Morgunblaðið - 23.02.1996, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1996 17
Frystihúsi í Hanstholm lokað og starfsemin flutt til Póllands
URVERIMU
Geta ekki keppt við
löndin í Austur-Evrópu
FRYSTIHÚSINU Espersen Hanst-
holm A/S verður lokað fyrír fullt og
allt í vor og missa hundrað manns
vinnuna. Þetta kemur fram í Fag-
bladet, málgagni danska Verka-
mannasambandsins. Starfsemi
frystihússins er búin að liggja niðri
í nokkurn tíma og eru örfáir starfs-
menn ennþá í vinnu. Engir íslending-
ar vinna hjá þessu frystihúsi í Hanst-
holm, en spá Peter Sand Mortensens
í Fagbladet er ekki björt fyrir önnur
frystihús á staðnum.
„Þetta_ er aðeins byijunin," segir
hann. „Á næstu árum munu fleiri
fyrirtæki fylgja á eftir, sem er mjög
slæmt fyrir Hanstholm vegna þess
að það er sá staður sem er háðastur
físki og fiskvinnslu í ESB.“
Hann segir að helsta vandamál
fískiðnaðarins sé að margra starfs-
manna sé þörf, en ekki mikillar
tæknikunnáttu: „Við getum ekki
keppt við t.d. Áustur-Evrópulönd,
þar sem vinnuaflið er ódýrara. Það
er líka hægt að fá ódýrara hráefni
utan Danmerkur."
Hann segist vera óánægður með
að dönsk yfírvöld styðji lokun frysti-
hússins: „Danska ríkið hefur í raun-
inni borgað eigendum fyrirtækisins
fyrir að leggja niður starfsemina í
Hanstholm. Fjárfestingarsjóður
Austurlanda hefur til dæmis veitt lán
upp á 17,4 milljónir króna og keypt
hlutabréf fyrir 35 milljónir króna í
nýju frystihúsi Espersens í Póllandi,
en þar er framleiðslan sú sama og í
frystihúsinu i Hanstholm."
Þá er Peter óánægður með að
danska ríkið hafi styrkt menntun
pólsks vinnuafls fjárhagslega: „Það
er skrítin staða að pólskt vinnuafl
fái menntun á AMU-miðstöðinni á
Bornholm á sama tíma og meðlimum
í okkar félagi er gert erfítt að fá
endurmenntun vegna sparnaðar."
Kemur ekki á óvart
„Þetta kemur manni ekki alveg á
óvart,“ segir Arnar Sigurmundsson,
formaður Samtaka fískvinnslu-
stöðva. Hann segir að það hafi verið
vitað mál að dönsk fískvinnsla hafí
verið að greiða mjög há tímalaun og
ekki verið að greiða lægra hráefnis-
verð en íslensk fiskvinnsla.
Arnar nefnir þó nokkur atriði sem
geti útskýrt þessi háu tímalaun að
hluta til: „Það hefur verið gerður
samanburður á afköstum í dönskum
frystihúsum og íslenskum. Þar kom
í ljós að Danir eru með mun einfald-
ari framleiðslu en við og þar af leið-
andi meiri afköst. Einnig eru þeir
lausir við orm í fiskinum, sem við
þurfum að eyða dýrmætum tíma í
að leita að.“
Hann segir að mun minna sé um
hvíldir í vinnutímanum í Danmörku
en hér á landi. Danir séu nær mark-
aðinum og allar flutningaleiðir
stjrttri. Þá séu fyrirtækin rekin með
styrkjum frá ESB og hinu opinbera
í Danmörku auk þess sem launa-
tenglar séu lægri. „Þrátt fyrir allt
þetta höfum við furðað okkur á því
að það sé mögulegt að greiða svoria
há tímalaun miðað við afkomu ís-
lenskra frystihúsa," segir Arnar.
„Hvað varðar Hanstholm sérstak-
iega er vitað að ESB byggði upp
höfnina á sínum tíma og hús fyrir
fiskmarkaðinn. Það hlýtur að vera
mikið áfall fyrir fiskvinnslu í Hanst-
holm ef 100 starfsmanna fyrirtæki
lokar þar sem íbúar í bænum eru
aðeins nokkur þúsund. Hvort þetta
er byijunin á því að dönsk fisk-
vinnsla færist eitthvað til Austur-Evr-
ópu skal ég ekki segja um, en auðvit-
að er um stuttan veg að fara og allur
vinnulaunakostnaður er mun lægri í
Austur-Evrópu en í Danmörku."
