Morgunblaðið - 08.03.1996, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR8. MARZ 1996 B 3
f
DAGLEGT LIF
Iífmu. Til að mynda
bæri henni minna aðlað-
andi maki og svo fram-
vegis.“
„Þriðja tilraunin sýndi
að sömu orð og setning-
ar voru mistrúverðugar
eftir því á hvaða enskri
mállýsku þær hljómuðu.
Þannig hafa ýmsir duldir
þættir meiri áhrif en
margur hyggur."
Kenna gagnrýna
hugsun til að
rannsaka rætur
vísinda
Torfi: „Með fyrir-
lestraröðinni j,Er vit í
vísindum?" vildum við
leiða heimspekinga, eðl-
isfræðinga og sálfræð-
inga saman, vegna þess
að þeir eiga meira sam-
eiginlegt en oft virðist.
Alti Harðarson spurði í sínu er-
indi: „Getum við vitað eitthvað?“ Ein-
ar stjarneðlisfræðingur fjallaði um
viðleitni mannsins til að binda um-
heiminn saman, og Þorsteinn spurði:
„Er sannleikur til?“ Síðan snýr
Þorvaldur Sverrisson vísinda-
heimspekingur sjónauk-
anum við og spyr hvort
það sé hægt að nota
lögmálin til að
útskýra hegð-
un og hugsun
mannsins.
Sigurður J
Grétarsson fjall-
ar svo á morgun
um mannvísindi og
hvemig
skipulögð
þekkingar-
Albert Einstein,
höfundur afstæð-
iskenningarinn-
ar, er títtnefndur
þegar fjallað er
um sögu vísind-
anna.
út á bók í sumar, vegna
þess að við teljum að
almenningur hafi meiri
áhuga á aðgengilegum
fræðum en bókaútgef-
endur almennt álykta.
Markmið okkar er líka
almenningsfræðsla og
að vekja umræður."
Vigfús: „Okkur
finnst það heillandi sem
við erum að læra og
þykir synd ef fræði-
mennimir lokast inn í
fílabeinsturni. Forsend-
ur vísindanna eiga að
vera ljósar meðal
almennings." I
Gunnar Hersveinn
leit færist yfir á manninn.
Þorsteinn Gylfason flytur síð-
asta fyrirlesturinn 16. mars til
að leiða fyrirlestraröðina að einhveij-
um lokapunkti.
Andri: „Kannski eru fyrirlesar-
arnir að kenna okkur að gagn-
rýnin má aldrei nema staðar og
að vísindin virki aðeins undir smá-
sjá gagnrýninnar hugsunar."
„Við ætlum að gefa fyrirlestrana
FEIKI-
LEGA mikil-
vægt er að nota
réttu verkfærin I
vísindum. Kenningar
eru verkfæri til að öðl-
ast þekkingu.
Saga sigurvegara
og vísinda en hjáfræði
mætti hinsvegar afleggja
ÞORSTEINN Vil-
hjálmsson prófessor
í vísindasögu og eðl-
isfræði flutti lestur í fyrirlestra-
röðinni „Er vit í vísindum" sem
hét „Vísindin, sagan og sannleikur-
inn“. Þorsteinn velti meðal annars
fyrir sér hvort rétt væri að kalla
vísindalegar kenningar sannar eða
ósannar. Jarðmiðjukenniiigin var
til að mynda eðlileg áður en kíkir
og smásjá komu til sögunnar.
Kenningar
eins og verkfæri
Mikilvægast er að nota réttu
verkfærin. Eins og sá sem ætlar
að festa mynd upp á vegg í her-
berginu sínu, tekur sér hamar
og nagla í hönd en ekki
borvél, tappa og skrúfur. Hins veg-
ar er hægt að vinna verkið með
hamri eða borvél. Kenningar eru
í raun tæki eða verkfæri til að
komast að þekkingu
sem leitað er eftir.
Aftur á móti er
óþarfi að vera að
gera sér grillur um
endanlegan sann-
leika þeirra. Kenning-
ar eru sífellt dýpkandi
að mati Þorsteins, og
liafa engan enda.
Þorsteinn spurði:
„Hvernig veljum við
kenningar?" Kenning-
ar geta verið jafngild-
ar að mörgu Ieyti þó
þær séu í ólíkum bún-
ingi og tvær nothæfar
til hins sama. Hinsveg-
ar eru þær ef til vill
ekki jafngildar til
allra hluta.
Kenningarnar sem eru valdar
verða að sögu sigurvegaranna eins
og kenning Aristótelesar um heim-
inn, hún var rétt val á sínum tima,
þótt hún ryddi atómhugmyndunum
úr vegi.
Vísindin sprottin úr
daglegu amstri manna
Þorsteinn ræddi nokkuð um að
vísindi væru sprottin úr daglega
amstrinu og um leið háð því. Einn-
ig vakti athygli að hann sagði
stærðfræði byggða á reynslunni.
Þegar „diffrun" vakti til að mynda
fyrst áhuga stærðfræðinga var hún
ekki byggð á strangri gagnsærri
útleiðslu eins og nú.
Sagan kennir að stærðfræði er
byggð á reynslu sem gæti verið
brigðul.
