Morgunblaðið - 27.02.1996, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 1996 25
Iðnnemar án þjálfunar
Iðnnemaplássum hefur
fækkað um 1.000 á
undanfömum fimm
árum vegna erfiðleika
nema við að komast á
samning. Hildur Frið-
riksdóttir komst að því
að menn telja markað-
inn í hefðbundnum
iðngreinum mettaðan
og að brýnt sé að at-
vinnulífið og mennta-
kerfið taki höndum
saman um að búa til
nýjar námsbrautir.
I Morgunblaðið/Or myndasafni
MISJAFNT er eftir starfsgreinum hversu erfitt nemendum gengur að komast í starfsþjálfun.
IÐNNEMAPLÁSSUM hefur fækkað
um 1.000 á undanförnum fimm árum
eða úr 2.500 árið 1990 í 1.500 1995.
Ástæðan er rakin til þess hversu
erfitt nemar eiga með að komast á
samning, sem aftur endurspeglar
atvinnuleysi í greinunum. Menn
benda á að þegar aðeins sé útlit fyr-
ir atvinnu í þijá mánuði sé ekki fýsi-
legur kostur að taka nema á fjög-
urra ára samning, vegna þeirrar
bindingar sem það skapar.
Iðnnám er tvenns konar, annars
vegar er um að ræða nám þar sem
nemendur fara strax eða fljótlega á
samning. Tekur það 3-4 ár og skipt-
ist ýmist í bóklegt eða verklegt. Hins
vegar er um að ræða verknám, þar
sem bóklega hlutanum er lokið fyrst,
oftast á 6-7 önnum, og síðan fer
fram starfsþjálfun í 6-18 mánuði. í
nokkrum greinum verknáms eru
dæmi um að nemar komist alls ekki
í starfsþjálfun til þess að ljúka námi.
Á þetta t.d. við um húsasmíði og
bifvélavirkjun. „Þetta er í raun
spurning um framboð og eftirspurn.
Húsgagnasmíði hefur til dæmis
breyst hér á landi og nánast engin
hefðbundin húsgagnaframleiðsla er
til staðar," sagði Þorbjörn Guð-
mundsson framkvæmdastjóri Sam-
bands iðnfélaga.
Endurnýjun ekki í takt
Gallinn við núverandi kerfi er sá
að þegar samdráttur verður í einni
grein endurspeglast það í því að
færri nemar komast á samning. Þeg-
ar þörf verður síðan fyrir aukið
vinnuafl er endurnýjunin ekki í takt
við umhverfið og fjölgun manna í
greininni verður því eftir á. „Það er
eiginlega ekki hægt að ætlast til
þess af einstökum atvinnurekendum
að þeir taki nemendur í starfsþjálfun
eða á samning, nema þeir hafi þörf
fyrir þá,“ sagði Ingvar Ásmundsson
skólameistari Iðnskólans.
Hann segir að hugmyndir hafi
komið fram sem leyst geti þetta
vandamá! að hluta, þ.e. að ljúka
mætti sveinsprófi um svipað leyti og
skólaprófum. Síðan fái menn ekki
full réttindi fyrr en þeir hafí skilað
tilteknum starfstíma hvenær sem
það svo yrði. „Þetta er auðvitað ekki
lausn fyrir þær greinar þar sem enga
starfsþjálfun er að fá hvorki fyrr né
síðar.“
Bijánn Jónsson framkvæmdastjóri
Iðnnemasambands íslands segir að
fyrir um tveimur árum hafi vandi
verknámsnema verið orðinn mjög
áberandi. Þá hafi verið kominn stór
uppsafnaður hópur sem skorti starfs-
þjálfun. Menntamálaráðuneytið hafi
gripið til þess ráðs að veita peningum
til að auðvelda fólkinu að komast í
vinnu. „Það gekk eftir en þó aðeins
fyrir þann hóp sem hafði í raun ný-
lokið námi, því margir hinna höfðu
snúið sér að öðrum störfum," sagði
Bijánn.
