Morgunblaðið - 23.02.1996, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
i-
FRÉTTIR
Afgreiðsla landbúnaðarráðuneytisins á úreldingarstyrk til MB
Ekki allir sáttir við
þá leið sem valin var
Ekki eru allir á eitt sátt-
ir um afgreiðslu land-
búnaðarráðuneytisins á
úreldingu Mjólkursam-
lags Borgfirðinga. Sú
leið sem farin var er
ekki í samræmi við til-
lögu hagræðinga-
nefndar sem vildi m.a.
gera frekari tilraunir til
sölu á eignum MB.
EKKI ríkir sátt um þá leið
sem landbúnaðarráðherra
fór í úreldingu Mjólkur-
samlags Borgfirðinga á
síðasta ári og virðist hún ekki vera
í samræmi við ráðleggingar hag-
ræðinganefndar í málinu. Eins og
fram kom í grein í Morgunblaðinu
í gær var samið við Kaupfélag Borg-
firðinga um greiðslu 227 milljón
úreldingarstyrk vegna Mjólkursam-
lagsins og að félagið héldi eignunum
áfram í sinni eigu. Á móti kom síð-
an skerðing á hámarksúreldingar-
styrk um 31 milljón króna. Markaðs-
virði húsnæðisins og alls tækjabún-
aðar var hins vegar metið á 258
milljónir.
Ráðherra fór ekki að
ráðum hagræðinganefndar
Fulltrúar verkalýðshreyfmgar-
innar í hagræðingamefnd segja að
afstaða nefndarinnar varðandi úr-
eldingu mjólkurbúsins og sölu á
eignum þess hafi verið alveg skýr.
Nefndin hafi verið andvíg svo þröng-
um tímamörkum á útboði eigna
mjólkursamlagsins auk þess sem
nefndarmenn hafi verið fylgjandi
því að frekari tilraunir yrðu gerðar
til þess að selja eignirnar eftir að
ljóst varð að útboðið bar engan
árangur. Ráðherra hafi hins vegar
ekki farið að ráðleggingum hennar.
Bjöm Amórsson, hagfræðingur
BSRB og fulltrúi samtakanna í hag-
ræðinganefnd, segir að nefndin hafi
einungis verið ráðgjafarnefnd og
það hafi því verið ráðherra sem
hafi tekið endanlega ákvörðun. „Við
gagnrýndum tímasetningarnar á
útboðinu og lögðum mikla áherslu
á það, sérstaklega með atvinnuupp-
byggingu í huga, að salan yrði mjög
virk. Okkar afstaða í því máli var
mjög skýr. Eins héldum við þeirri
skoðun okkar á lofti að Kaupfélagið
ætti ekki að eiga þetta húsnæði
eftir sem áður. Það var alveg klár-
lega okkar afstaða allan tímann.
En eins og áður segir vorum það
ekki við sem tókum þessar ákvarð-
anir heldur var það ráðherra sem
fékk málið í.hendur með öllum okk-
ar athugasemdum.“
Bjöm segir að nefndin hafi viljað
leggja töiuvert meiri vinnu í söluna
en gert var og lagt það tjl við ráð-
herra. „Ég taldi það vera veigamest
fyrir Borgnesinga að þáð kæmi
þarna inn nýtt og öfiugt fyrirtæki
með nýjan atvinnurekstur, því án
þess að ég ætli að gerast sérfræð-
ingur um hvað sé verið að gera í
húsnæðinu núna þá tel ég að fyrir
nýtt matvælafyrirtæki sé þetta hús
allt of stórt. Það hefði því verið
miklu betra fyrir atvinnuástandið á
Vesturlandi ef hægt hefði verið að
fá þarna inn nýtt atvinnufyrirtæki
og síðan -hefði verið hægt að byggja

minna húsnæði undir hið nýja mat-
vælafyrirtæki.“
Engin hagræðing af flutningi
safaframleiðslu í Borgarnes
Eins og fram kom í grein í Morg-
unblaðinu í gær er Engjaás ehf.,
fyrirtæki það sem Kaupfélag Borg-
fírðinga stofnaði í samvinnu við
Mjólkursamsöluna í Reykjavík og
Mjólkurbú Flóamanna, að kanna
möguleikann á framleiðslu á
ávaxtasöfum í húsnæði því sem
Mjólkursamlag Borgfírðinga var
áður til húsa í. Meðal annars hefur
verið ræddur möguleikinn á því að
flytja framleiðslu Mjólkurbús Flóa-
manna á Flórídana þangað. Guð-
mundur Gylfi _ Guðmundsson, hag-
fræðingur ASÍ og fulltrúi samtak-
anna í hagræðinganefnd segir að
ef sú verði raunin, eigi sér ekki stað
sú hagræðing sem menn hafi verið
að sækjast eftir með úreldingu
Mjólkurbúsins á sínum tíma.
