Morgunblaðið - 28.02.1996, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR: EVRÓPA
ERLEIMT
KONUR í Indónesíu. Staða kvenna og barnavinna eru mal,
lítið verða rædd af hálfu ESB á leiðtogafundinum til þess að
halda megi friðinn við Asíurikin.
Aðaláherzla á viðskiptamál á fyrsta
leiðtogafundi ESB og ASEAN
Ekki þjarmað að
Asíuríkjum í mann-
réttindamálum
Brussel. Reuter.
FYRSTI leiðtogafundur 15 ríkja Evr-
ópusambandsins og 10 ríkja ASEAN,
samtaka Suðaustur-Asíuríkja, verður
haldinn í Bangkok í Tælandi um
næstu helgi. Undirbúningi fyrir fund-
inn er nú að ljúka og virðist ljóst að
Evrópusambandið muni fyrst og
fremst taka viðskiptamál upp við hin
nýríku ríki Asíu, en sneiða hjá málum
sem gætu reitt gestgjafana til reiði,
til dæmis ástandi mannréttinda,
stöðu kvenna og bamavinnu.
Utanríkisráðherrar Evrópusam-
bandsríkjanna fóru síðastliðinn
mánudag yfir drög að lokayfírlýsingu
leiðtogafundarins, sem tælenzk
stjórnvöld hafa undirbúið. Að sögn
ónafngreindra embættismanna fjall-
ar yfirlýsingin lítt um hin viðkvæm-
ari mál í samskiptum heimshlutanna
tveggja. Hún er þó málamiðlun á
milli sjónarmiða Asíumanna, sem
vildu eingöngu ifjalla um efnahags-
mál á fundinum, og Evrópumanna,
sem vildu jafnframt ræða stjórnmál
og öryggismál.
Samkvæmt heimildum Reuters-
fréttastofunnar er í yfírlýsingunni
lýst yfír vilja til að koma á nánu
samstarfí Evrópu og Asíu í þágu
aukins hagvaxtar. Ríkin 25 vilja
auka viðskipti á milli álfanna, í báð-
ar áttir, og jafnframt stuðla að gagn-
kvæmri fjárfestingu. Þá er sagt að
einfalda þurfí tollafgreiðsiu og sam-
ræma staðla og gæðakröfur. Ríkin
lýsa yfír stuðningi við starf Heims-
viðskiptastofnunarinnar (WTO).
í yfirlýsingunni er jafnframt sagt
að stefna skuli að friði og stöðug-
leika, miða að breytingum og umbót-
um í starfí Sameinuðu þjóðanna,
starfa að afvopnun og ljúka samning-
um um algert bann við kjamorkutil-
raunum.
Verðum að forðast átök á
fyrsta fundinum
Viðkvæmu málin, á borð við
hernám Indónesíu á Austur-Tímor,
mannréttindi, lýðræði, barnavinnu,
misrétti gagnvart konum og fleira,
eru hins vegar afgreidd með því að
vísa til ýmissa alþjóðlegra sáttmála,
sem þegar hafa verið gerðir, til
dæmis mannréttindayfírlýsingar
Sameinuðu þjóðanna og niðurstaðna
kvennaráðstefnunnar í Peking.
„Við verðum að forðast átök á
þessum fyrsta fundi. Það er mjög
mikilvægt að fyrsti fundurinn verði
upphaf jákvæðra samræðna," segir
Jean-Luc Dehaene, forsætisráðherra
Belgíu, í viðtali við Reuters. „Asíu-
ríkin hafa enga ástæðu til að óttast
átök á fundinum. Við ætlum ekki
að þröngva okkar kerfí upp á Asíu.
Asíumenn verða að þróa sitt eigið
viðhorf," segir Dehaene.
Upplýsingakerfi Schengen
ítarleg ákvæði um
vernd upplýsinga
ITARLEG ákvæði eru í Schengen-
samningnum um vernd persónuupp-
lýsinga, að sögn Þorsteins A. Jóns-
sonar, skrifstofustjóra í dómsmála-
ráðuneytinu. I máli Þorsteins á ráð-
stefnu Íslandsdeildar Norðurlanda-
ráðs um ísland og Schengen, sem
haldin var í Keflavík í síðustu viku,
kom fram að þessi ákvæði væru lík-
lega strangari en ákvæði íslenzkra
laga um vernd persónuupplýsinga,
aðgang að. skráðum upplýsingum og
notkun þeirra.
Geri Island samstarfssamning við
ríki Schengen-samkomulagsins, eins
og stefnt er að, fá löggæzla og út-
lendingaeftirlit meðal annars aðgang
að sameiginlegu upplýsingakerfi
Schengen-ríkjanna (SIS). Að sögn
Þorsteins eru skráðar í kerfið upplýs-
ingar um einstaklinga, sem óskast
handteknir í þeim tilgangi að þeir
verið framseldir. Þar eru jafnframt
upplýsingar um útlendinga, sem ósk-
að er að verði neitað um Schengen-
vegabréfsáritun. Slíkt má þó aðeins
gera vegna öryggis ríkisins og er
miðað við að fyrir liggi rökstuddar
ástæður fyrir skráningu, til dæmis
að viðkomandi hafi verið dæmdur til
a.m.k. eins árs fangelsis.