Hann bendir á annan möguleika,
þ.e. að breyta verknámsbrautum
þannig að nemendur ljúki námi að
mestu leyti innan skólanna. Jafnvel
að starfsþjáifun verði felld út t.d. í
rafeindavirkjun og húsgagnasmíði.
„Sá timi sem menn taka í starfsþjálf-
un í rafeindavirkjun er tímaskekkja.
Vinnustaðirnir eru svo einhæfir, að
menn koma verr undirbúnir undir
sveinspróf en hefðu þeir tekið prófið
strax eftir skóla. Fall í sveinsprófi í
þessari grein hefur verið um 80%
undanfarin ár.“
Andstaða atvinnulífsins
Bijánn tekur ennfremur fram að
þegar rætt sé um starfsnám innan
skólans mæti nemendur nokkurri
andstöðu atvinnulífsins. „Þar vilja
menn stjórna fjöldanum, þó svo að
það hafi margsinnis komið þeim í
koll eins og nú í málmiðnaðinum."
Ingvar Asmundsson telur vænlegri
leið að koma nemum á samning eða
að þeir geti lokið starfsþjálfun á ótil-
greindum tíma eins og fyrr greinir.
Hann segir hugmynd nemanna þó
vel koma ti! greina.
Þorbjörn Guðmundsson telur aftur
á móti að starfsþjálfun geti aldrei
farið fram í skólum vegna þess
hversu ólíkt skólaumhverfí sé vinnu-
umhverfi. „Eg get ekki séð að þetta
geti átt við nema í einstökum grein-
um. Ef við tökum dæmi af skipa-
eða byggingariðnaði, þá felst þjálf-
unin ekki bara í því að læra verkið
heldur að vera á vinnustað þar sem
margt er í gangi í einu. Grunnþekk-
ingu er hægt að fá í skóla en á vinnu-
markaði lærir maður að nýta hana.
Nemendur hafa ekki heldur vinnu-
hraða, sem getur einungis skapast á
vinnustað en ekki í skólastofu."
ívilnanir til fyrirtækja?
Hugmyndir hafa komið fram um
hvort hægt sé að veita fyrirtækjum
skattaívilnanir eða styrki til að taka
nema. Er litið til nágrannalanda eins
og Danmerkur í því sambandi. Þar
eru atvinnugreinar skattlagðar og
þeir sem taka til sín nema hafa feng-
ið greitt fyrir það. Menn eru þó ekki
á eitt sáttir hvort túlka beri árangur
Dana að þessu leyti góðan eða ein-
ungis þokkalegan og lítt til eftir-
breytni. Ingvar Ásmundsson tekur
fram að þrátt fyrir þetta hafi ekki
tekist að koma öllum nemum fyrir.
Jafnvel hafi þurft að setja upp gervi-
fyrirtæki, meira að segja á vegúm
skólanna sjálfra.
Þorbjörn Guðmundsson bendir
einnig á að með því að veita fyrir-
tækjum styrki sé verið að grípa inn
í fijálsa samkeppni. „Fyrirtækin
hefðu þá forskot um að bjóða í verk,
því þau eru með ódýran starfskraft
auk fjármagns í formi styrkja."
Aðrar greinar þar sem erfitt hefur
verið að komast í starfsnám eru raf-
virkjun, bifvéla- og rafeindavirkjun
en í þeirri síðastnefndu gerði Iðnskól-
inn í Reykjavík rammasamning við
Meistarafélag rafeindavirkja. Fól
hann m.a. í sér að útvega öllum þeim
rafeindavirkjanemum sem ljúka 6.
önn samkvæmt námskrá og undan-
farareglum starfsþjálfunarpláss. Má
segja að hér sé um tímamótasamning
að ræða, því enginn slíkur hefur
áður verið gerður. Iðnskólinn í
Hafnarfirði hefur sömuleiðis hafið
viðræður við Meistarafélag bygg-
ingarmanna í Hafnarfirði um að þeir
tryggi ákveðnum fjölda nemenda
starfsþjálfun.
