Morgunblaðið - 27.02.1996, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Fokið í síðasta skjólið
EF FRÁ eru taldar fáeinar hjá-
róma raddir, má það heita viðtekin
skoðun að vextir hér á landi séu
allt of háir og að allar efnahagsleg-
ar forsendur séu til staðar til þess
að þeir geti farið lækkandi. Fáum
dylst nauðsyn vaxtalækkana nú við
þessar aðstæður, til þess að auðvelda
bráðnauðsynlegar fjárfestingar at-
vinnulífsins sém eru hættulega litlar
á flestum sviðum.
Finnur Ingólfsson viðskiptaráð-
herra lýsti því yfir í framhaldi af
athugasemd og fyrirspurn sem ég
flutti á Alþingi um þessi mál þann
12. febrúar sl., að öll skilyrði væru
nú fyrir hendi til þess að vextir
gætu lækkað. Ráðherra vakti sér-
staka athygli á því að vextir hér á
PRACTIC
- Stálvaskar
á hagstæðu verði
Verð kr.
4.709
stgr.
Verð kr.
5.007
stgr.
Verð kr.
5848
stgr.
Verð kr.
6.160
stgr.
Verð kr.
7.062
stgr.

VATNSVIRKINN
Ármúla 21, sími 533 2020
landi hefðu hækkað á sama tíma og
þeir hefðu farið lækkandi í löndunum
í kringum okkur.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði eftir fund ráðherra og fulltrúa
Seðlabankans þann 16. febrúar að
það hefði verið samhljóma skoðun
þeirra sem fundinn sátu að ekki
hefðu verið forsendur til hækkana á ,
skammtímavöxtum og að nýjar verð-,
bólguspár og fleira sem menn hefðu
í höndunum gæfu fulla ástæðu til
þess að bankarnir lækki skamm-
tímavextina á ný og menn eigi frem-
ur að vænta vaxtalækkana en vaxta-
hækkana.
Birgir ísleifur Gunnarsson seðla-
bankastjóri sagði það skoðun Seðla-
bankans að ýmislegt benti til þess
að vaxtalækkanir á skammtíma- og
langtímavöxtum væru framundan.
Áðilar vinnumarkaðarins voru
einnig sammála um að vaxtahækk-
anir undangenginna mánuða hefðu
verið með öllu tilefnislausar. Þannig
benti Hannes G. Sigurðsson, aðstoð-
arframkvæmdastjóri Vinnuveitenda-
sambandsins, á að vaxtahækkanir
bankanna að undanförnu hefðu auk-
ið vaxtamun þeirra á sama tíma og
útlánatöp þeirra færu minnkandi.
Miðstjóm Álþýðusambandsins vakti
athygli á því að vextir af verðtryggð-
um skuldabréfum bankanna fari nú
hækkandi án þess að vextir af ríkis-
skuldabréfum hafí hækkað á sama
tíma.
Allt ber að sama brunni
Allt ber þetta að sama brunni.
Talsmenn ríkisstjórnarinnar, Seðla-
bankans, fulltrúar launþega og
vinnuveitenda eru sammála um að
engar efnahagslegar forsendur hafi
knúið bankana til vaxtahækkana.
Þvert á móti. Þær efnahagslegu
Menn hljóta að vænta
vaxtalækkana á
næstunni, segir Einar
K. Guðfinnsson,
enda standa engar
efnahagslegar for-
sendur til annars.
aðstæður sem við búum við núna
ættu að fela í sér skýr skilaboð um
það að vextir ættu að lækka.
Þannig skildi Islandsbanki þetta
og boðaði vaxtalækkun. Því miður
kjósa aðrir bankar enn að berja
hausnum við steininn; eins ógæfu-
leg sem sú iðja er. Úreltur rökstuðn-
ingur.
í umræðum um vaxtamál hafa
verið flutt margvísleg rök fyrir því
að vextir hérlendis eru svo háir. Það
hefur verið vísað til óvissu í verð-
lagsmálum, kjaramálum og rík-
isfjármálum. Það hefur verið skír-
skotað til vaxtahækkana erlendis.
