Morgunblaðið - 08.03.1996, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 8. MARZ 1996 B 7
DAGLEGT LÍF
„Reiðmennskan hér á landi er að
þróast í þessa átt; að fólk læri að
ríða þestinum með þessum áhersl-
um. Útlendingar vilja vita hvað hest-
urinn getur og haga sér svo eftir
því er þeir ríða honum,“ sagði Ein-
ar. Þau hjón segja útlendinga mun
opnari fyrir ábendingum varðandi
reiðmennskuna. Þeir reikni með því
að þurfa að fara á námskeið, en hér
heima séu menn meira í því að læra
hver af öðrum, bæði það góða og
það slæma. „Það er meiri hefð fyrir
námskeiðum erlendis og þar er eng-
inn maður með mönnum nema hafa
farið á námskeið þó að það sé auðvit-
að munur á því milli þjóða. Danir
vilja læra til að hafa góðan hest í
túrinn sinn meðan Þjóðverjar og
Svíar eru markvissari og metnaðar-
gjarnari með keppni í huga,“ sagði
Svanhvít.
Harðirandstæðingar
Meðal nemenda Einars eru nokkr-
ir af hörðustu andstæðingum hans í
keppnum erlendis. Einn þeirra, Erl-
ing Cristiansen, á til dæmis hest sem
hann lánar gjaman Einari þegar
hann kemst sjálfur ekki á honum í
landslið Svía og Einar hefur orðið
Norðurlandameistari á þessum hesti.
Nú er Cristiansen að ná tökum á að
stjórna hestinum, sem er Háfeti frá
Hátúni í Skaftafellssýslu.
„Það er lykilatriði í öllu þessu að
vera faglega sterkur'og hafa góð tök
á því sem verið er að gera. Það er
mikil ánægja fólgin í að byggja upp
og eignast ákveðna tilfinningu og
heiður í hestum og fólki. Maður byij-
ar að þjálfa fola og skilur við hann
þannig að hann er orðinn eitthvað,
góður hestur og gleðigjafi. Svo er
það líka að byggja upp reiðfólk og
sjá það dafna sem aftur ögrar manni
sjálfum. Síðan er þetta tómstundaga-
man sem öll fjölskyldan getur verið
saman í. Þetta skapar mikil kunn-
ingjatengsl sem eru ómetanleg," seg-
ir Einar. Hann leggur áherslu á að
fyrir unglinga sé hesta- og reið-
mennska góð athafnasemi og slíkt
starf leggi góðan grunn að reglusemi
og ástundun í lífinu.
„Svo er það ánægjan að sjá hvem-
ig hesturinn skapar lífsgleði hjá fólki
sem þykir vænt um hestinn sinn. Það
er þetta eðlilega og náttúrulega sem
maður verður vitni að í gegnum þetta
starf og svo auðvitað gleðin yfir því
að ná árangri sjálfur í hestaíþróttun-
um, reiðkennslunni og ræktuninni,"
segir Einar. B
Sigurður Jónsson
Húðumhirða
á ýmsum aldursskeiðum
HÚÐSNYRTIVÖRUM er ætlað að hægja á
Elli kerlingu, sem flestum finnst geisast áfram
á full miklum hraða. Ekki er ráð nema í tíma
sé tekið, því best þykir að hefja fyrirbyggjandi
aðgerðir strax á unglingsárum. Auk þess að
nota viðeigandi húðsnyrtivörur eru ýmsir þætt-
ir sem viðhalda unglegri húð lengur en ella.