Viðkvæmt mál
Viðmælendur Morgunblaðsins
voru sammála um að hér væri mikill
vandi á ferðum, málið viðkvæmt og
nokkuð sem ekki væri einfalt að
leysa. Ábyrgðin væri bæði í höndum
skóla og atvinnulífs. Margir nefndu
að markaðurinn væri mettaður fyrir
hinar hefðbundnu greinar, meðal
annars vegna þess að með nýrri
tækni hefðu afköst manna aukist
hröðum skrefum.
Þorbjörn Guðmundsson tók sem
dæmi þegar Höfðabakkabrúin var
byggð, þá hafi 5-6 trésmiðir unnið
að byggingu hennar á þeim stutta
tíma sem það tók, en fyrir nokkrum
árum hefðu þeir verið 10-15. „Ég
sé enga skynsemi í að beina fjölda
nemenda inn í starfsgreinar þar sem
ljóst er að aðeins lítill hluti geti haft
atvinnu af því í framtíðinni," sagði
hann en tók fram að hann væri ekki
að tala um að greinunum yrði lokað.
„Spurningin er hvort skóli, at-
vinnulíf og menntakerfí eigi að reyna
að búa til einhvetjar rásir fyrir þessa
nemendur. Til að auka verkmenntun
almennt verðum við að útbúa nýjar
námsbrautir og ný störf. Það má
þróa nýjar greinar út frá þeim sem
fyrir eru eins og í málmiðnaði," sagði
hann og tók dæmi um fyrirtæki eins
og Marel sem hefur þróað nýja fram-
leiðslu út frá hefðbundnum iðngrein-
um. Sömuleiðis nefndi hann þróun i
rafeindaiðnaði þar sem möguleikarn-
ir væru ótæmandi.
Spurður hvort ekki væri eðlilegt
að sú kvöð væri á Iðnskólanum að
hann taki ekki inn nemendur nema
menn sjái fram á að þeir geti lokið
starfsþjálfun svaraði Ingvar Ás-
mundsson því til að málið væri marg-
þætt. „Þetta snýst m.a. um hvort
takmarka eigi aðgang að greinum.
Mjög neikvætt væri að loka t.d. raf-
iðnaði nema fyrir þeim sem hægt
væri að tryggja starfsþjálfunarpláss.
Menn stefna ekki allir á að verða
raf-, rafeinda- eða rafvélavirkjar.
Einhvern tíma á þessum ferli geta
þeir tekið ákvörðun um að snúa sér
að tækni- eða verkfræði. Þessi
grunnur er mjög góður fyrir slíkt
nám og því væri slæmt að loka þess-
ari leið.“ Björn Bjarnason mennta-
málaráðherra segir misjafnt hvernig
nemum gengur að komast á samning
eftir árferði í þjóðfélaginu og það sé
ekki á færi ráðuneytisins að gefa
fyrirmæli um að fyrirtæki ráði fólk.
„Þetta er ekkert sem stjórnvöld geta
leyst með einu pennastriki. Spurning
er auðvitað hvernig á að veita þessa
þjálfun," sagði hann og bætti við að
málið hefði verið til umræðu innan
ráðuneytisins.
Nýjar
námsbækur
NÁMSGAGNASTOFNUN hef-
ur nýlega gefið út nokkrar
kennslubækur í íslensku. Meðal
annars er um að ræða eftirfar-
andi bækur:
• Handbók um málfræði eftir
Höskuld Þrá-
insson er upp-
flettirit fyrir
kennara og_
nemendur. í
fyrri hluta er
að finna skil-
greiningar á
liðlega 420
hugtökum og
heitum í íslenskri málfræði. í
síðari hluta bókarinnar er yfir-
lit yfir íslenska málfræði í víð-
asta skilningi og skiptist efnið
í sjö meginkafla. Lögð hefur
verið áhersla á nákvæmni í skil-
greiningum og einfalda fram-
setningu, þannig að bókin komi
sem allra flestum að gagni.
Bókin er 333 bls.
• Rauðkápa er annað bindið í
röð lestrarbóka sem ætlaðar eru
10-12 ára
bömum. Bókin
er í samantekt
Guðnýjar
Ýrar Jóns-
dóttur og Siiju
Aðalsteins-
dóttur, en
myndir gerðu
Halla Sólveig, Freydís Kristj-
ánsdóttir og fleiri. I bókinni
er efni eftir innlenda og erlenda
höfunda og eru í henni sögur,
frásagnir, ljóð, þættir úr Islend-
inga sögum og þjóðsögur. Einn-
ig er sagt frá Egyptum, Grikkj-
um og Rómveijum að fornu.
