Morgunblaðið - 28.02.1996, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRÚAR 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Meðalupplag bóka í Egyptalandi
fer sjaldnast yfir 2.000 eintök
Tuttugasta og áttunda árið í röð er nú
efnt til hinnar alþjóðlegu bókamessu
í Kairó. Þar munu að sögn Jóhönnu
Kristj ónsdóttur 1.700 erlend forlög kynna
bækur sínar og 700 frá Arabalöndum.
ÞETTA er svipað og verið hefur síð-
ustu árin að því er Samir Sarhan
formaður Samtaka egypskra bóka-
útgefenda segir mér. Hann bendir
eirinig á að þessi bókasýning sé að
því leyti frábrugðin öðrum slíkum,
að hún er opin almenningi allan tím-
ann en er ekki bara ætluð fagfólki
og andans mönnum.
Egyptar segja að þessi sýning sé
önnur stærsta bókamessa í heimi á
eftir Frankfurt. Tugir þúsunda titla
verða sýndir og seldir.
Sýningin átti að hefjast 4. janúar
sl. og standa í tvær vikur. Henni var
síðan fyrirvaralítið frestað þar til 24.
febrúar og verður í 10 daga. Opin-
bera ástæðan voru ijárhagsástæður
í tengslum við ramadan. Það var
ekkert skýrt nánar og mér er ekki
ljóst hvernig það ætti að koma heim
og saman. Manna á milli var sagt
að ástæðan væri öryggismál vegna
ólgu víða eftir þingkosningarnar í
nóvember. En hver sem ástæðan
hefur nú verið, þá er sýningin að
hefjast og menn hafa stórar efa-
semdir um aðsókn.
Ein er sú að hátíðin hefst strax
eftir Eid el Fitr sem er mikil hátíð í
5 daga eftir að ramadan lýkur. Þá
eru skólar byijaðir aftur og böm sem
oft hafa verið drjúgur hluti gesta
fari varla að skrópa f skóla fyrstu
dagana til að kaupa bækur. Önnur
er sú að fólk hafí að venju eytt því
sem það hafði aflögu í hátíðina, gjaf-
ir og flíkur og mat og þess háttar
og hafí því lítið handa á milli núna.
Upplag bóka hér
1.000-2.000 eintök
Það er merkilegt að fá upplýsingar
um það að í Egyptalandi, þar sem
opinberar tölur segja að íbúáfjöldi
sé nýbúinn að ná 60 milljónum, sé
upplag bóka sem eru gefnar út hér
1.000-2.000 eintök. Útgefendur sem
ég hef talað við segja að útgáfubók-
um hafí einnig fækkað sl. ár og sum
„stærri“ forlög hafa gefíð út 20-35
bækur árlega og talsmenn þeirra
segja að yfirleitt komi þeir út með
tapi. Nokkur forlög sem gefa út
bækur eftir arabíska höfunda sem
eru þekktir í Evrópu og Bandaríkjun-
um geta þó státað af stærri upplög-
um en innanlandsmarkaðurinn virð-
ist sem sagt vera ótrúlega rýr.
Þá er líka fróðlegt að komast að
raun um hve bókabúðir eru sárafáar
og utan Kairó eru víða stórir bæir
þar sem engin bókabúð er. í Alex-
andríu, næststærstu borg Egypta-
lands með 5 milljónir íbúa, munu t.d.
vera innan við tíu bókabúðir. Og í
Kairó sjálfri eru almennilegar bóka-
búðir einnig ótrúlega fáar miðað við
að hér búa upp undir 18 milljónir.
Bækur eru taldar
lúxusvarningur
Hér eins og annars staðar á bókin
vitanlega í mikilli samkeppni við alls
konar afþreyingarefni en það er þó
varla verðið sem veldur því: frá 3-20
pund, sem eru 60-400 krónur. Sam-
ir Sarhan sem vitnað var til hér að
framan, segir að þetta sé almennt
viðhorf og fólk láti annað ganga fyr-
ir. „Það munar margá um 20 pund
og ef menn eiga að velja á milli að
kaupa bók eða matvæli eða safna
fyrir einhveiju heimilistæki er ekki
óeðlilegt í sjálfu sér að bókin sitji á
hakanum. En útgefendur þurfa að
hefja herferð til að breyta þessu við-
horfí og koma fólki í skilning um
gildi þess að lesa bækur.“
Ein ástæðan fyrir litlum áhuga á
bókalestri hér er rakin til þess hve
lítil rækt hefur verið lögð við það
af hálfu stjórnvalda að koma upp
almenningsbókasöfnum sem víðast.
