Morgunblaðið - 24.02.1996, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGAKDAGUR 24. FEBRÚAR 1996 39
Vinimir kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðsta blund.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin strið.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Gunnar, Kristján
og Guðlaug.
Hún amma Stjana er dáin.
Stór hópur afkomenda og ástvina
kveður hana með söknuði og þakk-
læti. Mig langar í nokkrum orðum
að þakka henni fyrir allt sem hún
var mér og fjölskyldu minni. Maður-
inn minn, Haukur, ólst upp að mestu
hjá ömmu sinni og afa, þeim Stjönu
og Gesti.
Þegar ég kynntist ömmu Stjönu
fyrir um 20 árum var ég búin að
missa mínar ömmur og mér fannst
ég eignast ömmu á ný. Það var góð
tilfinning. Þá bjuggu þau Gestur á
Kirkjuvegi 6 og þar var gott að
koma.
Amma Stjana var mikil húsmóðir
og það var alveg sama á hvaða tíma
dags maður leit við, allir urðu að fá
kaffi og með því, ef ekki kleinur,
þá pönnukökur og sitthvað fleira,
því mikið bakaði hún. Hún var ákaf-
lega barngóð og fylgdist mikið með
uppvexti barna minna og passaði oft
elsta son minn, Kristján, kenndi
honum m.a. að spila og mikið voru
þau búin að hlæja yfir Ólsen ólsen
og öðrum spilum. Þegar hún fór síð-
an á Elliheimilið Hornbrekku talaði
Kristján oft um það að hann sakn-
aði þess að geta ekki farið á Kirkju-
veginn og fengið pönnukökur.
Amma Stjana var mikið fyrir
handavinnu, prjónaði mikið og hekl-
aði ýmislegt sem við í minni fjöl-
skyldu nutum góðs af. Og ef ein-
hvern vantaði sokka eða vettlinga
átti hún þá yfirleitt í kassa inni í
borðstofu, og ef ekki, voru þeir til-
búnir daginn eftir. í mörg ár tók
hún slátur fyrir mig og aldrei notaði
hún uppskrift. Þegar ég ætlaði að
fara að vikta í sláturgerðina eftir
því sem hún setti í slátrið, sagði hún
að þetta þýddi ekkert, ég fyndi þetta
bara. Ég held að hún hafi haft alla
tilfinningu um matargerð og bakstur
í höfðinu og fingrunum.
Ég man hvað mér þótti gaman
að koma í eldhúsið til hennar á elli-
deildinni, þegar Lauga vinkona
hennar var þar líka og þær voru að
rifja upp gömlu dagana og skemmti-
leg atvik tengd þeim. Þegar hún svo
flutti á sjúkradeild Hornbrekku þótti
henni verst að geta ekki hellt á könn-
una og gefið okkur kaffi. En samt
var alltaf nammi í bauknum hennar
sem hún var óspör á að bjóða úr,
öllum þeim sem til hennar komu.
Síðustu árin var amma Stjana
léleg til heilsunnar, hún talaði oft
um það við mig að nú vonaði hún
að Guð færi að taka hana til sín.
Þessi yndislega kona skilaði sínu
æviverki vel. Ég vil þakka starfs-
fólki Hornbrekku fyrir góða umönn-
un við hana í gegnum árin. Við
Haukur og krakkarnir kveðjum þig
með söknuði en þó miklu þakklæti
fyrir allar stundimar sem við áttum
saman.
Guð blessi minningu ömmu
Stjönu.
Jónína Kristjánsdóttir.
Handrit afmælis- og minningargreina
skulu vera vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æski-
legt, að disklingur fylgi útprentuninni.
Auðveldust er móttaka svokallaðra
ASClI-skráa, öðru nafni DOS-texta-
skrár. Ritvinnslukerfin Word og Word-
perfect eru einnig auðveld 1 úrvinnslu.
Senda má greinar til blaðsins á netfang
þesB Mbl@centrum.is en nánari upplýs-
ingar þar um má lesa á heimasíðum.
Það eru vinsamleg tilmæli að lengd
greina fari ekki yfir eina og hálfa örk
A-4 miðað við mcðallínubil og hæfilega
línulengd — eða 3600-4000 slög. Höf-
undar eru beðnir að hafa skírnarnöfn
sin en ekki stuttnefni undir greinunum.