Þá hefur verið minnt á útlánatöpin
og rekstrarkostnað bankanna.
Nú bregður hins vegar svo við
að hávaxtapostularnir geta ekki
stuðst við neitt af þessu. Verðbólga
er mjög lítil hér á landi og raunar
minni en í flestum viðskiptalöndum
okkar. Kjarasamningar eru í höfn
og fjárlagagerð að baki. Vextir er-
lendis hafa lækkað á undangengn-
um mánuðum. Bankarnir hafa sjálf-
ir greint frá því að útlánatöpin hafi
farið minnkandi og sérstök ástæða
er til þess að minna á að útlánatöp
bankastofnana hér-
lendis hafa verið
minni en til dæmis á
Norðurlöndunum.
Loks hefur komið
fram að rekstrar-
kostnaður bankanna
hafi lækkað í kjölfarið
af furðu síðbúinni
rekstrarhagræðingu
þeirra.
Sókn ríkisins í
lánsfé
Hið eina sem menn
hafa stuðst við í um-
ræðu síðustu daga til
þess að rökstyðja há-
vaxtapólitík bank-
anna er sú fullyrðing
að ríkið sé svo sólgið
lánsfé að
það kalli á vaxtahækkun,-
Ekki er nauðsynlegt að deila um
réttmæti þessarar fullyrðingar. Sem
betur fer höfum við viðurkenndan
mælikvarða sem sýnir okkur hvort
sókn hins opinbera í lánsfé sé að
aukast eða minnka. Hin opinbera
lánsfjárþörf, það er þörf ríkisins og
sjóða þess eins og lánsfjárlög skil-
greina, sýnir okkur hvort ríkið er
að sælast í aukin lán eða minni.
Þess vegna er fróðlegt að skoða þá
þróun.
Minnkandi opinber
lánsfjárþörf
Hér fer á eftir tafla er sýnir hreina
lánsfjárþörf hins opinbera á árunum
1991 til 1996 í milljörðum króna á
núgildandi verðlagi:
Ár: MiIIjarðar:
1991 40,2
1992 23,8
1993 23,2
1994 15,0
1995 13,7
1996 11,6
Af þessu sést hversu lánsfjárþörf
opinberra aðila hefur dregist saman
á undanförnum árum. Úr því að
vera 40 milljarðar ofan
í tæpa tólf á þessu ári
gangi áform fjárlaga
eftir. Nú þykir sjálfsagt
einhveijum henta að
kveða upp úr um að
fjárlög muni ekki
standast. Útgjöld verði
meiri en þar er gert ráð
fyrir. Látum það liggja
á milli hluta, að öðru
leyti en því að benda á
að hin opinbera láns-
fjárþörf sem hlutfall af
landsframleiðslu hefur
oftast á undangengn-
um árum verið minni
Einar K. en áætlanir gerðu ráð
Guðfinnsson fyrir. Ef tölur síðasta
árs eru skoðaðar sér-
staklega kemur og í ljós að lánsfjár-
þörf hins opinbera er innan við þriðj-
ungur þess sem hún var árið 1991.
Þróunin er líka augljós. Hin opin-
bera lánsfjárþörf hefur lækkað ár
frá ári.
Fokið í síðasta skjólið
Sama máli gegnir ef hin opinbera
lánsfjárþörf er skoðuð sem hlutfall
af landsframleiðslu eins og sjá má
í meðfylgjandi töflu:
Ár: Hlutf. af
landsframl.:
1991 10,1%
1992 6,0%
1993 5,6%
1994 3,5%
1995 3,0%
1996 2,4%
Þetta sýnir vel að nú er líka fok-
ið í það síðasta skjól sem talsmenn
hávaxtastefnunnar hafa kosið að
skríða í. Menn hljóta því að vænta
vaxtalækkana á næstunni, enda
standa engar efnahagslegar for-
sendur til annars.
Höfundur er alþingismaður
fyrir Sjálfstæðisflokkinn á
Vestfjörðum.