„Ef Mjólkurbú Flóamanna flytur
safaframleiðslu sína upp í Borgar-
nes eru ekki þeir framleiðslumögu-
leikar fyrir hendi þar, sem menn
hafa látið liggja að innan mjólkur-
iðnaðarinns. Þess vegna finnst mér
það vera óeðlilegt," segir Guðmund-
ur. „Á sínum tíma var uppi sú hug-
mynd að fara að pakka ostum í
húsnæðinu en við lýstum því yfir
að okkur þætti það ekki eðlilegt og
eins þótti okkur það ekki eðiilegt
að verið væri að flytja aðra fram-
leiðslu úr mjólkurbúum þama upp-
eftir, þó svo að það væri ekki mjólk-
urframleiðsla."
Ný starfsemi ekki á
borði ráðuneytisins
Guðmundur Bjamason landbún-
aðarráðherra segir að allir sem kom-
ið hafi að þessu máli og öðmm úrokÞ
ingum sem átt hafi sér stað í mjólk-
uriðnaðinum, hafi talið það vera
eðlilegt að fyrirtækin fengju, bætur
fyrir þær breytingar sem óhjá-
kvæmilega yrðu á rekstri þeirra við
úreldinguna. Hann segir það hins
vegar ekki vera mál ráðuneytisins
hvaða starfsemi þau snerú sér að í
framhaldinu.
„Nú hefur hins vegar öllum mátt
vera ljóst að fyrirtækið va-ri ekki
með þessu að hætta starfsemi,“ seg-
ir Guðmundur. „Það var ljóst að
reynt yrði að halda uppi atvinnu á
svæðinu, enda var gerð mjög skýr
krafa til þess á sínum tíma er úreld-
ing blasti við. Ætlast var til þess
að fyrirtæki sem fengi þennan
stuðning til að hætta mjólkurfram-
leiðslu nýtti hann til þess að leita
fyrir sér í annarri atvinnustarfsemi.
Það getur hins vegar í raun ekki
verið á mínu borði eða ráðuneytisins
að velta því fyrir sér.
Það má auðvitað til sarms vegar
færa að þetta kunni að skekkja eitt-
hvað samkeppnisstöðuna, eins og
bent hefur verið á. En forsendan
fyrir úreldingunni er sú að fyrirtæk-
ið hætti mjólkurframleiðslu en ekki
að það leggi niður starfsemi sína,“
segir Guðmundur Bjarnason.
Hann segir að einhver hagræðing
til viðbótar geti falist í því að fram-
leiðsla MBF á ávaxtasöfum verði
flutt til Borgarness. Slík tilfærsla
geti styrkt stöðu beggja fyrirtækja.
Aðspurður um það sjónarmið nefnd-
armanna að með slíkum flutningi
sé þvert á móti verið að draga úr
áhrifum hagræðingarinnar, segir
Guðmundur að því geti hann ekki
svarað þar sem það sé ekki í hans
verkahring að hafa skoðun á eða
taka afstöðu tii þessa þáttar. „Þessi
tilflutningur á verkefnum gæti verið
umdeilanlegur, en fyrirtækin verða
sjálf að vinna úr þessu og komast
að niðurstöðu í því hvað þau telji
skynsamlegt hvort fyrir sig. Þannig
að verið sé að gera eitthvað sem
þýði hagræðingu í Mjólkurbúi Flóa-
manna þannig að það sé þá betur
í stakk búið til þess að sinna þeirri
þjónustu sem því ber að gera eftir
þessar breytingar sem hafa orðið
innan mjólkuriðnaðarins."
Söluverð hefði
mátt vera hærra
Aðspurður hvort ekki hefði verið
eðlilegt að reyna frekar að selja
eignir Mjólkurbúsins, sérstaklega í
Ijósi þess að hagræðinganefnd hafi
gert það að tillögu sinni, eftir að
ljóst var að útboðið bar engan
árangur, segir Guðmundur að-tíma-
setningarnar hafí ákvarðast af þeirri
tímaþröng sem málið hafi verið
komið L „Ég tók við málinu eftir
að það hafði tafist aokkuð miðað
við þá áætlun sem menn höfðu sett
öér. Ég vildi ekkert vera að breyta
því og skoðaði það reyndar ekki,
heldur leit svo á að rétt væri að
framkvæma þetta innan þess tíma-
ramma sem um var talað.
