Morgunblaðið - 17.02.1996, Blaðsíða 8

8 C LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ

*
Morgunblaðið/Þorkell
UNNENDUR Magelónu hinnar fögru: Kristinn Sigmundsson, Reynir Axelsson, Arnar Jónsson og Jónas Ingimundarson.
Lystigarður
ljóðsins jf"|
Ástarsaga Magelónu hinnar fögru og Péturs greifa
af Próvinsíu heitir saga eftir þýska rithöfundinn
Ludwig Tieck. Er hún kveikjan að lagaflokki Jo- V
hannesar Brahms, Magelónu hinni fögru. Næst-
komandi þriðjudag mun Amar Jónsson leikari lesa
söguna í nýrri þýðingu Reynis Axelssonar í Borgar-
leikhúsinu og Kristinn Sigmundsson söngvari og
Jónas Ingimundarson píanóleikari flytja lög
Brahms eftir því sem við á í framvindu hennar.
Orri Páll Ormarsson kom að máli við fjórmenn-
ingana sem koma að þessum sérstæðu tónleikum
í röð Ljóðatónleika Gerðubergs.
Ludwig
Tieck
IPRÓVINSÍU ríkti endur fyrir
löngu greifi nokkur og átti
einkar fagran og ágætan
son, sem var í uppvextinum
yndi föður síns og móður. Hann
var stór og sterkur, og ljómandi
glóbjart hárið liðaðist um hálsinn
og yfirskyggði fíngert æskufagurt
andlitið. Jafnframt var hann vel
reyndur í öllum vopnaburði. Eng-
inn í landinu né utan þess stýrði
burtstöng og sverði eins og hann,
svo að ungir og gamlir, stórir og
smáir, aðall og almúgi dáðu hann.
Með þessum orðum hefst Astar-
saga Magelónu hinnar fögru og
Péturs greifa af Próvinsíu eftir
þýska rithöfundinn Ludwig Tieck
en Johannes Brahms samdi síðar
lagabálkinn Magelóna hin fagra
við kvæði sem er að fínna í sög-
unni. Verður saga þessi rakin í
tali og tónum af Kristni Sigmunds-
syni söngvara, Jónasi Ingimundar-
syni píanóleikara og Arnari Jóns-
syni leikara á Stóra sviði Borgar-
leikhússins á þriðjudag. Tónleik-
arnir, sem hefjast klukkan 20:30,
eru liður í ljóðatónleikaröð Gerðu-
bergs og tónleikaröð Leikfélags
Reykjavíkur.
Upphafleg gerð ástarsögu þess-
arar var frönsk riddarasaga frá
15. öld. Árið 1480 var sagan prent-
uð í Frakklandi og snemma á sext-
ándu öld barst hún til Þýskalands,
þar sem hún var prentuð í stóru
upplagi 1535 sem almúgabók og
náði umtalsverðri útbreiðslu.
Rímur Hallgríms
Vitað er til þess að danskri þýð-
ingu á sögunni hafi skolað upp á
íslandsstrendur. Var hún þýdd,
jafnvel í þrígang, að því er Reynir
Axelsson, sem þýtt hefur söguna
nú, segir. Pétur og Magelóna kom-
ust á hinn bóginn aldrei á prent
en, að sögn Reynis, er handrit síð-
ustu þýðingarinnar frá því um
1890 varðveitt á Landsbókasafn-
inu. Sá hængur er þó á að blekið
ku vera orðið svo lélegt að það er
að hverfa.
Elskendurnir virðast hafa fallið
landanum vel í geð og tók skáldið
ástsæla, Hallgrímur Pétursson,
sögu þeirra upp á sína arma og
orti rímur út frá henni. Kölluðust
þær Rímur af Lykla-Pétri og Mag-
elónu en skjaldarmerki greifans er
einmitt forláta silfurlyklar sem
hann ber á herklæðum sínum.
Snemma á rómantíska tímanum
voru fjölmargar fomar riddarasög-
ur síðan dregnar fram í dagsljósið
og gefnar út á nýjan leik. Þeirra
á meðal ástarsaga Péturs og Mag-
elónu sem Ludwig Tieck endur-
skrifaði.
Tieck (1773-1853) er kunnast-
ur fyrir kvæði, ævintýri og íróníska
ævintýraskopleiki á borð við Stíg-
vélaða köttinn og Ævintýr af Egg-
érti Glóa. Á efri árum snerist hann
til raunsæis og er þekktasta verk
hans frá því tímabili sagan Des
Lebens ÍÍberfluss.
Reynir segir að með tilliti til
feriis og efnisvals Tiecks sé merki-
legt að hann skyldi gefa þessari
guðrækilegu dæmisögu gaum -
verk hans hafi mörg hver verið
með óhugnanlegu ívafi. Óhugnað-
urinn í ástarsögu Péturs og Magel-
ónu sé hins vegar af skomum
skammti, nema ef vera skyldi að
hún sé óhugnanlega ljúf, eins og
Arnar Jónsson kemst að orði.
Skáldlegri og rómantískari
Reyndar segir Reynir að rithöf-
undurinn hafi gert nokkrar breyt-
ingar á sögunni, einkum
seinni hluta hennar, og
meðal annars dregið úr
guðrækninni - og góð-
gerðarstarfseminni. „Ti-
eck gerir söguna að auki
skáldlegri og rómantísk-
ari og skýtur löngum kvæðum inn
í hana með reglulegu millibili."