MINNINGAR
EINBJÖRG
EINARSDÓTTIR
+ Einbjörg Ein-
arsdóttir fædd-
ist 24. febrúar 1902
á Hítardalsvöllum,
Kolbeinsstaða-
hreppi. Hún lést á
Landspítalanum í
Reykjavík 20. des-
ember síðastliðinn.
Eiginmaður
hennar var Kristinn
Sófus Pálmason, f.
18. sept. 1897, d. 26.
maí 1965.
Börn þeirra eru:
Klara, f. 21. okt.
1922, maður Kjart-
an Olafsson, börn Þorsteinn,
Ólafur og Þórunn. Jón Halldór,
f. 2. okt. 1923, d. júní 1973,
kona Karlotta Helgadóttir, börn
Helga, Hafsteinn, Þór, Róbert
og Irene. Pálmi Gunnar, f. 27.
mars 1927, d. mars 1991, börn
Kristinn Sófus og Arinbjörn.
Einar Björgvin, f. 29,
des. 1931, kona
Steinunn Sigþórs-
dóttir, barn Auður.
Krislján Friðrik, f.
26. okt. 1935, kona
María Lúðvíksdótt-
ir, börn María Sif,
Sigríður Rósa og
Orvar Þór. Kristinn
Sófus, f. 13. jan.
1938, kona Dagný
Ólafsdóttir, börn
Guðrún, Kristbjörg
og Sara Rut. Sig-
urður, f. 2. ág. 1940,
kona Ingfrid Thu
Kristinsson, börn Dagný og Sig-
urður.
Einbjörg útskrifaðist úr
Kennaraskóla íslands árið 1922.
Útför Einbjargar fór fram
frá Fríkirkjunni í Reykjavík 29.
desember í kyrrþey að ósk
hennar.
Guð komi sjálfur
nú með náð.
Nú sjái Guð
mitt efni og ráð.
Nú er mér Jesú
þörf á þér.
Þér hef ég treyst
í heimi hér.
(H. Pét.)
í dag, 24. febrúar, hefði besta
vinkona mín orðið níutlu og fjög-
urra ára gömul. Þegar við kvödd-
umst í desemberbyrjun gerðum við
báðar ráð fýrir að drekka saman
afmæliskaffi þennan dag. Við Ási
vorum á leið til Bandaríkjanna, ég
sagðist hringja til hennar á jólunum
og svo fengi hún ferðasöguna eins
og hún legði sig þegar við kæmum
heim í janúar. Hún var hlý og bros-
mild, eins og alltaf, og sagði okkur
glöð frá jólaskemmtuninni sem hún
hafði sótt kvöldið áður með eldri
borgurum á Vesturgötunni. Allt
hefði verið gaman. Maturinn góður
og fólkið skemmtilegt. Hún kvaddi
okkur eins og hún var vön: „Góða
ferð og guð fylgi ykkur.“ Nokkrum
dögum seinna kvaddi hún lífið
sjálft.
Það var reisn yfir henni til síð-
asta dags. Hún fór oft niður í miðbæ
til að útrétta, og var nýkomin úr
slíkum leiðangri, þegar hún veikt-
ist. Fáeinum klukkustundum síðar
var hún látin.
Ég sakna hennar meira en orð
fá lýst. Einhvern veginn var ég gjör-
samlega óviðbúin því að missa
hana. Ég hef orðið vör við að fólk
á erfitt með að skilja þessi við-
brögð. Hún hafi verið orðin svo öldr-
uð að fráfall hennar geti tæpast
hafa komið á óvart. En aldur er
ekki bara spurning um ár. í mínum
huga var hún ung, af því að hún
var glöð yfir lífinu, hafði fijálsan
anda og lifandi hugsun. Fylgdist
með og hafði skoðanir á hlutunum.
Góð amma er mikil gersemi.
Góður vinur er ein af dýrmætustu
gjöfum lífsins. Ég veit ekki hversu
algengt það er að eiga ömmu sem
jafnframt er náinn vinur manns,
en sjálfri finnst mér ég ekki geta
þakkað það nógsamlega. Ef til vill
var strengurinn á milli okkar jafn
sterkur og raun bar vitni af því að
ég var einbimi og hún bjó ein.