Það er sama upp á teningnum þar
og með bókabúðimar; í fjölmörgum
héruðum, bæjum, að ég tali nú ekki
um smáþorp, er alls ekkert almenn-
ingsbókasafn.
Þó svo að Egyptar virðist sem
sagt ekki hneigðir til bóklesturs er
lestur dagblaðanna hér mikill og
varla nokkur virðist vera almennilega
vaknaður fýrr en hann hefur náð í
blaðið sitt út í næsta sölutum.
Eins og gefur að skilja er mikið
um hvers kyns fyrirlestrahald og
pallborðsumræður um aðskiljanleg
mál í tengslum við sýninguna. Meðal
þess má nefna efni eins og „Við og
umheimurinn”, „Fjölmiðlar í Egypta-
landi“, „Intelligensían og ríkið“,
„Hryðjuverk og öfgatrúarstefna í
Egyptalandi og annars staðar í heim-
inum“, „Kvenlíkaminn í bókum eftir
konur“, og svo framvegis.
Þá les fjöldi höfunda úr verkum
sínum og að upplestri loknum verða
umræður um verkið. Ýmsum arab-
ískum höfundum úr öðrum Araba-
löndum hefur verið boðið að koma
hingað, ýmist til að taka þátt í um-
ræðum eða lesa upp. Það segir
kannski sína sögu um hvar samúð
egypskra andans manna er að hlutur
íraskra höfunda er þar stærri en
annarra þegar rennt er yfír dag-
skrána.
Fá forlög sérhæfa sig í útgáfu
barnabóka og ef nokkuð er virðist
enn meira hafa skroppið saman sala
í þeim. Hasnaa Meqdashi er fram-
kvæmdastjóri Dar A1 Fata Al-Arabi,
sem er eitt fárra slíkra forlaga. Það
hefur þó ekki sent frá sér bók í 2
ár. Hún segir að þetta eigi ekki að-
eins við í Egyptalandi. Irak hafí ver-
ið langstærsti markaðurinn fyrir
arabískar barnabækur og einnig
Kúveit en báðir þessir markaðir hafa
hrunið. Auk þess séu barnabókahöf-
undar fáir og metnaðarlausir og virð-
ist halda að hægt sé að bjóða börnum
upp á hvað sem er. Á sýningunni
sagði Meqdashi að forlagið mundi
sýna 250 eldri bækur.
Israelum enn neitað
Ellefta árið í röð hafa ísraelar
sótt um að fá að taka þátt í sýning-
unni og þeim hefur verið neitað. Það
sýnir vitaskuld að egypskir höfundar
og aðrir menningarvitar eru enn ófá-
anlegir til að taka upp samskipti við
ísraela á sviði menningar.
Yacob Setti sem er blaðafulltrúi
ísraelska sendiráðsins sagði að hann
hefði komið á framfæri formlegri
beiðni um þátttöku. Samir Sarhan
sem áður er nefndur segist ekki hafa
fengið neina slíka beiðni. Setti segir
að þátttaka ísraela hefði verið mikil-
vægt skref í Ijósi friðarviðræðna og
framgangs friðar í þessum heims-
hluta. „Menningarsamskipti eru
magnað tæki til að ýta undir friðsam-
leg samskipti Israela og Arabaríkj-
anna,“ sagði hann.
Ýmsir hafa tjáð sig um málið og
sýnist sitt hveijum, þeir sem eru
andvígir menningarsamskiptum við
ísraela segja fáránlegt að þeir verði
með samtímis því að þeir hersitji
arabískt land. Aðrir benda á að fram-
gangur friðarsamninga hafi verið í
þá átt síðustu 2 ár að það sé ekki
lengur stætt á því að meina þeim
að vera með. Riijað er upp að þeir
hafí verið með 1985 og það hafí
hleypt af stað miklum mótmælum,
einkum meðal háskólanemenda hér
í Kairó.
