Morgunblaðið - 02.03.1996, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 2. MARZ 1996 C 3
KONTRATENÓRARNIR þrír; Dominique Visse, Pascal Betrin og Andreas Scholl, bregða á leik.
Lifi hnífurinn
Geldingatískan var heldur í rénun
í upphafi nítjándu aldar og nánast
horfin um miðja öldina. Þegar ver-
aldlegt vald tók við af geistlegu á
Ítalíu 1870 voru tekin upp hörð við-
urlög við geldingum. Það kom of
seint fyrir Alessandro Moresci, sem
áður er getið, því hann var geltur
tveimur árum fyrr, þá tíu ára.
Þegar Moresci hóf söngnám sitt
var fátt um kennara, því svo hafði
vegur geldinganna minnkað að sér-
kennileg söngtækni þeirra var nán-
ast týnd. 1871 gat hann þó hafið
nám við söngskóla í Lauro, 25 ára
gamall var hann kominn í kór Sixt-
usarkapellunnar og 1898 tók hann
við stjórn kórsins. Rödd Morescis
þótti ægifögur, hann fékk viður-
nefnið „Rómarengillinn" og naut
hylli víða um Evrópu, þó iðulega
hafi fólk frekar flykkst til að heyra
„síðasta geldinginn" syngja en það
hafi hrifíst af söngnum sem slíkum.
Alls söng Moresci 30 ár með kórn-
um, hætti 1913. Þá vildu velunnarar
hans stefna honum í tónleikaferð
um Evrópu alla, sáu fyrir sér eins-
konar Farinelli-vakningu, en heims-
styrjöldin fyrri batt enda á þau
áform og hann lést öllum gleymdur
1922.
„Lifi hnífurinn"
Sagan hermir að þegar geldingi
tókst vel upp á sviðinu hafi áheyr-
endur hrópað í hrifningu: „Lifi hníf-
urinn,“ en erfitt er fyrir nútíma-.
menn að gera sér grein fyrir gríðar-
legum vinsældum geldinganna og
múgsefjuninni sem fylgdi þeim.
Fyrir ótrúlega heppni eru til upp-
tökur með Moresci sem gefa vís-
bendingu um geldingssöng, en þær
voru teknar upp 1902 og 1904 af
upptökumönnum sem komu til Vat-
íkansins að taka flest annað upp
en geldingssöng og að sögn þeirra
sem um útgáfuna véla var það fyrir
tilviljun að rödd Morescis komst á
vaxsívalning. Þessar upptökur hafa
verið gefnar út á geisladisk og að
heyrá þær er engu líkt; rödd Moresc-
is er eins og rödd frá annarri plán-
etu, og þegar við bætist sérkennileg-
ur söngstíll og raddbeiting geldings-
ins verður útkomunni ekki lýst með
orðum.
Kontratenór
tekur við
Eftir að geldingstískan leið undir
lok góðu heilli myndaðist eyða í
söngbókmenntunum, því mörg
helstu tónskáld sögunnar sömdu
tónlist fyrir geldinga, eins og meðal
annars er rakið í myndinni um Far-
inelli. Á þessari öid hefur þróast
söngstíll sem er einskonar svar við
þessari þörf, en sjálfstæður söng-
stíll engu að síður og reyndar á
hann sér mun lengri sögu. Hann
byggist á því að söngvarinn, karl-
maður, myndar röddina með því að
þrengja vöðva í hálsinum og úr verð-
ur einskonar sambland af höfuðrödd
falsettunnar og líkamsrödd tenórs-
ins; sameinar það besta úr báðum
og til verður sérkennilega fögur og
tær rödd með fyllingu og dýpt. Slík-
ir söngvarar kaliast kontratenórar.
