Morgunblaðið - 06.03.1996, Blaðsíða 3
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 6. MARZ 1996 B 3
HAFRANNSOKNIR
Astand humarstofnsins við Island 1995 og horfur á vertíðinni 1996
HAFRANNSOKNASTOFNUN
hefur lagt til við sjávarútvegsráðu-
neytið, að humarkvóti á næstu
vertíð, sem hefst í vor, verði 1.500
tonn. Það er sami kvóti og ákveð-
inn var til bráðabirgða á síðasta
sumri, en vertíðin þá var ein sú
lélegasta í sögunni. Kvóti var þá
2.200 tonn aðeins rúmlega 1.000
tonn veiddust. Ráðuneytið hefur
ekki tekið endanlega ákvörðun um
humarkvótann, en líklegast er að
farið verði að ráleggingum Ha-
frannsóknastofnunar. Þá verður
kvótinn 1.500 tonn, en auk þess
voru 400 tonna aflaheimildir flutt-
ar frá síðasta ári yfir á þetta, þann-
ig að leyfilegur afli gæti orðið um
1.900 tonn. Hér fer á eftir skýrsla
Hafrannsóknastofnunar um veiðar
í fyrra, mat á stærð stofnsins og
ráðleggingar um veiði í ár:
Verkfall og selnkun á vertíð
Á árinu 1995 (fiskveiðiárinu
1994/95) var úthlutað 2.200 tonn-
um af humri en veiðin nam hins
vegar aðeins 1.026 tonnum. Afli á
sóknareiningu var einnig lélegur á
vertíðinni eða 27 kg miðað við 38
kg 1994 og 51 kg 1993. Þetta
má sumpart rekja til þekktra or-
saka eins og þriggja vikna sjó-
mannaverkfalls frá 25. maí til 15.
júní auk hugsanlegra áhrifa af
seinkun humarvertíðar frá hefð-
bundinni byijun þann 15. maí til
21. maí. Hið síðarnefnda kom til
við framlengingu skólahalds í land-
inu vegna verkfalls kennara um
veturinn, en sem kunnugt er taka
skólanemar virkan þátt í humar-
vinnslunni.
Áður en sjómannaverkfallið
hófst náðu flestir humarbátar ein-
um róðri frá 21.-24. maí. Afla-
brögð voru alls staðar fremur
dræm miðað við byrjun vertíðar
en þó sýnu verst á miðum við
Reykjanes, þar sem meðalafli var
aðeins rúm 20 kg á togtíma. Á
Selvogsbanka og við Vestmanna-
eyjar var meðalafli þessa fáu daga
í maí 46 kg á togtíma og á suðaust-
urmiðum 42 kg, sem einnig er
undir meðallagi í upphafi vertíðar.
Þrátt fyrir þetta veiddust tæp 200
tonn þessa fjóra daga í maí eða
næstum 20% af heildarafla vertíð-
arinnar. Þetta gefur nokkra vís-
bendingu um hversu mikilsverðar
fyrstu vikur humarvertíðar frá
miðjum maí fram í júní eru fyrir
útkomu veiðanna í heild. Af ástæð-
um sem áður voru raktar féllu
humarveiðar 1995 hins vegar niður
á tímabilinu 15. maí til 15. júní
nema í ijóra daga, sem telja verð-
ur helstu ástæðu fyrir því að að-
eins veiddust um 50% af aflakvóta
ársins.
Lélegast í Lónsdýpi
Minni veiðanleiki humarhænga,
sem eru uppistaða aflans, veldur
því hins vegar að aflabrögð verða
ávallt verri þegar kemur fram í
júní og júlí, þannig að frestun ver-
Nokkrar vísbendingar
nm batnandi aflabrögð
tíðar eða slæleg byijun í maí og
framan af júní leiðir undantekn-
ingalaust til lélegs afla á togtíma
í heild. Má þar nefna humarvertíð-
ir fyrir Suðausturlandi 1968 og
1979, auk dræmra aflabragða í
upphafi vertíðar á öðrum svæðum,
t.d. í maí árin 1967, 1968 og 1990.
Aflinn 1995 skiptist þannig eftir
svæðum að við . Suðvesturland
(Jökuldjúp - Selvogsleir) voru
veidd 510 tonn miðað við 540 tonn
árið áður og á Selvogsbanka og
við Vestmannaeyjar 325 tonn (495
tonn 1994). Við Suðausturland
(Skaftárdjúp - Lónsdjúp) veiddust
aðeins 190 tonn samanborið við
1.200 tonn 1994 enda hættu flest-
ir Hornafjarðarbátar veiðum í
júní-júlí og bátar frá Suðvestur-
landi sóttu lítið austur vegna lé-
legrar veiði. Helst má líkja vertíð-
inni á suðausturmiðum við árið
1979 þegar þar voru aðeins veidd
295 tonn. Afli á togtíma 1995, sem
var 26, 28 og 26 kg á ofangreind-
um svæðum, er þó ekki sam-
anburðarhæfur við fyrri ár vegna
seinkunar vertíðar.