En hvað sem þessu líður hófst
bókasýningin með tilþrifum hinn 24.
febrúar og aðstandendur og stjórn-
endur hennar segjast ekki geta ann-
að en vonað það besta hvað varðar
aðsókn, kynningu bóka og sölu.
Nýjar bækur
• í OKTÓBER síðastliðnum kom
út bókin Littérature et spiritu-
alité en Scandinavie médiévale:
La traduction norroise du De
arrha animae de Hugues de
Saint-Victor. Étude historique et
édition critique (Bókmenntir og
andlegt líf á Norðurlöndum á mið-
öldum: Norræna þýðingin á De
arrha animae eftir Hugo frá Vikt-
orsklaustri. Söguleg rannsókn og
fræðileg útgáfa) eftir Gunnar
Harðarson, lektor í heimspeki við
Háskóla Islands. Bókin er skrifuð
á frönsku og kemur út í ritröðinni
Bibliotheca Victorina sem helguð
er rannsóknum á starfsemi Vikt-
orsklaustursins í París og er gefin
út hjá bókaforlaginu Brepols í
París og Turnhout, en það er eitt
helsta útgáfufyrirtæki á sviði mið-
aldafræða í Evrópu.
Bókin fjallar um norræna þýð-
ingu á verkinu De arrha animae
eftir Hugo frá Viktorsklaustri,
sem uppi var á fyrri hluta 12. ald-
ar, «n þýðingin er varðveitt í þrem-
ur íslenskum handritum frá 14. og
15. öld. Í fyrri hluta bókarinnar er
þýðingin og handrit hennar rann-
sökuð ogjafnframt hugað að sögu-
legum skilyrðum og bókmenntalegu
og félagslegu umhverfi. Aðalhand-
rit þýðingarinnar er varðveitt í
Hauksbók sem Haukur lögmaður
Erlendsson ritaði í byijun 14. ald-
ar. í kynningu segir: „Miðað við
frumtextann er þýðingin stytt en
jafnframt fleyguð innskotum sem
sýna að hún hefur verið ætluð leik-
mönnum. Orðaforði þýðingarinnar
bendir til skyldleika við ýmsa aðra
norræna texta, til dæmis Ágrip,
Barlaams ok Josaphats sögu,
Konungs skuggsjá ognorskar
lögbækur. í ljósi ævi og starfa
Hauks Erlendssonar, sem komst
til metorða í Noregií byijun 14.
aldar, má því telja líklegt að félags-
legt umhverfí þýðingarinnar sé hin
konunglega embættismannastétt á
13. og 14. öld.“
Seinni hluti bókarinnar hefur að
geyma fræðilega útgáfu á norrænu
þýðingunni, þar sem texti allra
handrita er prentaður ásamt nýrri
útgáfu latneska textans sem Hugo-
von-Sankt-Viktor-Institut í
Frankfurt bjó til prentunar. í bók-
arauka er að finna eftirmála nor-
rænu þýðingarinnar, sem hefur að
geyma nokkrar hliðstæður við ritið
Didascalicon eftir Hugo frá Vikt-
orsklaustri, og bréf Þóris erki-
biskups í Niðarósi, sem talinn er
hafa verið af reglu Viktorína, er
hann ritaði íslenskum höfðingjum
árið 1211, en einn þeirra var Snorri
Sturluson. Bókin erX+275 bls. að
stærð, aukkorta ogmynda. Hún
fæst íBóksölu stúdenta ogkostar
kr. 4.988.
Stertnr lyltarí
lípur vntihesbr
Framúrskarandi
honnun
með þægindi ---—
ökumanns í fyrirrúmi.
Gámagengur lyftari.
2, 27, og 3 tonna lyftigeta.
UMBOÐS- OG HBILDVERSLUN
Sirazsmzsr
SMIÐJUVEGI 70, KÓP. • SÍMI564 4711 • FAX 564 4725
Bréfberinn,
ástin og
alþýðuskáldið
KVIKMYNPIR
Bí ó h ö II i n
Gullmolar,
kvikmyndahátíð
Sambíúanna
BRÉFBERINN
(„IL POSTINO") ★ ★ ★ '/2
Leikstjóri Michael Radford. Hand-
ritshöfundar Anna Pavignano, Mich-
ael Radford, Massimo Troisi. Kvik-
myndatökustjóri Franco DiGiacomo.