Það var auðvitað rætt um það
hvort og þá hvernig hægt væri að
semja við Kaupfélagið um greiðslu
fyrir áframhaldandi afnot af eign-
inni, úr því ekki tókst að selja hana.
Um þetta var þrefað fram eftir ári
og reyndar allt fram undir áramót
þegar loks náðist endanlegt sam-
komulag. Mín skoðun var sú, eftir
að vera búinn að liggja mikið yfir
þessu, að þá yrðum við að ná því
saman. Ég hefði svo sem vel getað
hugsað mér að það hefðu verið eitt-
hvað hærri tölur sem hefðu farið
þarna á milli, og studdist þá við þær
hugmyndir sem nefndin var sjálf
með, en niðurstaðan varð hins vegar
þessi.“
Guðmundur segist hins vegar
ekki geta annað en tekið undir þá
gagnrýni á landbúnaðarráðuneytið
fyrir hversu langan tíma það hafi
tekið að svara erindi Sólar hf. vegna
þessa máls. „Það má segja það til
málsbótar að málið var í vinnslu hjá
okkur fram undir áramót og við
vorum að leita að lausn sem við
töldum ásættanlega. Það voru einn-
ig vangaveltur um hver aðild Sólar
hf. væri að málinu eftir að Ríkis-
kaup höfðu svarað öllum efnisatrið-
um varðandi sölumeðferðina á MB.“
Sýnir þann vanda sem fylgir
núverandi fyrirkomulagi
Vilhjálmur Egilsson, alþingis-
maður og formaður Efnahags- og
viðskiptanefndar Alþingis, segir að
það sé auðvitað mjög óheppilegt ef
ríkið sé með þessum hætti að styrkja
einn aðila til þess að fara út í fram-
leiðslu á vörum þar sem samkeppni
sé fyrir. Þetta dæmi sýni hins vegar
hversu mikill vandi fylgi því að
mjólkuriðnaðurinn skuli starfa undir
ríkisforsjá. Svona mál hljóti alltaf
að koma upp þegar starfað er í slíku
umhverfi. „Það sem mér finnst að
menn ættu að læra af þessu er að
koma þarf þessari starfsemi sem
allra mest á eðlilegan samkeppnis-
grundvöll og hætta opinberum af-
skiptum af verðlagningu og fram-
leiðslustjómun," segir Vilhjálmur.
Hann segist telja að eðlilegt hefði
verið að framlengja sölutlma eign-
anna í ljósi þess að afgreiðsla máls-
ins hafi dregist á langinn. „Þessi
þáttur framkvæmdar málsins er
náttúrlega ekki í lagi. Grundvallar-
reglan í svona málum hlýtur að
vera sú að jafnræði ríki á milli að'íla
þegar verið er að koma eignum úr
höndum ríkisins, þannig að allir
aðilar sem hafi áhuga á málinu fáí
sanngjarnt tækifæri til þess að fá
aðgang að því.“
Vilhjálmur segir að sá tímí sem
aðilum hafi verið gefinn til þess að
bjóða í eignirnar hafi greinilega
verið óvenjulega stuttur. „Mér sýn-
ist á þessu að ekki hafi verið gerð
raunhæf tilraun til þess að selja
eignirnar, eins og þessi stutti til-
boðsfrestur gefur til kynna. Yfirleitt
hefur ekki verið löng biðröð eftir
því að kaupa fasteignir utan af landi
og því er það alveg með ólíkindum
að einungis skuli vera veittur viku
tilboðsfrestur í þessu tilfelli."
Þá segir Vilhjálmur að sér sýnist
það ekki vera nægilega skýrt í þessu
tilfelli hvað úrelding þýði í raun.
„Þetta er spurning um hvort úreld-
ing þýði að ríkið sé að kaupa við-
komandi starfsemi og ráðstafa þá
eignunum í kjölfarið, eða hvort þessi
úreldingarstyrkur sé eitthvað sem
fyrirtækið fái beint í vasann, án
mikilla skilyrða annarra en þeirra
að hætta að framleiða mjólk. Þetta
virðist ekki vera á hreinu, því verið
er að fela Ríkiskaupum að reyna
að selja eignirnar og Ríkiskaup virð-
ast hafa vald á því hvort tilboðum
sé tekið eða ekki. Þá virðist það
vera hluti af úreldingarsamningnum
að sölutilraunum sé lokið 1. júní.