í SlS-kerfíð má skrá einstaklinga,
sem vegna fyrirbyggjandi aðgerða
ber að taka í gæzlu lögreglu, t.d.
fólk sem hefur verið svipt sjálfræði
og þá sem hefur verið ákveðið að
nauðungarvista. Heimilt er að skrá
upplýsingar í kerfið til að fá upplýs-
ingar um dvalarstað einstaklinga
sem stefna á fyrir dóm í sakamáli
eða tl að birta þeim dóm eða ákvörð-
un um afplánun.
Sama gildir um einstaklinga og
ökutæki sem hafa á undir leynilegu
eftirliti. Jafnframt er heimilt að skrá
í upplýsingakerfið hluti, sem eru eft-
irlýstir í þeim tilgangi að leggja beri
hald á þá.
íslenzkir sérfræðingar um tölvu-
og upplýsingamál hafa að undan-
förnu fundað með sérfræðingum
Schengen-ríkjanna vegna væntan-
legrar uppsetningar útstöðva SIS-
kerfisins hér á landi. Ekki liggur
fyrir hvað þátttaka í rekstri kerfisins
mun kosta ríkissjóð.
Þota Khabarovsk-fór skyndilega í óviðráðanlega spunadýfu
Spann í jörðina úr 10
km hæð á einni mínútu
FJÓRAR skýringar þykja nú líkleg-
astar á því hvers vegna Túpolev
Tú-154 þota rússneska flugfélags-
ins Khabarovsk fórst í austustu
héruðum landsins 7. desember sl.,
að sögn blaðsins Moscow Tribune,
sem gefið er út í Moskvu. Upplýs-
ingar af flugritum þotunnar hafa
leitt í ljós að hún valt fyrirvara-
laust á flugi í 10 kílómetra hæð til
hægri, reis upp á rönd og spann til
jarðar.
Túpolev-þotan fór í óviðráðan-
léga spunadýfu og hrapaði til jarðar
úr 10 kílómetra flughæð á einni
mínútu með þeim afleiðingum að
hún splundraðist í mörg þúsund
parta. Fannst brak hennar ekki
fyrr en eftir 11 daga leit.
Að sögn blaðsins Komsomolskaja
Pravda misstu flugmennirnir vald á
þotunni vegna tveggja metra langr-
ar sprungu í hægra væng. Gagn-
rýndi blaðið sameiginlega flugslysa-
nefnd ríkja Samveldis sjálfstæðra
ríkja (MAK) vegna rannsóknarinn-
ar og fyrir skort á eftirliti með fíug-
véjum í farþegaflugi.
Rúdolf Tejmúrazov, formaður
MAK, vísaði fullyrðingu blaðsins á
bug á blaðamannafundi í Moskvu á
dögunum og sagði rannsóknaraðila
nálgast lausn á ráðgátunni hvers
vegna þotan fórst.
„Fjórar skýringar þykja helst
koma til greina,“ sagði Tejmúrazov.
Ein er sú að þotan hafi risið upp á
rönd vegna „ójafnrar notkunar elds-
neytis úr vængtönkum" og önnur
að flugvélin hafi flogið inn í afar
mikla ókyrrð.
Þriðja og fjórða kenning rann-
sóknaraðila lýtur að því að hluti
Brotnaði hluti
vængs af Tú-154
þotunni vegna
sprungu í burðar-
langbandi?
hægra vængs hafi brotnað af eða
aflagast og undið upp á sig. Þykir
það skjóta rótum undir kenningar
fjölmiðla um að bilun í væng hafi
leitt til slyssins. „Við munum taka
afstöðu til þess hver þessara skýr-
inga sé sú rétta fyrir febrúarlok,“
sagði Tejmúrazov.
Samkvæmt upplýsingum Komso-
molskaja Pravda olli 1,6 metra löng
sprunga í einum af þremur burðar-
langböndum hægri vængs því að
þotan fór inn í óviðráðanlega
spunadýfu.
Sprungur finnast í fjölda véla
Varaformaður MAK, Vadím Kof-
man, sagði Moskvublaðinu Moscow
Tribune, að sprunga í burðarbitum
þyrfti ekki að stofna öryggi flug-
véla í hættu. Hann sagðist efins
um að sprunga í væng hefði valdið
slysinu og þó svo hluti vængsins
brotnaði af hefði flugvélin átt að
komast í heila höfn engu að síður.
