Morgunblaðið - 03.03.1996, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 3. MARZ 1996
MARIANNE og Tryggvi í klippiaðstöðunni.
„Hljóófærin voru
til staðar en ég
get ekki sagt að
ég Hafi velt fyrir
mér tónlist yf ir-
leitt, hún var svo
eðlilegur þéttur
í daglegu lífi.
Það var ekki fyrr
en ég bjó einn
f jarri heimilinu í
fyrsta sinn að ég
éttaði mig é því
að það var engin
tónlist."
TRYGGVI Tryggvason
hefur búið í Englandi
frá því hann var
þriggja ára, en talar
samt prýðilega ís-
lensku. Hreimurinn
er nokkuð stirður framan af en
eftir því sem líður á samtalið verð-
ur honum liðugra um málbeinið og
þó fyrir komi að hann þurfi að leita
að orðum eða skilji ekki spurningu
nema hún sé umorðuð, þarf hann
ekki að grípa til enskunnar nema
rétt þegar hann ræðir um tækni-
hlið starfsins; hefur líkega aldrei
heyrt íslensk heiti yfír tólin sem
hann hefur handfjatlað í áratugi.
Langt er um liðið síðan hann kom
til Islands, síðast kom hann fyrir
tveimur áratugum þijú ár í röð, en
ekkert eftir það; fyrsta árið kom
hann til að taka upp Sögusinfóníu
Jóns Leifs fyrir Islenska tónverk-
amiðstöð, annað árið til að aðstoða
Útvarpið við að skipta yfir í víðóm,
og síðasta árið var erindið að setja
upp hljóðkerfi í hús systur hans,
„en það var mest til gamans“.
Hann tekur því liðlega að segja
undan og ofan af starfí sínu og við
mælum okkur mót eftir flóknar
skýringar á því hvernig best sé að
fínna fyrirtækið og símbréf með
leiðarvísum.
Aðsetur fyrirtækis Tryggva,
upptöku- og útgáfufyrirtækisins
Modus Music, sem hann rekur með
Marianne sambýliskonu sinni, er í
úthverfl- Lundúna, í gríðarstórri
verksmiðjubyggingu sem er eins
ljót og slíkar byggingar frá því um
aldamótin geta helst orðið, en
Tryggvi fræðir mig síðar um að
risaútgáfufyrirtækið EMI hafl haft
þar aðsetur fyrir margt löngu og
því ekki nema viðeigandi að þar
sé enn útgáfa til staðar, þó ekki
verði gestir varir við mikið líf í
öðrum hlutum_ þessa gríðarstóra
húss. Modus Music hefurtil umráða
hæðarhluta í vesturálmu efstu
hæðar byggingarinnar, en aukin-
heldur sem þar er skrifstofa er líka
að finna hljóðver til klippivinnu og
hljóðblöndunar, gríðarmikið tölvu-
ver, er það skrifstofa fyrirtækisins
í stóru herbergi þar sem ekki verð-
ur þverfótað fyrir kössum með
skjölum, geisladiskum, vínylplöt-
um, bókum og tölvum; alls staðar
eru tölvuskjáir ólíkrar gerðar.
Tryggvi tekur gestum vel og býður
upp á te, en á meðan við spjöllum
saman er Marianne kona hans, sem
vinnur þar með honum, að vinna
við upptöku á rússneskum ljóða-
söng og öðru hvoru heyrist til henn-
ar, yfirleitt þó aðeins daufur ómur
i eyður í samtalinu.
Svarfdælskur í
föðurættina
Tryggvi er svarfdælskur í föður-
ættina, faðir hans er Jóhann
Tryggvason sem tók sig upp til
Lundúna fyrir mörgum árum með
drenginn ungan og Þórunni systur
hans nokkru eldri en feðginin héldu
til tónlistamáms í Royal Academy
of Music. Móðir Tryggva er Klara,
hálf-norsk. Þórunn giftist síðan
Vladimir Ashkenazy, en Jóhann
kenndi á píanó ytra í áratugi og
kennir eitthvað enn, þó hann sé
kominn á níræðisaldur. Systkinin
eru alls sex og búa víða um heim,
en Tryggvi segir að þau Þórunn
séu þau einu sem fengist hafi við
tónlist að ráði.