Því sýnist mér á þessu að ríkið hafi
getað selt hveijum sem er eignirnar
fyrir þann tíma en á móti komi
lækkun á úreldingarstyrk. Þá hefði
maður haldið að fara ætti með sölu
þessara eigna eins og almennt tíðk-
ast um sölu á eignum ríkisins. Engu
að síður virðist sem eignirnar hafi
áfram verið í eigu Kaupfélagsins."
|
I
ft
\
[
ft
Löglegl en siðlaust
Eftir því sem næst verður komist
starfa nú tvö fyrirtæki í framleiðslu m
á ávaxtasöfum af ýmsu tagi hér á _
landi, auk fyrirtækja í mjólkuriðn- m
aði. Þau eru Vífilfell og Sól hf. Páll
Kr. Pálsson, framkvæmdastjóri Sól-
ar hf., segist hafa miklar áhyggjur
af þeirri stöðu sem nú sé að koma
upp. „Kaupfélagið hefur fengið 260
milljónir i úreldingarstyrk, greiðir
síðan um 30 milljónir fyrir hús-
næði, vélar og tæki og fær því um
230 milljónir úr ríkissjóði til þess f
að bæta sína eiginljárstöðu. Síðan t'
stofnar það hlutafélag með ýmsum
af okkar helstu samkeppnisaðilum ™
og gefur út þá yfírlýsingu að verið
sé að skoða framleiðslu á söfum.
Hugsanlega kann þetta allt að vera
löglegt en mér fínnst þetta alveg
gjörsamlega siðlaust."
Páll segir að ef þetta sé löglegt,
sé það greinilegt að mjólkuriðnaður-
inn hafi látið sníða löggjöf fyrir sig
sem vemdi greinina svo vel gegn (
utanaðkomandi samkeppni að þeim á
hafi tekist að koma alveg í veg fyrir 1
að nýir aðilar^komist inn í þennan "
geira. „Með úreldingu Mjólkursam-
lagsins í Borgarnesi er eini möguleik-
inn fyrir utanaðkomandi aðila til
þess að komast inn í mjólkurfram-
leiðslu farinn. Ekki nóg með það
heldur tekst þeim einnig að tryggja
að þeim eru greiddar fleiri hundruð
milljónir fyrir að leggja niður rekstur
mjólkurafurðastöðva. Þessir pening- (
ar nýtast þeim svo til þess að rétta g
sína fjárhagsstöðu og fá eignir og '
tæki afhent án þess að greiða nán- I
ast nokkuð fyrir, til þess að hcfja
samkeppni við þau einkafyrirtæki
sem fyrir em á markaðnum. Hvort
sem það heitir brennivinsframleiðsla,
pitsuframleiðsla eða safaframleiðsla.
Þetta er það alvarlega í málinu. Það
kann að vera að þeir hafi engin lög
brotið, en það em greinilega mikil
ólög í gildi ef þeir komast upp með v
þetta,“ segir Páll. | ^
Hann segir jafnframt að það læð-
ist að sér sá grunur að málið hafi *
verið hugsað svona frá upphafi.
Útboðið á eignunum hafi verið sjón-
arspil því aldrei hafi staðið til að
selja þær. „Það er ýmislegt sem
menn hafa sagt í hita leiksins sem
gefur tilefni til þess að ætla að svo
sé, meðal annars má benda á þau
ummæli sem höfð vom eftir lcaupfé-
lagsstjóra Kaupfélags Borgfirðinga
, í Morgunblaðinu þann 10. maí 1995. (
Mér er illa brugðið ef forystgmonn ,
og þingmenn Sjálfstæðfeflokksins f
ætla að horfa á atburði sem þessa
gerast án þess að ráðast í breytingu
á þeim lögum sem skapa mjólkur-
iðnaðinum svigrúm til að útiloka
aðra aðila frá samkeppni við sig,
og opna þeim leið til að hefja ríkis-
styrkta samkeppni í rekstri sem á
engan hátt tengist mjólkurvinnslu,"
segir Páll.
Ekki tókst að ná tali af tals- í
manni Vífilfells hf. vegna þessa ^
máls í gær.