Hollusta mjólkur og mjólkurvinnsla
SAMKVÆMT ís-
lenskum manneldis-
markmiðum eru mjólk-
urafurðir skilgreindar
sem einn af grundvall-
arfæðuflokkunum. í því
felst að hvatt er til að
mjólk eða mjólkuraf-
urðir skipi sess á borð-
um landsmanna á degi
hveijum. Mjólk er nátt-
úruleg afurð sem inni-
heldur fjölmörg efni
sem eru mikilvæg frá
næringarfræðilegu
sjónarmiði. Meðal
þpirra eru mjólkursykur
(laktósi), mjólkurfita,
prótein, vítamín, kalk
og önnur steinefni auk snefilefna
sem gera mjólkina mjög alhliða sem
fæðutegund, ekki bara fyrir börn og
unglinga heldur fólk á öllum aldri.
í okkar þjóðfélagi þar sem fitu-
neysla er almennt of mikil er ráðlagt
að velja heldur magrar mjólkurvörur
en þær sem fituríkar eru, t.d. frem-
Tölvuþjálfun
Windows • Word • Excel
Það er aldrei of seint að byrja!
60 stunda námskeið þar sem þátttakendur kynnast
grundvallarþáttum tölvuvinnslu og fá hagnýta þjálfun.
Vönduð kennslubók innifalin í verði.
Innritun stendur yfir.

Fjárfestu í framtíðinnil
Tölvuskóli íslands
Höfðabakka 9 • Sími 567 1466
ur léttmjólk eða und-
anrennu en nýmjólk.
Fyrir alla aldursflokka
eru næringarefnin í
mögru mjólkurafurð-
unum mjög mikilvæg
og á Islandi er enginn
fæðuflokkur mikilvæg-
ari kalkgjafi.
Um langt árabil hef-
ur mjólkurvinnslan sem
á sér stað áður en
mjólkin kemur á borð
neytenda verið mönn-
um áhyggjuefni enda
um flókið ferli að ræða,
sem hefur fjölþætt
Guðmundur áhrif á næringarefnin í
Þorgeirsson mjólkinni. Þar ná nefna
kælingu, kæligeymslu, fituspreng-
ingu, hitun til gerilsneyðingar og
pökkun. Lengi hefur verið ljóst að
mjólkurfitan breytir mjög um eigin-
leika í mjólkurvinnslunni. Til þess
að mjólkin skilji sig ekki, þ.e. ijóm-
inn í mjólkinni setjist ofan á, eru
fitukúlurnar í mjólkinni, sem eru
3-6 míkrómetrar í þvermál,
sprengdar og myndast við það minni
kúlur og fleiri með miklu stærra
heildaryfirborð. Hinar smærri kúlur
mynda dreif í mjólkinni, þ.e. aðskilj-
ast ekki. Þess ber þó að geta að litlu
fitukúlurnar sem myndast eftir fitu-
sprengingu eru um 1 míkrómetri í
þvermál, sem er áþekk stærð og í
móðurmjólk.
Fitusprengingarferlið felur því í
sér að stærð fitukúlanna breytist í
átt til þess sem er í mannamjólk.
Engu að síður hafa ítrekað komið
upp kenningar um að þessi breyting
kunni að vera hættuleg. Ein kenn-
ingin heldur því fram að hinar litlu
fitukúlur komist ómeltar gegnum
þarmaslímhúðina. í tengslum við
fitukúlurnar eru ýmis virk prótein,
þar á meðal lífhvatinn xanthine oxid-
asi. Skaðsemiskenningin boðaði að
xanthine oxidasi kæmist inn í blóð-
strauminn í virku formi og kæmist
þannig í aðstöðu til að skaða sla-
gæðaveggina og valda æðakölkun
og æðastíflum. Þessi kenning vakti
talsverða athygli á sínum tíma og
víðtækar rannsóknir hafa verið gerð-
ar til að kanna sannleiksgildi henn-
ar. Þótt að sjálfsögðu verði ekki
endanlega fullyrt að kenningin sé
röng mælir flest gegn því að hún
standist. Xanthine oxidasi kann að
vísu að tengjast oxunarhvörfum í
æðaveggnum sem mikilvæg eru fyr-
ir meinþróun æðakölkunar, en flest
bendir til að hann myndist í æða-
veggnum við sérstakar aðstæður
sem stuðla að æðakölkun en berist
ekki þangað með blóðstraumnum.