Frumkvöðull kontratenóra var
Albert Deller, sem uppi var 1912
til 1979, breskur söngvari sem mik-
ið var samið fyrir, en hann er lík-
lega þekktastur fyrir upptökur sínar
á fornum enskum trega- og man-
söngvum. Sporgöngumenn Deliers
eru fjölmargir; á meðal þeirra
fremstu eru Bretarnir James Bow-
man og Michael Chance, Frakkarnir
Gérard Lesne og René Jacobs og
Þjóðveijinn ungi Andreas Scholl.
Þeir eru framúrskarandi hver á sínu
sviði, þó Chance og Scholl hafi ef
til vill fegurstu raddimar. Sem von-
legt er syngja þeir mikið af gamani
tónlist, en einnig nokkuð af nútíma-
tónlist og fer fjölgandi verkum nú-
tímatónskálda fyrir kontratenór.
Svo bregða þeir líka á leik eins og
heyra má á bráðskemmtilegum disk,
Kontratenórarnir þrír, en á honum
gera Andreas Scholl, Dominique
Visse og Pascal Betrin grín að
tenóradýrkuninni og syngja meðal
annars frægar tenóraríur, 0, sole
mio og Una furtiva lagrima, í bland
við nýlegri tónlist. Af öðrum plötum
sem benda má söngunnendum á er
vitanlega áðurnefndur diskur með
söng Morescis sem Pearl
gaf út og fengist
hefur í Japís, en
Chance hefur
Framtíðarsýn ungs fólks er
viðfangsefni sýningar í Listasafninu
Heimur án
karlmanna
HVERNIG sér ungt
fólk á Norðurlönd-
unum framtíðina
fyrir sér? Svar við
þeirri spurningu
gæti verið að finna
á sýningu í Lista-
safni íslands sem
er opnuð í dag. Þar
er afrakstur ís-
lenska hluta sam-
norræna samstarfs-
verkefnisins „Ný
öld - Norræn fram-
tíðarsýn“ sem stað-
ið hefur síðan í
september á síðasta
ári, til sýnis. Verk-
efnið er á vegum
Norrænu ráðherra-
nefndarinnar með
stuðningi mennta-
málaráðaneytis og
Reykj avíkurborgar.
Ungu fólki í nokkr-
um grunn- og fram-
haldsskólum í borg-
inni hefur verið gef-
ið tækifæri til að
vinna í hópum á
mismunandi sviðum
listarinnar s.s.
myndbandagerð,
dans, tónlist, mynd
Morgunblaðið/Ásdís
GUÐLAUG Dröfn Gunnarsdóttir. í baksýn
er eitt málverkanna á sýningunni.
STEFANO Dionisi sem geld-
ingurinn Farinelli.
sungið inn á disk fyrir Chandos og
einnig í eftirminnilegri útgáfu á
Lamentatione Jeremiae eftir Jan
Dismas Zelenka sem Chandos gefur
einnig út. Scholl hefur gefið út disk
með þýskum barokksöngvum á veg-
um Harmonia Mundi og sungið í
Bach-kantötum fyrir Astrée Auvis-
dis, Lesne sungið Handel-kantötur
á disk fyrir Virgin Veritas og René
Jacobs syngur frábærlega í Bach-
kantötum á disk frá Harmonia
Mundi.
Hver sá sem kynnist
kontratenórsöng hlýtur að
hrífast af, en geldings-
söngur, þó fagur sé, er
fyrir nútímaeyru fuil-
langt gengið í leit að
upphafinni fegurð.
James
Bowman
list, tölvugrafík ofl. Listamenn og
annað fagfólk hafa verið fengnir inn
í verkstæði skólanna til að leiðbeina
og halda fyrirlestra. í einni borg
hverra hinna Norðurlandanna er
samskonar verkefni í gangi og í
haust hittast hóparnir í Kaup-
mannahöfn, menningarborg Evrópu
1996, og byggja Framtíðarborgina
árið 2002. Hóparnir í löndunum
öllum hafa haft samband sín á milli
á verktímanum og á sýningunni
hefur verið komið upp nauðsynleg-
um búnaði til að myndsímafundur
geti átt sér stað, sem mun gera
hópunum kleift að tala saman og
sjá sýningar hjá hverjum öðrum.