Tryggvi, sem hefur eftimafnið
Tryggvason að enskum sið, en þó
með íslenskt vegabréf, segir að það
hafí því verið nóg af tónlist í upp-
vextinum þó ekki hafí henni verið
haldið að börnunum. „Eg hafði
ekki áhuga á að spila neitt,“ segir
hann og bætir við eftir smá um-
hugsun að eftir á að hyggja hefði
hann betur gert það, því inni í hon-
um blundaði músíkant. „Ég les þó
raddskrár nógu vel fyrir vinnuna
og hún gefur mér reyndar tæki-
færi til þess að vinna í tónlist án
þess að vera að spila.“
Tryggvi segist vera spilltur af
eftirlæti; þó hann tæki upp á því
að læra á hljóðfæri og æfði sig 25
tíma á sólarhring næði hann aldrei
það langt að verða sáttur, til þess
hafí hann heyrt í of mörgum frá-
bæmm tónlistarmönnum í starfi
sínu; „ég þoli ekki nema það sem
er mjög gott,“ segir hann og kím-
ir, en bætir svo við af meiri alvöru:
„Meginástæðan fyrir því að ég
lærði ekki á hljóðfæri var líklega
að Þórunn var farin að spila á píanó
tveggja ára, spila konserta fjögurra
ára og komin í Royal Academy
tólf ára. Hún var svo góð að það
fór eiginlega allt í hana,“ segir
hann. „Hljóðfærin voru til staðar
en ég get ekki sagt að ég hafi
velt fyrir mér tónlist yfírleitt, hún
var svo eðlilegur þáttur í daglegu
lífí. Það var ekki fyrr en ég bjó
einn fjarri heimilinu í fyrsta sinn
að ég áttaði mig á því að það var
engin tónlist."
í upptökuvinnu nánast
fyrir tilviljun
Tryggvi segist hafa heillast af
rafmagnsverkfræði og útskrifast
sem rafmagnsverkfræðingur sem
hafí síðar komið að góðum notum
í upptökustarfmu. Hann segist
helst hafa starfað við tölvuverk-
fræði og forritun, „og ég fæst
reyndar mikið við tölvur í dag, hef
átta tölvur til umráða og við semj-
um okkar forrit, bókhaldsforrit og
fleira eftir því sem við þurfum á
þeim að halda. Ef maður kaupir
tilbúin forrit, þá fær maður aldrei
einmitt það sem maður vill. Það
skiptir líka miklu að hafa fullkomin
tök á tölvunum, því að fyrirtæki
sem lenda í tölvuhremmingum fara
flest á hausinn stuttu síðar, þau
ná aldrei að vinna sig yfir það.“
Tryggvi segist hafa tekið til við
upptökuvinnu nánast fyrir tilviljun;
hann hafi farið með mági sínum í
hljóðver sem gestur, en Ashkenazy
var þá að hljóðrita fyrir Decca. „Ég
sá undir eins að þarna var eitthvað
fyrir mig; sambland af tónlist og
tækni, svo ég spurði strax hvort
ég gæti ekki fengið vinnu. Ekki
var mikil þörf á mannskap, en
menn lofuðu að hafa við mig sam-
band ef eitthvað losnaði. Hálfu
öðru ári síðar, þegar ég var eigin-
lega búinn að gleyma þessu,
hringdu Decca-menn í mig og
spurðu hvort ég vildi enn vinnu.
Þeir buðu mér vinnu á verkstæð-
inu, sem var talsvert skref niðurá-
við fyrir mig, en ég ákvað að slá
til og komast þannig með aðra löp-
pina innfyrir. Tveimur árum síðar
var ég kominn í það að vera tækni-
maður við upptökur," segir Tryggi
og við það hefur hann unnið meira
og minna síðan.
„Það er erfítt að skýra þetta, en
ég kalla það varla vinnu að taka
upp, ef ég ætti nóga peninga og
þyrfti ekki að vinna myndi ég halda
áfram að taka upp. Við Marianne
erum bæði þannig og þegar við
erum ekki að taka upp erum við
að fást við tölvur þegar ég er ekki
að vinna. Ég lærði reyndar að
fljúga fyrir stuttu en hef ekki tíma
til að fljúga svo ég er með flug-
hermi á einni tölvunni og flýg
stundum í henni,“ segir Tryggvi
og hlær við, „ég er núna að byggja
ísland í tölvunni, er búinn að setja
Akureyri inn og get flogið þangað.
Það er miklu skemmtilegra að
fljúga þannig en í raunveruleikan-
um, það er svo gott að geta stopp-
að og fengið sér kaffi og látið flug-
vélina bíða í háloftunum."