Aldrei hefur verið sýnt fram á að
hinir litlu fitudropar í unninni mjólk
Það er skoðun Mann-
eldisráðs íslands og
sambærilegra stofnana
austan hafs og vestan,
segir Guðmundur
Þorgeirsson, að holl-
usta mjólkur minnki
ekki við vinnslu og að
gerilsneyðingin hafi
skipt sköpum í barátt-
unni við fæðuborna
smitsjúkdóma.
komist ómeltir í gegnum þarmaslím-
húð manna né dýra og aldrei hefur
tekist að sýna fram á aukið magn
xanthine oxidasa í blóði þeirra sem
drekka unna mjólk. Hins vegar er
mjólkurfita rík af mettaðri fitu og
sem slík eykur hún kólesteról í blóði
og magn eðlisléttra fitupróteina, sem
flest bendir til að sé aðalorsakavald-
ur æðakölkunar. Þegar komið er
fram á unglingsár er því full ástæða
til að gæta hófs í neyslu mjólkurfitu
sem og annarrar mettaðrar eða
hertrar fítu. Nægilegt framboð af
mögrum mjólkurafurðum á skikkan-
legu verði gerir slíkt auðvelt og
stuðlar að neyslu á öllum þeim mikil-
vægu næringarefnum sem mjólkin
leggur til daglegrar fæðu lands-
manna.
Til eru einstaklingar sem ekki
þola mjólk, annaðhvort vegna of-
næmis gegn ákveðnum innihaldsefn-
um mjólkur (aðallega börn) eða
vegna skorts á lífhvatanum laktasa,
sem brýtur niður mjólkursykur. I
flestum tilvikum hefur vinnsluferlið
í nútímamjólkuriðnaði h'til áhrif á
slík vandkvæði. Frá því eru þó und-
antekningar. Ein rannsókn benti til
þess að um 10% barna með ofnæmi
gegn mjólkurpróteinum fengju frek-
ar ofnæmisviðbrögð við neyslu geril-
sneyddrar_ mjólkur en neyslu hrá-
mjólkur. Ákveðnir gerlar (t.d. jóg-
úrtgerlar), Sem að sjálfsögðu eru
ekki til staðar í gerilsneyddri mjólk
nema þeim sé bætt út í eftir geril-
sneyðinguna, geta bætt nýtingu á
mjólkursykri í þörmum þeirra sem
vantar laktasa.
í þessari grein er ekki tilefni til
að fjalla um öll þrep þess vinnsluferl-
is sem á sér stað í mjólkurstöðvum
né áhrif þeirra á hollustu mjólkur í
smáatriðum. Þeim sem áhuga hafa
skal bent á heimildalistann hér að
neðan. I stuttu máli er það skoðun
Manneldisráðs íslands og sambæri-
legra stofnana austan hafs og vest-
an, að þær rannsóknir sem vandað-
astar eru og ítarlegastar bendi til
að hollusta mjólkur minnki ekki við
vinnslu og að eitt vinnsluþrepanna,
þ.e. gerilsneyðingin, hafi skipt sköp-
um í baráttunni við fæðuborna smit-
sjúkdóma.
Nokkrar heimildir:
1. H. Korrhonen, R. Korpela: The effects
of dairy processes on the components and
nutritional value of milk. Scandinavian Jo-
urnal of Nutrition, 38:166-172, 1994.
2. A.J. Bramley, C.H. McKinnon: The
microbiology of raw milk. Kafli í Dairy
MJcrobiology, ritstjóri: R.K. Robinson.
London Elsevier 1990.
3. E. Waagner Nielsen: Pasteuriseret og
homogeniseret konsummaelk. Maelkertid-
ende, 15:305-309, 1985.
Höfundur er læknir og formaður
Manneldisráðs íslands.