Morgunblaðið - 18.02.1996, Blaðsíða 8

8 B SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ÍSLENSKI dansflokkurinn sýnir Þymirós í Þjóðleikhúsinu 1984.
í forgmnni em Ásdís Magnúsdóttir og Jean-Yves Lormeau frá Parísaróperunni.
LEIDD hafa verið að því
nokkur rök að dansinn á
Norðurlöndum sé talsvert
gamall og eigi sér æva-
gamlar rætur, annaðhvort frá trúð-
flokkum, sem flökkuðu um Evrópu
fyrir hinar eiginlegu miðaldir, úr
heiðnum trúarsiðum eða hafí fyrst
slegið rækilega í gegn fyrir fransk-
an hirðdans sem fór eins og eldur
í sinu um álfuna fyrir og um 1100.
Þetta gildir þá ekki síður um ísland
en hinar Norðurlandaþjóðirnar og
skal það mál, sem þó er full ástæða
til að rifja upp, ekki rakið hér.
Danslistin á íslandi er auðvitað
miklu yngri og seinna til komin en
í flestum grannlöndunum, líkt og
á sér stað um flestar listgreinarnar
í nútímaskilningi. Leiklist, myndlist
og tónlist skipuðu sér í sess við
hlið bókmenntanna, sem auðvitað
áttu sér eldri og ríkari hefð, upp
úr síðustu aldamótum, en fyrsti
lærði dansarinn, Ásta Norðmann,
tók til starfa hér á þriðja áratugn-
um. Hvenær sem dans þurfti með
í leiksýningar var leitað til hennar,
hvort sem var í revíur eða fyrir
annars konar leik; þegar Þjóðleik-
húsið var vígt 1950 samdi hún
dansa við Nýársnóttina. Áður en .
frú Ásta kom til skjalanna höfðu
leikkonumar Stefanía Guðmunds-
dóttir og Guðrún Indriðadóttir
einkum sinnt þeim þætti í sýning-
um Leikfélags Reykjavíkur, en báð-
ar höfðu þær skilning á gildi og
nauðsyn dans og lagt sig eftir hon-
um.
Á fímmta áratugnum lögðu
nokkrar ungar stúlkur út í dans-
nám þannig að 1948 var hægt að
stofna félag listdansara, mjóan vísi
en mikils. Einn þessara dansara,
Sigríður Ármann, samdi síðan
fyrsta eiginlega Ieikdansinn eða
ballettinn, Eld, við tónlist Jórunnar
Viðar, og var hann fluttur á lista-
hátíð 1950. Dans kom síðan fyrir
í sýningum Þjóðleikhússins en 1952
tók Guðlaugur Rósinkranz af skar-
ið, stofnaði Listdansskóla Þjóðleik-
hússins, og lagði þar með góðu
heilli grundvöll að allri þeirri fram-
þróun þessarar listgreinar sem síð-
an hefur átt sér stað í bráðum
fimmtíu ár. Fékk Gunnlaugur
ágætan danskan fagmann, Erik
Bidsted, til að veita skólanum for-
stöðu í fyrstu en nú um mörg ár
hefur Ingibjörg Björnsdóttir verið
í forsvari fyrir skólann. Þegar sú
saga verður skrifuð mun koma í
lof.
daisins
Danslistin er miklu yngrí og seinna til kom-
in en í flestum grannlöndunum. Fyrsti lærði
dansarínn tók til að mynda ekki til starfa
hér á landi fyrr en á þríðja áratugnum.
Sveinn Einarsson rífjar hér upp sögu dans-
listarinnar í landinu á þessarí öld.
ljós hve mikið Ingibjörg hefur lagt
þar af mörkum. Skólinn varð sjálf-
stæður 1989 og heitir nú Listdans-
skóli íslands. Þarf ekki að taka það
fram að úr þeim skóla hafa komið
allir helstu dansarar okkar, bæði
þeir sem haslað hafa sér völl er-
lendis og hinir sem hafa borið hit-
ann og þungann hér heima, allt frá
Helga Tómassyni, Auði Bjamadótt-
ur, Ásdísi Magnúsdóttur og Maríu
Gísladóttur til bráðefnilegra ungra
dansara sem nú stunda nám í skól-
anum.
Það var þó fljótt ljóst að setja
varð markið hærra en að einskorða
sig við góða skólun; listgreinin
myndi ekki dafna nema hér yrði
stofnaður flokkur atvinnudansara,
líkt og reynsla allra annarra sið-
menntaðra þjóða hafði kennt þeim.
Víst komu fram ballettar á sjötta
áratugnum, Ólafur Liljurós eftir
þær Sigríði Ármann og Jórunni
Viðar í Iðnó, Dimmalimm og Ég
bið að heilsa eftir Bidsted við tóri-
list Karls 0. Runólfssonar í Þjóð-
leikhúsinu, og víst reyndi Félag
íslenskra listdansara að standa fyr-
ir sýningum með helstu dönsur-
unum á sjöunda áratugnum, en
flokk atvinnudansara, grundvöll að
vexti og viðgangi listgreinarinnar,
vantaði.
Árið 1973 var skrefíð stigið til
fulls og íslenski dansflokkurinn
stofnaður. Átti Þjóðleikhúsið þar
frumkvæði og fékk til að veita
flokknum fyrstu leiðsögn hæfan
breskan ballettmann, Alan Carter.