Varð ekkja árið 1965, fjórum árum
áður en ég fæddist. Mér fínnst þó
að þessi strengur hafi ekki myndast
vegna }d:ri aðstæðna eingöngu,
heldur vegna einhvers konar sam-
hljóms innra með okkur.
Ég var ævinlega gripin sérstakri
kennd þegar ég kom í heimsókn til
hennar. Hún bjó við Ásvallagötu
35 í sextíu ár, þar af þijátíu ár ein.
Heimilið var íburðarlaust, en mér
þótti andinn þar öðruvísi en í öðrum
húsum, einkum í stofunni. Veggir
og borð voru þakin myndum af
ættingjum og vinum. Auk þess var
ein mynd af sænsku konungsfjöl-
skyldunni og önnur af páfanum,
sem hún hafði mikið dálæti á. Þess-
ar myndir voru frá öllum tímum,
en ég hafði frá fyrstu tíð mest gam-
an af elstu myndunum. Þótti hrein-
asta ævintýri að amma hefði verið
að byija í barnaskóla þegar Hannes
Hafstein var ráðherra, nánast gjaf-
vaxta þegar Ísland hlaut fullveldi
1918, og sæti þarna í stofunni og
spjallaði við mig um atburðina sem
ég var að læra um í skólanum, eins
og þeir hefðu gerst í gær.
Hún sagðist aldrei vera einmana.
Hefði ævinlega nóg fyrir stafni.
Hún var lærður kennari, en starf-
aði lítið við það þar sem hún var
með stórt heimili, en hún átti sjö
börn. Henni var þó mjög eiginlegt
að fræða, og var mikið í mun að
ég nyti skólagöngunnar. Ekki bara
að ég væri dugleg að læra, heldur
hitt, að ég færi ekki á mis við
ánægjuna af því. Þegar ég var við
nám í Verslunarskólanum, bjó ég
eitt sinn hjá henni meðan ég var í
vorprófum. Hún var jákvæð og
hvetjandi, alltaf reiðubúin að leið-
beina mér og liðsinna og hlýddi
mér af áhuga yfír námsefnið. Hún
brýndi mjög fyrir mér, að námsárin
væru bestu ár ævinnar og ég ætti
að njóta hverrar stundar.
Meðan ég stundaði nám í við-
skiptafræði, leitaði ég oft styrks
hjá henni og hringdi til hennar þeg-
ar ég var í prófum til að fá stuðn-
ing. Hún bað fýrir mér þegar ég
fór í próf og mér fannst stundum
eins og hún sæti við hliðina á mér.
Það var stór stund fyrir okkur báð-
ar þegar ég útskrifaðist úr Háskóla
íslands. Hún hafði oft sagt, að fengi
hún að lifa svo lengi, yrði það sér-
stakur merkisdagur í lífí sínu.
Samtal við ömmu var andleg
veisla. Hún var bókmenntaunnandi,
las mikið og kunni ógrynni af ljóð-
um, sem hún vitnaði oft óspart í
þegar við töluðum saman. Hún
kunni Passíusálmana utanbókar og
hafði sérstakt dálæti á Hallgrími
Péturssyni, las heimspeki af innlif-
un og hafði áhuga á dulrænum efn-
um. Þegar ég lánaði henni Hús
andanna eftir I. Allende, las hún
hana á fáeinum dögum og síðan
sáum við kvikmyndina saman og
ræddum um efni hennar.
Einu sinni sátum við tvær saman
einn góðviðrisdag í Viðey við leiði
tengdaforeldra hennar, sem höfðu
búið þar, og hún sagði mér frá
þessum forfeðrum mínum og lífinu
á öndverðri öldinni. Þetta var á
laugardegi um verslunarmanna-
helgi, og ólýsanleg kyrrð yfir öllu,
einhvers konar tímaleysi. Þessi dag-
ur lifir í vitundinni eins og björt
gleði, sem hægt er að hverfa til í
huganum og hvíla í.
Gegnum tíðina hafa margir haft
orð á þvi við hina ýmsu meðlimi
fjölskyldunnar, að eitthvað gott
fylgdi þessari konu, henni ömmu
minni. Eitthvað sem ekki væri auð-
velt að færa í orð. Sjálfri finnst
mér viss ljómi og litur hverfa úr
umhverfinu við fráfall hennar, en
innra með mér lifir allar stundir
ylurinn frá henni og birtan af ná-
vist hennar öll mín uppvaxtarár.