Þorsteinn segir að ef við ímynd-
um okkur aðra plánetu með sömu
náttúrulögmálum og hér, megi
ÞORSTEINN
Vilhjálmsson.
gera ráð fyrir að saga vísinda hafi
þróast þar á annan hátt. Kenning-
arnar gætu verið talsvert ólíkar
og í allt annarri röð en hér. Einn-
ig gætu trúarbrögðin
verið önnur og falið í
sér umburðarlyndi
gagnvart kenningum
um þróun.
En veruleikinn er
sá sami og niðurstað-
an yrðiað lokum sú
sama. Á þessum
tveimur plánetum
væri mismunandi
kerfi visinda um sama
veruleika. Þetta dæmi
gefur til kynna að vís-
indaleg sönnun sé
ekki til nema sem
gagnlegt tæki.
Þorsteinn telur við-
sjárvert að nota orð
eins og „rétt“ og
„satt“, þvi vísindi hvers tíma fjalla
aðeins um það sem best er vitað
og alltaf óvist hvort þau séu komin
að einhveijum „sannleika".
Hverfulleiki kenninga, að mati
Þorsteins, segir ekkert um gildi
þeirra og gagnsemi á þeim tíma
sem þær eru notaðar.
Erwltí
hjáfræðum?
Hann tók það fram í lokin að
niðurstöður sinar um visindin, sög-
una og sannleikann segðu ekkert
um hjáfræðin. En það eru greinar
eins og stjörnuspeki sem að mati
Þorsteins, stangast á við það sem
best er vitað.
Hann segir einkenni þjáfræða
vera að þau staðna um leið og þau
koma fram. Þau hafa verið kyrr-
stæð án þróunar, og eins og þau
voru í upphafi. I samanburði við
árangur vísinda ér engin ástæða
til að leggja trúnað á þau. ■
samhætoar panmg ao svipuo Ut-
stilling ætti að vera út um allan
heim á hveijum tíma. Síðan taka
ýmsir aðrir þættir mið af ríkjandi
atðstæðum á hverjum stað.“
Fjölbreyttara
vöruúrval
Innréttingar nýju verslunarinn-
ar eru í samræmi við innréttingar
annarra Max Mara verslana. „Al-
mennt er innréttingunum breytt á
svona tíu til fimmtán ára fresti,“
segja Iíristbjörg og Þóra Emilía.
„Nú er nýbúið að kynna nýju inn-
réttingarnar og við erum sjöunda
verslunin með þessu nýja útliti.“
Ein breytingin, og ekki sú
veigaminnsta, er sú að aukið rými
nýju verslunarinnar leiðir til þess
að svigrúm hefur aukist til fjöl-
breyttara vöruúrvals. Nú er þar
NÝJA verslunin er rúmgóð og björt.
til dæmis að finna skófatnað og
töskur, bæði frá Max Mara og
Marina Rivaldi, auk fleiri nýjunga
frá Max Mara og systurfyrirtækj-
um.
Saga Max Mara er lík sögu
þeirra fjölmörgu sem fengið hafa
góða hugmynd í gegnum tíðina og
látið hana rætast. í þessari tilteknu
sögu er söguhetjan ítalinn Achille
Maramotti, sem er að sögn Krist-
bjargar og Þóru Emilíu, sá fyrsti
sem gerir kvenfataframleiðslu að
sérstökum iðnaði á Ítalíu. Hann
kynnti fyrstu Max Mara línuna
árið 1951 og fatnaðurinn varð
strax óhemju vinsæll. Eftir fjög-
urra ára rekstur voru starfsmenn
orðnir eitt hundrað talsins og tvö
hundruð þremur árum síðar, árið
1958. Það hefur líka þótt einkenni
Maramottis að hann leitaði ekki
tískunnar til Parísar líkt og ítalsk-
ir kollegar, heldur lagði áherslu á
að skapa sérstaka „ítalska“ tísku.
Flestar Max Mara verslanir á
Ítalíu eru í eigu fyrirtækisins, en
einkaumboðssala er ríkjandi við-
skiptaháttur í öðrum löndum þó
einhveijar undantekningar séu þar
á, samanber upphafið hjá Max
Mara á íslandi. „Þeir fara þessa
leið því það hefur reynst þeim best
að nýta þannig þekkingu heima-
manna á hveijum markaði,“ segja
einkaumboðshafar Max Mara á
íslandi. ■
hkf
PARKETSLÍPUN
Sigurðar Ólafssonar
Við gerum gömlu
gólfin sem ný
Sími: 564 3500 - 852 5070
m ROSABi’JÍK
KUTÍN OG
&iOI'LAVÓN$DU
styrkir
ónæmiskerfið
Nóbelsverðlaunahafinn Linus Pauling leggur ofuráherslu á
gagnsemi C-vítamíns gegn kvefi og flensu, enda talið styrkja
ónæmiskerfi líkamans. C-vítamín er nauðsynlegt fyrir heilbrigða
starfsemi ýmissa líffera, einnig fyrir heilbrigði tanna, góms, beina
og bandvefs og til að sár grói eðlilega. Streita eyðir C-vítamíni úr
líkamanum og það gera reykingar einnig. Því getur reykingafólk
skort C-vítamín. í náttúrulegu C-vítamíni Heilsu eru rósaber, rútín
og bíóflavóníðar, sem auka gæði þess.
Fœst í heilsubúðum, apótekum
og beilsuhillum matvörubúða
Éh,
leilsuhúsið
Kringlunni & SkólavörSustig
GULI MIÐINN TRYGGIR GÆÐINI