Bókinni fylgir kennarahandbók
og hljóðbók, þar sem allt efni
bókarinnar er lesið upp. Er það
ætlað nemendum sem eiga erf-
itt með lestur. í bókinni, sem
er 224 bis., eru orðskýringar
og heimildaskrá, en kennara-
handbókin er 31 bls.
• Mályrkja IIeftir Þórunni
Blöndal er önnur bókin í röð
þriggja kennslubóka fyrir ungl-
inga. Myndir
gerðu Halla
Sólveig Þor-
geirsdóttir,
Halldór Bald-
ursson, Laura
Valentino og
Margrét E.
Laxness. Bók-
in er framhald Mályrkju I. í
þessum bókaflokki er fengist við
svokallaða heildstæða móður-
málskennslu. Með því er átt við
að lögð er mikil áhersla á lest-
ur, bæði á bókmenntum og öðra
efni, ritun og málþjálfun, auk
þess sem málfræði og aðrar
hjálpargreinar móðurmálsins
fléttast inn í þessa þætti. Efni
bókarinnar er skipt í þijá hluta
og tengist efnið ákveðnu þema.
Vinnubók fylgir, en í henni er
ýmsu bætt við efnið og gefinn
er kostur á margvíslegri þjáifun.
Heimilda- og atriðaorðaskrá era
i bókinni. Grunnbókin er 220
bls. en vinnubókin 48 bls.
■ ■ ■ ■ - ■-■ >■
‘He i miLis i ðnaðarsfióLinn
LAUFASVEGI2, REYKJAVIK., SlMl 551-7800, FAX: 551-5532.
Allar upplýsingar og skráning á námskeið eru á skrifstofu skólans, Laufásvegi 2, í síma 551-7800 mánudaga til fimmtudaga kl. 10.00-15.00 og föstudaga kl. 13.00-17.00. i.
SPJALDVEFNAÐUR
27. feb.-12. mars
þriðju- og fimmtudaga
kl. 19.30-22.30.
Kennari: Ólöf Einarsdóttir.
DÚKAPRJÓN
28. feb.-27. mars
miðvikud. kl. 19.30-22.30.
Kcnnari: Ragna bórhallsdóttir.
PAPPÍRSGERÐ í
rÁsKAurijM
4. mars-1. apríl
mánud. kl. 19.30-22.30.
Kcnnari:Þorgcrður
Hlöðversdóttir.
NVTJAHLUTIR ÚR
LOÐSKINNI
5. mars-27. mars.
þriðju- og fimmtudagar
kl. 18.00-22.00.
Kennari: Lara Sigurbjörnsdóttir.
I,
FATASAUMUR -
PÁSKAFÖT
13. mars-27. mars
mánu- og miðvikudaga
kl. 19.30-22.30.
Kcnnari: Hcrdís Kristjánsdóttir.
PRJÓNTÆKNI
28. fcb.-27. mars
miðvikud. kl. 19.30-22.30.
Kcnnari: Ragna Þórhallsdóttir.
LITIR OG RENDUR
4. mars-27. mars
mánu- og miðvikudagar
kl. 19.30-22.30.
Kcnnarar: Litasamsctningar
Guðrún Hannclc.
Vefnaður Guðrún Kolbcins.
ÞJÓÐBÚNINGASAUMUR
5. mars-7. maí
þriðjud. kl. 19.30-22.30.
Kcnnarar: Vilborg Stephensen og
Oddný Kristjánsdóttir.
•I

BUTASAUMUR
6. mars-3. apríl
miðvikud. kl. 19.30-22.30.
Kcnnarí: Bára
Guömundsdóttir.
FVRIRLESTUR
Markaðs- og sölumál
handverksfólks
30. mars kl. 14.00
í Norræna húsinu.
Fyrirlesari cr Guðrún Hannclc.
V
i