Fyrstu
útgáfurnar
Eftir nokkurra ára starf hjá
Decca bauðst Tryggva að kenna
upptökutækni við háskólann í
Norwich. Hann segir að stjórnend-
ur skólans hafí meðal annars frei-
stað hans með því að hann fengi
eigið hljóðver til umráða og aðstöðu
til að taka upp og gefa út plötur
eftir hentugleikum. Þar kenndi
hann í fimmtán ár, ár sem hann
segir að hafi verið einkar lærdóms-
rík: „Maður lærir meira á því að
kenna en maður kennir,“ segir
hann og kímir. Hann segist hafa
lagt mikla áherslu á að nemendurn-
ir fengjust við eitthvað raunveru-
legt og þeir lögðu honum því lið
við að taka upp plötur sem hann
síðan gaf út eða aðrir. „Ég tók upp
tólf plötur á ári að meðaltali og
gaf út nokkrar plötur, þær voru
orðnar sjö þegar ég hætti. Það má
því segja að útgáfan hafi byijað
þar,“ segir hann og vísar þar til
Modus-útgáfunnar.
Snemma á níunda áratugnum
var niðurskurður mikill í bresku
menntakerfi og það sem mönnum
þótti óhagnýtt nám og sérkennilegt
fór fyrst undir hnífinn, þar á með-
al háskólanám í upptökufræðum.
Tryggvi segir að þó það hafi verið
mikill óvissutími þegar námsbraut-
in sem hann stýrði var lögð niður
hafi það líklega verið eitt það besta
sem hent hafi hann á lífsleiðinni.
„Ég veit ekki hvort ég hefði þorað
að slíta mig lausan frá skólanum
að eigin frumkvæði, því hugsunin
um að byija að vinna einn hræddi
óneitanlega. Það varð þó ekki und-
an því komist og ég byijaði með
sama sem ekki neitt, hljóðborð sem
ég hafði búið til og átta hljóðnema.
Ekki var það til að létta róðurinn
að rétt þegar við vorum að byija
var stafræn tækni að koma til og
öll tæki vegna hennar afskaplega
dýr. Það voru líka ýmsir bytjuna-
rörðugleikar; hliðræn tækni var þá
búin að ná eins langt og komist
varð, en stafræn tækni var mikið
kraðak. Það gat verið stórvanda-
mál að kaupa tæki frá ólíkum fram-
leiðendum, því það voru engir staðl-
ar af viti og mikil vinna fór í að
stilla tækin saman og láta þau
vinna rétt. Þótt ekki hafí stafræn
tækni enn náð hliðrænni upptöku-
tækni hvað varðar þægindi þá er
það sem betur fer að koma í dag.
Nú erum við með sextíu bestu
hljóðnema sem hægt er að komast
yfir, þijá nýjustu 24 bita leysi-
diska, sem við tökum flest upp á,
og tvö 24 bita segulbönd, sem kosta
16.000 pund hvort, hálfa aðra millj-
ón króna, en bestu hljóðnemarnir
kosta nærri 3.000 pund, um
300.000 krónur,“ segir Tryggvi og
bætir við að fyrirtækið eigi nú tvo
fullkomna upptökuganga sem verð-
mæti þeirra hlaupi á tugum millj-
óna.
„Það er erfitt fyrir svo lítið fyrir-
tæki að þurfa að kaupa þetta dýr
tæki og bankastjórar eiga oft erfitt
með að skilja af hveiju, en allur
hagnaður af fyrirtækinu hefur far-
ið í að kaupa það besta. Tæknin á
aftur á móti ekki eftir að ná miklu
lengra; þegar komið er yfír 24 bita
er ekki hægt að fara miklu lengra
vegna einfaldra eðlisfræðilegra lög-
mála og það sem við eigum í dag
á ekki eftir að verða úrelt þó það
verði gamalt. Hljóðnemar endast
líka í mörg ár og við þurfum ekki
fleiri hljóðnema á næstunni en
þessa sextíu. Næst á dagskrá er
því að bæta aðstöðuna,“ segir
Tryggvi og bætir við að bráðlega
flytji fyrirtækið úr skemmunni
miklu í hús sem þau Marianne
hafa fest kaup á og verði bæði
heimili og vinnustaður. „Það er
kjánalegt að eiga fallegt heimili en
sjá það aldrei,“ segir Tryggvi, en
hann segir að yfírleitt vinni þau
myrkranna á milli og í spennandi
verkefni gleymist iðulega að fara
heim.
Þau Marianne kynntust í
Norwich-háskóla, en hún var meðal
nemenda Tryggva í upptökutækni.