Ég bið ömmu minni og kærri
vinkonu guðs blessunar og þakka
af hjarta samfylgdina.
Auður Einarsdóttir.
Sumir einstaklingar fá þess not-
ið að lifa lífí sínu svo sprækir og
sjálfbjarga að dauðinn virðist þeim
víðsfjarri, jafnvel þótt þeir séu
komnir á tíræðisaldur. Svo var um
Einbjörgu Einarsdóttur en hún lést
skyndilega 20. desember síðastlið-
inn.
í dag, 24. febrúar, hefði hún
orðið 94 ára gömul. Kýs ég sökum
fjarveru við andlát hennar að minn-
ast hennar á afmælisdaginn.
Það var árið 1968 sem ég kynnt-
ist henni fyrst. Þá var ég aðeins
16 ára unglingur og var komið til
vetrardvalar hjá henni á Ásvalla-
götu 35. í þá tíð var unglingum
utan af landi oft komið fyrir hjá
fólki í borginni svo þeir fengju not-
ið menntunar sem þar var í boði.
Svo var í þessu tilfelli, en ég þekkti
lítt þá góðu konu sem hýsa skyldi
mig veturinn 1968-1969.
Við vorum frænkur, því hún var
hálfsystir afa míns, Helga Salóm-
onssonar, áður bónda í Stangar-
holti á Mýrum. En þar sem aldurs-
munurinn var hálf öld og fjörður
milli frænda var e.t.v. ekki von að
kynnin væru mikil. Ég vissi aðeins
að hún væri ekkja og byggi orðið
ein.
Komudagur minn í september
1968 stendur mér enn lifandi fyrir
hugskotssjónum. Kunningi foreldra
minna tók að sér að aka með mig
vestur í bæ. Dívaninn minn var á
toppi bílsins, töskurnar afturí. Er
við renndum að Ásvallagötu 35
stóð í dyrunum fremur lágvaxin
hnellin kona og hvíta hárið hennar
bærðist í hauátgolunni. Þetta var
þá frænkan sem ég skyldi búa hjá
veturlangt. Hún bauð mig vel-
komna og vísaði mér upp stigana
með föggur mínar. Reyndar hefur
mér æ síðan fundist þessi stiga-
gangur einn sá fínasti í borginni
með stífbónuðum línóleumdúkum
og fallegu blómamynstri á veggjun-
um.
Þennan vetur hlotnaðist mér að
kynnast frænku og urðu þau kynni
mér til yndisauka æ síðan.
Hún var fædd að Hítardalsvöll-
um (Völlum) í Kolbeinsstaðahreppi
í Hnappadalssýslu hinn 24. febrúar
1902, dóttir hjónanna Ingibjargar
Benjamínsdóttur og Einars Einars-
sonar. Þau hjón áttu fyrir hjóna-
band sinn soninn hvort, en Einbjörg
var fyrra barnið sem þau hjón áttu
saman. Nokkrum árum seinna
eignuðust þau dótturina Þóreyju.
Það hafa verið stoltir foreldrar sem
sameinuðu nöfn sín við skírn litlu
dótturinnar. Er Einbjörg var nokk-
urra ára flutti fjölskyldan til
Reykjavíkur og átti hún heima þar
æ síðan.
Einbjörg útskrifaðist frá Kenn-
araskóla Islands aðeins 20 ára
gömul árið 1922. Það var ekkert
sjálfgefið að ungt fólk gæti þá
stundað framhaldsnám, en það er
lýsandi dæmi um dugnað hennar.
Saga Einbjargar var saga al-
þýðukonunnar. Hún giftist ung
Kristni Sófusi Pálmasyni, ættuðum
frá Sæbóli á Ingjaldssandi, lengi
starfsmaður Ölgerðar Egils Skalla-
grímssonar. Saman eignuðust þau
sjö börn, dóttur elsta og sex syni.
Það liggur í augum uppi að á svo
stóru heimili hefur húsmóðirin
þurft að halda vel um það sem
aflað var svo endar næðu saman.