Lífshættir humars
og umhverfisskllyrði
Humarinn við sunnanvert ís-
land, en hann er á norðurmörkum
útbreiðslu tegundarinnar í Norð-
austur-Atlantshafi, er mjög við-
kvæmur fyrir breytingum í um-
hverfisþáttum, auk þess sem vissir
lífshættir greina hann frá suðlæg-
ari stofnum þessarar tegundar.
Nægir þar að nefna miklar sveiflur
í aflabrögðum eftir árstímum og
árum sem oft má rekja til breyti-
leika í botnhita og því hversu vel
veiðist hér við land. Ferill hrygn-
ingar og klaks er einnig ólíkur hjá
humrinum við ísland miðað við
heimildir frá suðlægari slóðum, því
hvert kvendýr hrygnir aðeins ann-
að hvert ár og tiltölulega færri
hrognum en sunnar við Evrópu.
Af þessu leiðir að viðkoma og nýl-
iðun er hlutfallslega lítil við Island
miðað við stofnstærð og sömuleiðis
afrakstur þegar til lengri tíma er
litið.
Samhengi botnhlta og
sjóndýpis ræður mlklu
Samkvæmt niðurstöðum sjó-
rannsókna var árferði í sjónum við
ísland mjög slakt vorið 1995.
Meðalbotnhiti á humarslóðum
mældist lægri en nokkru sinni á
síðastliðnum 20 árum og þörunga-
gróður var hvergi mikill fyrir Suð-
urlandi.
í þessari úttekt var gerður Itar-
legur samanburður á samhengi
botnhita og sjóndýpis annars vegar
og humarafla á sóknareiningu hins
vegar. I ljós kóm nákvæmari stað-
festing á því en áður, að veiðan-
leiki humars virðist minnka við
lágan botnhita og mikið sjóndýpi.
Humarinn, sem að eðlisfari býr
í holum á leirbotni og veiðist þá
alls ekki, fer hins vegar í auknum
mæli úr holunum í ætisleit við
hærra hitastig og „kjörbirtu" við
botn. Lágur botnhiti á humarslóð-
um 1995 og mikið sjóndýpi, þ.e.
tær sjór vegna lítils þörunga-
magns, hefur því hugsanlega dreg-
ið úr veiðanleika humars miðað við
meðalárferði þannig að afli á tog-
tíma var við neðri mörk 1995 án
tillits til núverandi ástands humar-
stofnsins.
Sókn á humarmiðum
Meðalsókn humarbáta árin
1991-1995 var um 48 þúsund tog-
tímar á ári. Þetta samsvarar því
að humartroll fari að meðaltali
yfir 70-75% allra þekktra humar-
svæða á ári. Ef þessi sókn er skað-
leg fyrir stofninn umfram það sem
nemur veiði, liggur það í hlutarins
eðli að hagkvæmast sé að veiða
tiltekið magn með sem minnstri
sókn á besta veiðitíma, sem þá
samræmist vissum þáttum hvað
aðrsemi varðar. Við óbreyttar að-
stæður er hins vegar oft verið að
veiða verulegan hluta kvótans á
óhagkvæman hátt síðari hluta
sumars sem hins vegar kann að
samræmast vel vinnslu og mörkuð-
um. Engar óyggjandi upplýsingar
liggja fyrir um óbeinan fiskveiði-
dauða, sem humartrollið veldur til
viðbótar við þekkta veiði. Vísbend-
ingar frá stofnstærðarútreikning-
um, auk neðansjávarmynda, benda
þó ekki til þess að óbein fiskveiðid-
ánartala á humri sé hátt hlutfall
af heildardánartölu humars.
Eins og kunnugt er hafa spunn-
ist verulegar umræður um hugsan-
leg áhrif annarra veiðarfæra, eink-
um dragnótar, á þróun humar-
stofnsins undanfarin ár. Að gefnu
tilefni var því gerð úttekt á þróun
sóknar með dragnót, auk fiski- og
rækjutrolls, því ekki þótti ástæða
til að undanskilja önnur togveiðar-
færi. Tekin voru saman öll köst
og tog með þessum veiðarfærum
á humarveiðisvæðum samkvæmt
aflaskýrsludagbókum árin 1991-
1995. í ljós kom að á þessu tíma-
bili hafa veiðar með fiskitrolli á
humarslóð farið minnkandi en sókn
með rækjutrolli hefur stóraukist
A&S
Almenna
Skipaþjónustún ehf
Yfirverkstjórn á eirtni hendi.