Tónlist Luis Enriquez Bacaiov. Aðal-
leikendur Massimo Troisi, Philippe
Noiret, Maria Grazia Cucinotta,
Linda Moretti, Renato Scarpa.
Frönsk/ítölsk/belgísk. C.G.G. 1994.
BRÉFBERINN er sannkailaður
gullmoli þar sem gaman og alvara
blandast snilldarlega saman í Ijóð-
rænni lýsingu á sérstæðri vináttu
ítalska póstmannsins Marios (Mass-
imo Troisi) og chíleska skáldsins
Pablo Neruda (Philippe Noiret) -
hvernig hún þroskar og styrkir alm-
úgamanninn, fyllir hann sjálfs-
trausti og hvetur til dáða í ljóðagerð
og ekki síður i ástamálum.
Myndin gerist á fyrri hluta sjötta
áratugarins á eyju á Napólíflóanum.
í þessu afskekkta fískimannasam-
félagi situr chíleska stórskáldið og
kommúnistinn í útlegð frá ættlandi
sínu. Mario er öðruvísi en aðrir
þorpsbúar, lítið gefínn fyrir sjó-
mennsku og fær þann starfa að
flytja skáldinu póstinn sinn. Með
þessum gjörólíku mönnum tekst
kunningsskapur sem þróast í vin-
áttu og gagnkvæma virðingu.
Neruda lýkur upp fyrir Mario töfra-
veröld skáldskaparins með sinni
hrynjandi og myndlíkingum sem
pósturinn beitir með góðum árangri
til að ná ástum barstúlkunnar Be-
atrice (Maria Grazia Cucinotta).
Ekki skaðar það vinaböndin að báð-
ir eru einlægir kommúnistar.
Það er enginn annar en Bretinn
Michael Radford sem á heiðurinn
af þessari hásuðrænu mynd og tekst
það svo firna vel að hann færir
áhorfandann inn í kviku ítölsku
þjóðarsálarinnar. Þarlendir leik-
stjórar hefðu ekki getað lýst betur
andrúmsloftinu í fískibænum né lit-
ríkum persónunum. Þær myndir
sem Radford er kunnastur fyrir eiga
þó fátt skylt við Bréfberanm, White
Mischief fjallaði (að vísu á listilegan
hátt) um spillinguna í Kenýa á tím-
um Breska heimsveldisins og 1984
var rétt þokkaleg framtíðarsýn sem
komst ekki í hálfkvisti við bók Or-
wells. Það gerir þó útslagið að hér
hefur hann fengið til liðs við sig
ítalann Massimo Troisi sem lagði í
þetta draumaverkefni líf sitt og sál.
Og það í orðsins fyllstu merkingu,
því þessi vinsæli leikari var allur
daginn eftir að tökum lauk. Hafði
tekið kvikmyndagerðina fram yfir
aðkallandi sjúkrahúsvist. Veikindi
Troisi setja sitt mark á Bréfberann,
Radford notar mjög nærmyndatök-
ur af tjáningarríku og oft þjáðu
andliti Troisis með áhrifamiklum
árangri. Myndin er sigur fyrir hinn
látna leikara, Troisi túlkar hinn
bamalega almúgamann af ótrúlegri
innlifun. Hrekklaus og gegnumheill,
maður hefur á tilfínningunni að
hann sé of góður fyrir þennan heim
og fái ekki að njóta hans til lang-
frama. Við skynjum í frábæru upp-
hafsatriðinu að það býr meira undir
einfeldningslegu útlitinu en augað
greinir. Kynni hans af Neruda vekja
í Mario listamanninn sem hefur
blundað undir grímunni og er mynd-
in í heild óður til hinna lífsnauðsyn-
legu samvista mannsins og listar-
innar.
Philippe Noiret á einnig frábæran
dag, en það kemur ekki á óvart.
Það geislar af honum í blæbrigðarík-
um leik i hlutverki alþýðuskáldsins
og Maria Grazia Cucinotta er heill-
andi, jafnvel einum um of fyrir póst-
manninn. Hún á örugglega eftir að
sjást oft í framtíðinni. Saman skap-
ar allt þetta ágæta fólk einkar
ánægjulega og eftirminnilega mynd
þar sem hvergi skortir það sem svo
oft vantar í kvikmyndir samtímans,
ósviknar mannlegar tilfínningar.
Sæbjörn Valdimarsson