Um 500 unglingar taka þátt í verk-
efninu, þar af 90 frá Islandi.
Reykjavík, framtíð hennar og
fólksins sem byggir hana, er út-
gangspunkturinn í verkum ungling-
anna og mannleg nánd virðist í
fyrirrúmi þrátt fyrir tæknibyltingu
og nýjar samskiptaleiðir sam-
tímans.
Málverk og geisladiskar
Blaðamaður Morgunblaðsins leit
inn í Listasafnið þegar undirbúning-
ur stóð sem hæst og tók tali þær
Ástu Júlíu Guðjónsdóttur úr mynd-
bandahóp og manngerðu umhverfi
og Grétu Mjöll Bjamadóttur kenn-
ara í MS og hópstjóra þeirra tveggja
hópa sem þar eru.
„Myndbandahópurinn skiptist í
nokkra hópa sem gerðu mismun-
andi myndir, heimildamyndir og
leiknar myndir. Við erum búin að
fara víða til að taka, inn á kaffi-
hús, á ruslahaugana og Borgarspít-
alann m.a. Við byijuðum að læra
kvikmyndasögu hjá Oddi Alberts-
syni og lærðum svo á tækin. Við
fengum leiðsögn um handritagerð
hjá Óskari Jónassyni kvikmynda-
gerðarmanni. Hann gerði miklar
kröfur til okkar en kennslan hjá
honum var ólík því sem við þekkj-
um, hann var eins og einn úr hópn-
um,“ sagði Ásta en hún vann að
leikinni stuttmynd um heim án karl-
manna. „Við þurftum alltaf að byija
á því að reka alla karlmenn í burtu
á tökustöðum. Þeir voru ekki alltaf
ánægðir með að fá ekki að vera
með,“ sagði hún.
Ásta sagði það hafa verið mjög
gaman að vinna í verkefninu og þá
ekki síst vegna þess að lítið var um
bóklegt nám í kringum það, verk-
legi þátturinn var stærstur. „Það
er of lítið um að nemendur geti
valið sér list- og verknám inni í
skólunum en með þessu verkefni
verður vonandi breyting þar á.
Myndlistarkennsla í framhaldsskól-
unum hefur verið að aukast undan-
farin ár og það er ekki síst vegna
þeirrar umræðu að bóknám er ekki
eina lausnin í menntun barna. Ég
vonast eftir því að fleiri svona verk-
efni komi í kjölfarið og skólar um
allt land eiga örugglega eftir að fá
áhuga á að fá svona verkefni til
sín,“ sagði Gréta Mjöll.
Sýningin verður í efsta sal safns-
ins. Blaðamaður leit þar inn og enn
var verið að undirbúa. Stór málverk
voru komin á veggina, afrakstur
myndlistarverkstæðis undir leiðsögn
Sigurðar Örlygssonar listmálara.
Einnig var verið að setja upp horn
þar sem fólk getur sest niður og
hlýtt á tónlist sem tónlistarhópurinn
hefur skapað og sett á geisladiska.
Miðað við þann kraft og sköpun-
argleði sem virðist hafa einkennt
unglingana má eiga von á skemmti-
legri og hressilegri sýningu sem
allir græða á og gefur sýn á það
hvemig lífið gæti litið út á næstu
áram í Reykjavíkurborg.
Sýningin stendur til 17. mars.
Dansatriði og tónlist verða flutt kl.
15 og 16 um helgar, og annan hvern
virkan dag á sama tíma.
Aðeins það besta
fyrir
myndlistarmenn
tónlistarunnendur
hljóðfæraleikarar
listgagnrýnendur
SÆVAR KARL
Bankastræti 9. s. 551 3470