Hann segir að hún hafi þá verið
að læra á klarinett, „mjög góður
MORGUNBLAÐIÐ
klarinettleikari", en hún sé nú
hætt að spila, vinnan gangi fyrir
öllu. „Hún hugsar eins og ég, við
erum eins og ein manneskja, þurfum
varia að tala og ég get ekki lýst
því hversu gott er að vinna með
henni,“ segir Tryggvi ákveðinn.
Stafrænt eða hliðrænt?
Nokkuð hefur verið deilt á staf-
ræna upptökutækni og það heyrast
alltaf raddir sem segja að best sé
að snúa aftur til hliðrænnar tækni,
en í sígildri tónlist er stafræn tækni
allsráðandi í dag. Tryggvi er á
öndverðum meiði og gefur lítið fyr-
ir rök hliðræningjanna.
„Víst er það rétt að margar af
upptökum frumbýlingsára staf-
rænnar tækni eru heldur klénar,
en það var vegna misskilinnar
hljóðnematækni. Það var mál
margra upptökustjóra á sínum tíma
að best væri að hafa fáa hljóð-
nema, en það finnst mér vitleysa.
Ef maður hefur bara tvo hljóðnema
þá verður hljómurinn þunnur og
flatur, þegar háir hljómar koma
verða topparnir svo berir og það
er ekkert á bak við þá; hljómurinn
verður þunnur og ófullnægjandi.
Ef aftur á móti eru notaðir hæfi-
lega margir hljóðnemar er allur
hljómur feitari og háu hljómarnir
eru ekki eins áberandi háir. Við
notum marga hljóðnema, svo
marga að margir segja að ég sé
bijálaður, en við sönnum okkar
mál einfaldlega með því sem við
sendum frá okkur, sem þykir af-
bragðs gott.“
Best að vera í upptöku-
slj órahlutverkinu
Þó að Tryggvi hafi starfað sem
upptökumaður framan af var hann
snemma kominn í hlutverk upp-
tökustjórans sem er veigameira
verk, en hann segist hafa tekið það
að sér vegna þess að enginn annar
hafi gert það. „Mér fannst að ég
ætti ekki að vera að fást við þetta,
þar sem ég er enginn tónlistarmað-
ur, en ég sá líka hvað aðrir voru
að gera og tók eftir því að mitt
var ekkert síðra,“ segir hann og
bætir við að það hafi líka verið
eðlilegt skref til að tryggja að öllu
væri hagað eins og hann helst vildi
til að hljómur yrði sem bestur. „Ég
ræð til að mynda allri staðsetningu
hljóðnema, því þeir eru eins og
hljóðfæri, hafa allir sín sérkenni,
eru hluti af músíkinni. Ég nota
hljóðnema til þess að ná því fram
sem ég les í raddskránni og til
þess er einmitt best að vera í upp-
tökustjórahlutverkinu."
Tryggvi segist sífellt vera að
læra að reyna að ná að skilja tón-
list betur og geta lesið raddskrár
betur, en hann segir að þó hann
sé ekki eins góður í því og hann
vildi vera þá sé það nóg, því tónlist-
armennirnir geri það sem þeir vilji
gera. „Ég skil tónlist afskaplega
djúpt þó ég skilji ekki öll smáatriði
og oftast þegar ég er að taka upp
hjálpa ég tónlistarmönnum að fá
yfirsýn.
Tónlistin er mál með sína eigin
rökréttu uppbyggingu, henni svipar
til talmáls að því leyti, er reyndar
betri en talmál. Sem dæmi má
nefna tímamál því það er ekki til
eitt rétt tímamál; eitt hentar einum
tónlistarmanni en öðrum ekki, en
venjulega segir tónlistin sjálf til um
hvernig á að spila hana og hana
er hægt að spila í tvennu eða
þrennu tímamáli,“ segir Tryggvi.
Hver upptökustjóri hefur sínar
vinnureglur og Tryggvi segist
reyna að fá listamennina til að leika
heila kafla verkanna sem verið er
að taka upp, að minnsta kosti þrisv-
ar eða fjórum sinnum. „Sumir vilja
það alls ekki, þeir vilja strax fara
að taka upp litla búta sem síðan
er raðað saman. Ég þarf þó að
heyra hvað tónlistarmennirnir eru
að gera til að geta lagt þeim lið
og SVO þarf ég að setja upptökurn-
ar saman. Ef tekin er upp ein síða
í einu lenda menn nánast ævinlega
í því að síðar í verkinu kemur eitt-
hvað sem er í samhengi við það
sem & undan var komið, jafnvel
löngu áður, og því samhengi verður
að skila.
Þegar mér hefur tekist að átta