Reynir segir engum vafa undir-
orpið að Johannes Brahms
(1833-97) hafi þekkt gömlu ridd-
arasöguna. Telur þýðandinn að
Brahms hafi rekist á síðarnefndu
útgáfuna seinna, hugsanlega í
bókasafni vinar síns, Roberts
Schumanns.
Brahms kvæntist aldrei og segir
Reynir að í ljósi þess sé athyglis-
vert að tónskáldið hafi „fallið fyr-
ir“ ástarsögu sem þessari. Segir
hann Brahms hafa alist
upp við að leika tónlist í
vændishúsum í Hamborg
og sú reynsla hafi haft
djúpstæð áhrif á hann.
Aðstæður lífs hans hafi
því verið í hróplegu
ósamræmi við aðstæðurnar sem
Tieck lýsir í sögu sinni.
Reynir segir að óljóst sé hvort
Brahms hafi litið á Magelónu hina
fögru sem lagaflokk, meðal annars
fyrir þær sakir að kvæðin, sem
lögin eru samin við, segi ekki sög-
una. Þau séu einungis rómantískar
stemmningar inni í henni. Segir
hann ennfremur að umfang flokks-
ins sé mikið, auk þess sem lögin
sem hann mynda séu óvenjuleg frá
hendi Brahms. „Þessi lagaflokkur
er eins nálægt óperu og Brahms
nokkurn tíma komst enda er tón-
listin ástríðufyllri en hann jafnan
leyfði sér í söngíögum.“
Um langt skeið var algengt að
lagaflokkurinn væri fluttur einn
en í seinni tíð hefur færst í vöxt
áð sagan sé einnig lesin með. Hef-
ur sá háttur þótt gefast vel.
Ilmur orðanna
Magelóna hin fagra er Kristni
Sigmundssyni að góðu kunn en
hann söng ljóðin í Þýskalandi fyrir
Johannes
Brahms
þremur árum. Við sama tækifæri
las þarlend leikkona söguna. Hon-
um er hins vegar ekki kunnugt um
að flokkurinn hafi verið fluttur
hérlendis áður, að minnsta kosti
ekki með þessum hætti.
„Eg varð svo hrifinn af lögunum
og sögunni að ég stakk upp á því
við Jónas að við flyttum
þetta hérna heima. Hon-
um leist vel á hugmynd-
ina og áður en ég vissi
var Reynir búinn að
þýða söguna," segir
Kristinn en við þetta má
bæta að Reynir Axelsson hefur
þýtt öll erlend ljóð sem sungin
hafa verið í Ljóðatónleikaröð
Gerðubergs sem ýtt var úr vör
1988. „Og ekki nóg með það,“
segir Jónas Ingimundarson. „Þetta
hefur undantekningarlaust verið
vel og fallega gert. Reynir nær
alltaf ilmi orðanna.“
Tónleikarnir leggjast vel í Krist-
in og kveðst hann hlakka til að
stíga á fjalir Borgarleikhússins á
þriðjudagskvöldið. „Ég hygg að
þessir tónleikar höfði til breiðari
hóps en hefðbundnir tónleikar, þar
sem bókmenntimar fléttast inn í
dagskrána. í því samhengi er mik-
ill fengur í Arnari Jónssyni.“
Kristinn segir að tónlistin sé
erfið - en falleg - og geri gífur-
legar kröfur til flytjenda. „Það
þarf að koma miklum og blæ-
brigðaríkum texta til skila og
þessi lagaflokkur er til að mynda
mun erfiðari en lagaflokkar Schu-
berts. Verkefnið er því erfitt en
gefandi ef manni tekst að ná tök-
um á því.“
Lög hinnar löngu línu
Sama eftirvæntingin kemur
fram í máli Jónasar Ingimundar-
sonar sem segir það alltaf jafn
mikil forréttindi að koma fram
með Kristni Sigmundssyni. „Það
er svo merkilegt að söngur Krist-
ins verkar á mig eins og ég sé
að syngja sjálfur - það er mjög
þægilegt."
Jónas kveðst jafnframt hafa
mikið dálæti á Brahms, þótt hann
hafi ekki flutt Magelónu hina
fögru í annan tíma. „Þetta er frá-
bær lagaflokkur - lög hinnar
löngu línu - sem nútíminn hefur
svo sannarlega þörf fyrir enda
hefur hann fjarlægst ævintýrin
og rómantíkina. Við ætlum okkur
hins vegar að ganga í gegnum
lystigarðinn og njóta þess sem
fyrir augu ber.“
Arnar Jónsson, sem lesa mun
sögu elskendanna á þriðjudags-
kvöldið, segir að það sé einnig
heilmikill söngur í hinum lesna
texta sem sé á köflum nánast
háðskur - en elskulegur. „Þessi
saga hittir margan fyrir á einhvem
máta og kannski þar sem
þeir vænta síst.“
Arnar segir verkefnið
spennandi og að ósekju
mættu listamenn sam-
eina krafta sína oftar
með þessum hætti hér á
landi. „Þetta er bæði gott og
gagnlegt og vonandi eigum við
eftir að gera meira af þessu tagi,“
segir hann og beinir orðum sínum
til Kristins og Jónasar sem kinka
kolli til samþykkis.
Dró úr guð-
rækninni og
góðgerðar-
starfseminni
Þessi saga
hittir margan
fyrir á ein-
hvern máta