Þáverandi menntamálaráðherra,
Magnús Torfi Ólafsson, átti ekki
lítinn þátt í að flokkurinn varð að
veruieika og studdi við bakið á
honum fyrstu ótryggu sporin; sama
máli gegndi t.d. um aðra starfs-
menn ráðuneytisins, ekki síst Knút
Hallsson, síðar ráðuneytisstjóra.
Þá var Hannes Davíðsson forseti
Bandalags íslenskra listamanna,
og börðust einnig hann og félagar
hans í bandalagsstjóminni fyrir til-
komu flokksins og að hann fengi
brjóstamjólkina meðan hann þurfti
þess með; auðvitað varð að betjast
við fordóma og rótgróið tregðulög-
mál gegn sjálfsögðum listrænum
framförum. Fjárveitinganefnd
ingi þess. Hugmynd þessi hlaut
stuðning menntamálaráðuneytis-
ins, en mætti annars staðar mót-
stöðu. Þau rök heyrðust að nógu
mikið kostaði leikhúsið fyrir. Hitt
mætti og reikna út nú hvort hefði
verið ódýrara, þegar upp er staðið.
íslenski dansflokkurinn varð
sjálfstæður með reglugerðarbreyt-
ingu og nýskipan 1991. Nefnd,
sem lagt hafði til að honum yrðu
búin sjálfstæð starfsskilyrði, hafði
lagt á það ríka áherslu að ekki
mætti slíta naflastrenginn við
Þjóðleikhúsið fyrr en flokknum
væri tryggð sýningar- og æfinga-
aðstaða annars staðar. Þó að sam-
vinnan við Þjóðleikhúsið hafi verið
góð undanfarin ár, hefur þetta þó
ekki gengið alls kostar eftir, þar
sem formlegur samningur við
Þjóðleikhúsið (eða Borgarleikhús-
ið, sem líka er góður kostur) hefur
ekki verið fyrir hendi og samið er
um hveija sýningu fyrir sig. Þetta
þýðir auðvitað í raun að flokkurinn
er á hrakhólum með sýningarað-
stöðu, á hvergi heima. Hann hefur
hins vegar átt góðan samastað
fyrir allar æfingar í Danshúsinu
við Engjateig. Það hús hefur nú
verið selt upp í kaupverð húss
Listaháskólans. íslenski dans-
flokkurinn er því frá og með næsta
hausti á götunni.
Um það bil þrír fjórðu af fjár-
veitingu til flokksins fara í laun.
Fjórðungurinn sem eftir er til þess
að standa undir sýningarkostnaði
hefur þó reynst ódijúgur, því að
af honum er greidd há húsaleiga
og biðlaun dansara sem láta af
störfum. (Starfsævi dansarans er
stutt og eru starfslok þeirra enn
eitt málið, sem ekki hefur fundist
lausn á.) Þá mun alltaf hafa verið
litið á það sem sjálfsagðan hlut
að flokkurinn efldist að dönsurum
með árunum. Það hefur ekki geng-
ið eftir, nú, 24 árum eftir stofnun
flokksins eru stöðugildi nánast
jafnmörg og þegar lagt var upp.
Þannig hefur flokknum sitthvað
verið mótdrægt og hann hefur að
sumu leyti verið olnbogabarn,
kannski meðal annars vegna þess
að áhorfendur hafa verið lengi að
vakna til vitundar um gildi hans
og .ánægjuauka, ólíkt því sem
gerst hefur víða vestanhafs og
austan, þar sem danslistin hefur
átt blómaskeið að undanförnu. En
skýringin er auðvitað að á síðustu
árum, undir metnaðarfullri stjórn
Maríu Gísladóttur, hafa fjárveit-
ÍSLENSKI dansflokkurinn 1995. Á myndina vantar Birgitte Heide.
lagði málinu lið og það var í höfn.
Flokkurinn dafnaði í skjóli Þjóðleik-
hússins uns þar kom, að þær þijár
listgreinar, sem leikhúsinu var ætl-
að að sinna, gátu ekki lengur eflst
á eðlilegan máta nema hver á
kostnað annarrar. Þá bentu for-
svarsmenn Þjóðleikhússins á
Gamla bíó, sem þá (1978) var á
lausu, sem heppilega annexíu fyrir
Þjóðleikhúsið; þar gætu farið fram
leiksýningar sem léttu á stóra sviði
Þjóðleikhússins þannig að óperu-
starfsemi og listdansinn fengju þar
meira svigrúm. Draumurinn var
að koma upp föstum óperuflokki,
líkt og dansflokknum, innan vé-
banda leikhússins eða með stuðn-
ingar verið svo knappar að flokk-
urinn hefur neyðst til að fara með
löndum í verkefnavali; glæsileg
sýning á Coppellu undir stjórn Evu
Evdokimovu 1993 dregur enn fjár-
hagslegan dilk á eftir sér. Eigi að
síður hefur flokkurinn reynt að
sýna stórhug og má til dæmis
benda á að tvær næstu sýningar
flokksins státa eingöngu af frum-
sömdum íslenskum dansverkum.
Við hlið verðlaunaverksins Af
mönnum eftir Hlíf Svavarsdóttur,
sem nú verður tekið inn í hóp sí-
gildra nútímaverka flokksins eins
og Evridís Nönnu Ólafsdóttur,
koma á næstunni ný verk eftir tvo
unga og efnilega danshöfunda,