Á fjórða áratugnum flutti fjöl-
skyldan í íbúð þá sem Einbjörg bjó
í til dauðadags eða í tæp 60 ár, í
verkamannabústöðunum við Ásval-
lagötu. Plássið þætti ekki mikið
fyrir níu manna fjölskyldu nú, en
tímarnir breytast.
Sambúð okkar frænknanna gekk
farsællega. Aldrei nokkurt nudd
af hennar hálfu, aldrei tal um spillt-
ar, ungdóm, aldrei neikvæðar at-
hugasemdir, aldrei umvandanir. En
hún var óspör á það sem jákvætt
var, það sem gæti eflt sjálfsmynd
unglingsins.
Margt hefði í fari hennar mátt
taka sér til fyrirmyndar, fágaða
framkomuna, jafnlyndi, jákvæðni,
orðvendni og heiðarleika.
Hún gekkst ekki upp í því að
sanka að sér veraldlegum auði og
stundum er henni fannst menn fara
offari í lífsgæðakapphlaupinu
brosti hún góðlátlega og sagði:
„Gera menn sér ekki grein fyrir
að þeir fara héðan jafnsnauðir og
þeir komu.“
En hún var stórauðug í andanum
og veitti óspart af þeirri auðlegð
sinni. Gegnum árin hef ég ætíð
farið ríkari í sálinni af hennar fundi.
Þótt hún yrði háöldruð varð þar
engin breyting á.
Oft hafði hún heyrt foreldra sína
tala um búskapartíð sína á Hítar-
dalsvöllum, en sá bær fór í eyði
fljótlega eftir að þau fluttu þaðan.
Þangað fýsti hana að koma og sjá
fæðingarstað sinn. Svo var það loks
árið 1979 að við fórum þangað.
Rústir bæjarins standa á vestur-
bakka Hítarár, en við komum að
ánni austanmegin og þurftum því
að vaða hana. Einbjörg lét það
ekki aftra sér frá því að komast
til fyrirheitna staðarins, heldur brá
sér í klofstígvél og óð ána með
stuðningi bróðursonar síns Einars
á Læk. ^
Og þama vom rústir bæjarins
þar sem hún, síðust bama, var í
heiminn borin. Enn skám þær sig
aðeins úr landinu í kring, liturinn
dökkgrænni. Þarna var sögusvið
sagnanna sem hún hafði svo oft
heyrt. Áin sem móðir hennar óttað-
ist að litla stúlkan félli í, og fjallið
þar sem emirnir bjuggu. Þessir
fuglar sem sagan sagði að gætu
tekið lítil börn. Þarna höfðu þau
gengið til verka foreldrar hennar,
þessa leið mundi faðir hennar hafa ^
farið í vetrarmyrkrinu að sækja
ljósmóðurina 77 árum fyrr.
Fyrir tveimur áram nefndi hún
við mig að sig langaði að koma í
Gamla kennaraskólann við Laufás-
veg, nú Kennarahúsið. Hún hafði
fylgst með því að gamli skólinn
hennar var lagfærður. Ég mæltist
til þess að hún kæmi með mér ein:
hvern daginn. Skrifstofustjóri KÍ
tók því erindi mínu ljúfmannlega
að taka á móti gömlum nemanda
og sýna staðinn. Saman fórum við
og fengum góðar móttökur. Var
henni sýnt húsnæðið allt og rifjaði
hún upp aðstæður og aðbúnað svo
sem verið hafði er hún var þar við
nám. Mér fannst í fyrstu að ég -
þyrfti e.t.v. að styðja við þessa 92
ára gömlu konu í stigunum en sá
fljótlega að það var hinn mesti
óþarfi. Hún sveif upp og niður stig-
ana, eins og hún væri aftur orðin
unga stúlkan sem þar var við nám
72 árum áður.
Einbjörgu Einarsdóttur auðnað-
ist að lifa með reisn til hinsta dæg-
urs, en skyndilega var runnið úr
stundaglasinu. Hennar er ljúft að
minnast. Ég kveð hana með eftir-
sjá og þakka fyrir mig.
Þín frænka, -
Ásdís Einarsdóttir.
Erfidrykkjur
Glæsilegt kaffíhlaðborð
og hlýleg salarkynni.
Góð þjónusta.
HOTEL
REYKJAVIK
Sigtúni 38.
Upplýsingar í simum 568 9000 og 588 3550