„Fjöldi flugvéla með sprungur hér
og þar er í fullri notkun í Rúss-
landi og á Vesturlöndum,“ sagði
hann. Játaði hann að þotan hefði
ekki verið skoðuð fyrir .flugið ör-
lagaríka.
Þrátt fyrir að vísa frétt Komso-
molskaja Pravda á bug viðurkenndu
Tejmúrazov og aðrir embættismenn
á sviði flugmála, að í framhaldi af
frétt blaðsins hefðu allar Tú-154
þotur sem smíðaðar voru 1975-77,
eða á sama tíma og þota Kha-
barovsk-félagsins, verið kyrrsettar
og skoðaðar með tilliti til sprungna
og annarra bilana.
í byijun febrúar hafði sú athugun
leitt í ljós sprungur í burðarböndum
14 þotum, sem voru í fullri notkun
í löndum samveldisins. Var þá enn
leitað 19 ára gamallrar þotu sem
talið var að væri í notkun í Rúmen-
íu. Allt að 500 þotur af gerðinni
Tú-154, sem er þriggja hreyfla,
munu vera enn í notkun. Flestar í
fyrrverandi ríkjum Sovétríkjanna
en einnig margar í gömlu austan-
tjaldsríkjunum, Asíuríkjum og Afr-
íku.
Skutu Rússar þotuna niður
fyrir mistök?
Fleiri kenningar hafa verið á lofti
um hvarf þotu Khabarovsk-flugfé-
lagsins. Rússneska sjónvarpsstöð-
ina ITA hefur haldið því fram, að
þotan hafi farist eftir árekstur við
rússneska herflugvél. Ættingjar
farþega halda því fram að rúss-
neski herinn hafi skotið hana niður,
loftvarnamiðstöð í héraðinu Prí-
morskij Kraj, sem liggur að kín-
versku landamærunum, hafi fyrir
mistök talið að þarna hafi verið á
ferðinni kínversk njósnaflugvél.
Með þotunni, sem var 20 ára
gömul, fórust 89 farþegar og átta
manna áhöfn. Að sögn Interfax-
fréttastofunnar verður reist tyeggja
metra hátt minnismerki um þá á
slysstað.
RUSSNESK þota af gerðinni Túpolev Tú-154 eða sömu gerðar og flugvél Khabarovsk-flugfélags-
ins sem fórst með dularfullum hætti.
Arafat jgar að samsæri
Meira en 130 félagar í Hamas o g Jihad handteknir
Jerúsalem. Reuter.
YASSER Arafat, leiðtogi Palestínu-
manna, hefur gefið í skyn, að ísra-
elskir og palestínskir öfgamenn
hafi staðið saman að hermdarverk-
inu sl. sunnudag þegar 27 manns
fórust í sprengingu í strætisvagni
í Jerúsalem. Hefur hann áður látið
að þessu liggja en því hefur ávallt
verið vísað á bug.
Terje Larsen, aðalfullrúi Samein-
uðu þjóðanna á heimastjórnarsvæð-
um Palestínumanna, hafði það eftir
Arafat, að aðeins Ofurmennið sjálft
hefði getað staðið að hermdarverk-
inu sl. sunnudag án aðstoðar ísra-
ela, að um væri að ræða samstarf
ísraelskra og palestínskra öfga-
manna.
Taísmaður ísraelska utanríkis-
ráðuneytisins vísaði þessu á bug í
gær og sagði, að þetta væri ekki í
fyrsta sinn, sem Arafat léti að þessu
liggja. Fyrir því væri þó enginn
fótur.
Líklega
viljaverk
ísraelska lögreglan sagði í gær,
að Bandaríkjamaður af palestínsk-
um ættum, sem var skotinn í Jerú-
salem í fyrradag, hefði líklega ekið
viljandi á hóp vegfarenda með þeim
afleiðingum, að tveir létust og 22
slösuðust. Áður var talið, að bílinn
hefði hugsanlega runnið á votri
götunni.
Að sögn lögreglunnar hafði mað-
urinn, Ahmed Abdel Hamideh, ný-
lega gerst heittrúaður múslimi og
í bíl hans fannst miði með orðinu
,jihad“, sem merkir heilagt stríð.
Dagblaðið Haaretz fullyrti einnig,
að Hamideh hefði fyrr um daginn
sagt vinum sínum, að þeir myndu
sjá hann í sjónvarpinu um kvöldið.
Amnon Shahak, yfirmaður ísra-
elska hersins, ætlaði að eiga fund
með Yasser Arafat í gær og var
búist við, að hann afhenti honum
lista yfir menn, sem eftirlýstir eru
í Israel. Eru þeir félagar í Hamas-
hreyfingunni, sem hefur lýst yfir
ábyrgð á hermdarverkinu á sunnu-
dag. Siðustu daga hefur palestínska
lögreglan handtekið meira en 130
félaga í Hamas og Jihad-samtökun-
um.
I
I
)
)
)
þ>
>
\
$
!
I
I
I
I
i
I
&
I