Sparið fiutningskostnað!
AðgenJarþjónasta á fiski í Grindavík á vertíðinni. Kom vel út á síðnstu vertíð þrátt fyrir langan flutning.
Höfuni skip til að fiska afla fyrir fiskvinnslur. Gerum að afla, ísum í kör og senduni hvert á land sem er.
Aihiiða þjónusta við skip og áhafhir, sem þurfa að leita híáiar Suðvestanlands
Skipamálun og skipaviðgerðir
Eru með og útvegiini aJhfiðu skipaniálun, sandblástur, botnhreinsim, ttllar nifmagas-, tækja-, jám-, tré- og vélaviðgerðir.
Gerum verðtillxtð samkvæmt Ixáðni og nánari atluigim í samráði við útgerð og vöndum valið á imditverltíökimi.
Hafid samband og veríð velkomnir í vidskipti.
Aukning við ofangreind símanúmer sést í útgáfu símaskrir 1996. (Sjá Reykjavíkur og- (irindavfkurskrá eftir það).
árin 1994-1995, að vísu aðeins
bundin við eitt veiðisvæði, þ.e.
norðvestur af Eldey.
Dragnótasókn á humarmiðum
hefur nær þrefaldast að meðaltali
frá 1991 til 1995, en hún hófst
einkum með langlúruveiðunum frá
og með 1987. Nú er svo komið að
heildaryfirferð dragnótarkasta á
ári er næstum jafnmikil og yfirferð
með humarvörpu, enda þótt yfir-
ferð dragnótarinnar sjálfrar sé
mun minni. Veruleg breyting hefur
einnig orðið á sóknarmynstri með
dragnót efitr mánuðum, þannig að
hlutdeild sóknar hefur aukist veru-
lega fyrri hluta árs (mars-maí)
árin 1993-1995.
Óverulegur humarafli er skráður
með öðrum veiðarfærum en hum-
artrolli á hverju ári, enda þótt gera
megi ráð fyrir einhveijum lönduð-
um afla sem ekki er skráður í afla-
dagbækur. Það á við um öll um-
rædd veiðarfæri og ekki síður hum-
artrollið sjálft. Hins vegar er því
ekki að leyna, að aukin sókn með
dragnót er viðbótar „skark“ á hum-
armiðum án þess að hugsanleg
áhrif þess séu þekkt. Því má þó
bæta við að samdráttur í humar-
afla á togtíma árið 1995 var engu
minni á svæðum þar sem litlar eða
engar dragnótarveiðar hafa verið
skráðar árin 1967-1995. Rann-
sóknir á dragnót á humarmiðum
eru á áætlun hjá Hafrannsókna-
stofnuninni á komandi vori.
Ástand humarstofnsins
Humarafli á togtíma náði síðast
hámarki árin 1992-1993, einkum
á austustu svæðunum við Suðaust-
urland, þar sem árgangar áætlaðir
frá 1984-1985 voru mjög sterkir.
í kjölfarið komu mun lélegri ár-
gangar frá árabilinu 1987-1989.
Þessir árgangar hafa leitt til
minnkandi nýliðunar, sem á snaran
þátt í minni afla á togtíma árin
1994 og 1995, án tillits til utanað-
komandi atriða sem greint var frá
að framan.
Árgangar í sögulegu lágmarkl
Nýjasta úttekt á humarstofnin-
um staðfestir það að árgangar frá
tímabilinu 1987-1989 virðast allir
í sögulegu lágmarki. Hins vegar
bendir flest til þess að árgangar
1990-1991 séu mun betri, einkum
á suðausturmiðum eins og árgang-
ar 1984 og 1985 höfðu verið áður.
Nokkrar vísbendingar eru því fyrir
hendi um batnandi aflabrögð
vegna þessa, einkum frá og með
1997.
Þar eð humarstofninn er nú
áætlaður heldur minni en gert var
ráð fyrir í síðustu skýrslu, leggur
Hafrannsóknastofnunin til að
leyfilegur hámarksafli verði 1.500
tonn á humarvertíð 1996. Þetta
mun leiða af sér sókn sem er að-
eins innan við kjörsókn í stofninn,
en þar er tekið tillit til þess að
hlutdeild smáhumars verður tals-
verð vegna batnandi nýliðunar á
austustu miðunum.
SJOMENN ATHUÚIi>:
RAUTT
EÐALGINSENG
Skerpir athygli
- eykur þol.
NSK
LEGUR
VIÐ LATUM
HJOLIM
SNUAST
LEIÐANDI
VÉLAVERSLUN
í MEIRA EN YúkW
Foulsen
Suðurlandsbraut 10,108 Reykjavík, sími 568 6499.