feneyjar í
huga kvikmyndafólks, sem talar
um A- og B-kvikmyndahátíðir, þá
hefur Gautaborgarhátíðin vaxið vel
á þeim átján árum síðan hún fædd-
ist. Hún er alþjóðleg B-kvikmynda-