Amar segir að þessar fréttir undir-
striki hvað það sé harður slagur að
reka fiskvinnslu, hvort sem er í Dan-
mörku eða á íslandi. Það byggist á
því að stærstu kostnaðarliðirnir, hrá-
efni og vinnulaun, fari ekki yfír ákveð-
ið hlutfall af framleiðslutekjum.
„Eftir miklar umræður hér á landi
síðan síðasta sumar um launamun í
dönskum frystihúsum og íslenskum
má segja að niðurstaða starfsmanns
Kjararannsóknanefndar hafí komið
þægilega á óvart,“ segir hann. „Mið-
að við þessar upplýsingar má_ segja
að launamunur í fískvinnslu á íslandi
og í Danmörku sé mun minni eftir
skatta en í öðrum atvinnugreinum á
Islandi og í Danmörku sem teknar
voru til skoðunar."
Hagnaður í fyrra og menn
spenntir fyrir þessu ári
„Þeir eru að geta sér þess til, en
maður hefur ekki orðið var við neina
hreyfingu í þá átt ennþá,“ sagði Jón
Elías Jónsson, fiskverkamaður í
Hanstholm, þegar hann var spurður
um þá yfirlýsingu Peters Sands
Mortensens í Fagbladet að fleiri fyr-
irtæki myndu fylgja í kjölfarið á
Esepersen Hanstholm A/S.
„Espersen er með þijú eða fjögur
önnur fyrirtæki í Danmörku og þeir
ætluðu upphaflega ékki að hætta
hérna. En þeir voru að vinna tvífryst-
an físk og það var mikið verðfall á
honum í fyrra og tap á verksmiðj-
unni þess vegna eftir því sem ég
best veit.“
Jón vinnur sjálfur hjá fyrirtækinu
Pandalus ásamt um 20 öðrum íslend-
ingum og segir að afkoman hafi ver-
ið góð þar á síðastliðnu ári. Þá hafi
það komið fram í áramótaávarpi for-
stjórans til starfsmanna að menn
væru spenntir fyrir þessu ári vegna
þess að hráefnisverð hefði lækkað.
Annars segir hann að atvinnu-
ástandið í Hanstholm hafí verið frek-
ar í lægð undanfarið vegna þess að
það sé mikill ís í Eystrasaltinu. Mest
af þeim fiski sem sé unninn í Hanst-
holm komi frá Noregi og Svíþjóð, en
vegna slæms tíðarfars hafi verið
öldugangur í því.
„Það er alltaf erfítt að fá vinnu
hér á þessum tíma árs,“ segir hann.
„Þegar líður á vorið verður það auð-
veldara vegna þess að þá fara sér-
hæfðari fyrirtæki af stað sem vinna
humar og fleiri slíkar tegundir."
Jón bætir við að það sé verið að
byggja við eina stærstu fiskverkun-
ina í Hanstholm, sem sé með 200
manns í vinnu. Það fyrirtæki sé að
stækka við sig og bæta við fólki.
Einnig hafi hann heyrt af því að það
ætti að fara að byggja fískverkun
niðri við höfnina. Þá hafí verið
vangaveltur um álaeldi í Hanstholm,
en það ylti þó á Japönum. Ef af því
yrði myndi það skapa 100 ný störf.
Hann segir að á svæðinu í kringum
Hanstholm og í bænutn sjálfum séu
400 íslendingar sem hafi flestir at-
vinnu af fískvinnslu. Fjölgunin hafi
verið mjög ör á tímabili, en heldur
hafí dregið úr henni. „Maður lifír
ágætlega hér ef maður er með
vinnu,“ segir hann að lokum.
í gær hlaut
Eva Vilhelmsdóttir
fatahönnudur
Menningarverdlaun DV
fyrir RIATURA fatnad
Foldu hf.
í umsögn dómnefndar, þegar tilnefningar voru kynntar, segir m.a. í DV:
„Þessi nýja ullarlína er einstaklega heilsteypt bæði í litasamsetningu og formi.
Prjónatækni í nýjum vélum býður upp á möguleika sem listakonan færir
sér í nyt. Reynsla og kunnátta er það baksvið
sem skapar umgjörð fyrir
nútímalega hönnun." Til hamingju Eva!