Þótt flestum finnist enn fagurt og frítt að vera
sólbrúnn, eru húðsjúkdómalæknar yfirleitt á
einu máli um að sólin sé mesti skaðvaldur húð-
arinnar og ráðleggja þeir ungum sem öldnum
að skýla húð sinni eins og framast er kostur
fyrir geislum hennar. Sex til átta glös af vatni
á dag eru sögð góð fyrir húðina og fáum dylst
að góður svefn og hollt mataræði kemur húð
og heilsu til góða. Nýverið birtust nokkur ráð
varðandi húðumhirðu kvenna á mismunandi
aldri í tímaritinu Good Housekeeping ásamt
útskýringum á ýmsum orðum, sem oft eru
notuð í tengslum við umfjöllun um krem og
snyrtivörur. Daglegt líf birtir hér pistilinn í
lauslegri þýðingu.
verða þungaðar sífellt meir eftir þvi
sem þær bíði lengur með að eignast
barn. Ofan á allt saman hefur fijó-
semi karia minnkað á undanförnum
árum að því er virðist vegna skað-
legra umhverfisþátta og gerir það
pörum sem vilja eignast barn enn
erfiðara fyrir.
Hollur matur og heilbrigt líferni
til varnar ófrjósemi
En fátt er svo með öllu illt að
ekki boði nokkuð gott. Það eru nefni-
lega til ýmis ráð til að varðveita fijó-
semina. Tilvonandi mæður ættu að
minnka neyslu drykkja sem innihalda
koffín. Samkvæmt rannsókn sem var
gerð við John Hopkins háskólann í
Bandaríkjunum tekur það konur sem
innbyrða meira en 300 mg af koffíni
á dag, eða um þijá bolla af kaffi,
um þrisvar sinnum lengri tíma að
verða þungaðar en konur sem ekki
drekka kaffi.
Rannsóknir í Kaliforníuríki hafa
sýnt fram á að reykingar þrefalda
líkur á því að kona yfir þrítugu missi
fóstur snemma á meðgöngu. Sam-
kvæmt franskri rannsókn eru tengsl
milli þess þegar útivinnandi konu
yfir þrítugt gengur illa að verða
barnshafandi og þess að hún þarf
að aka langan veg til og frá vinnu.
Færri rannsóknir hafa verið gerð-
ar á fijósemi karla en kvenna en þó
er vitað að áfengisneysla og reyking-
ar hafa áhrif á fjölda og gæði sæðis-
fruma til hins verra. Skortur á sinki
og C- og E-vítamínum getur haft
sömu áhrif.
■
Staðfært og snarað yfir á íslensku
úr The European Magazine/mhg

20-30
ára
A ÞRITUGSALDRI er húðin
yfirleitt teygjanleg, fljót að end-
urnýjast og nánast hrukkulaus.
1. Til að viðhalda æskublóman-
um er ráðlagt að forðast út-
fjólubláu geisla sólarinnar eins
og framast er kostur og hvers
kyns mengun í umhverfinu.
Hússérfræðingar fullyrða að sól
og mengun séu mestu skaðvald-
ar húðarinnar. Bestu leiðina í
baráttunni við hrukkur og önn-
ur öldrunareinkenni húðarinnar
segja þeir vera að forðast slíka
áhættuþætti strax á unga aldri.
2. Regluleg og vandvirknisieg
húðumhirða þarf að hefjast. Til
að húðin geti andað er nauðsyn-
legt að hreinsa farða vel af
andlitinu. Hreinsið húðina með
hreinsikremi eða geli tvisvar á
dag og notið andlitsvatn á eft-
ir, berið jafnframt á ykkur rak-
akrem tvisvar á dag.
3. Hugið vel að góðu matar-
æði, því óhollt mataræði endur-
speglast fyrst í slæmri húð.
Gefið ykkur tíma til að slappa
af.
Húðumhirða
Tvlsvar á dag: Á venjulega
húð er gott að nota milt hrein-
sikrem eða gel og milt andlits-
vatn á eftir. Ef húðin er feit
þarf að nota djúphreinsikrem
og fitulítið andlitsvatn. Til að
fyrirbyggja að frjálsir radíkalar
myndist vegna mengunar er
gott að nota rakakrem sem inni-
halda A-, C- eða E-vítamín.
Vikulega: Milt krem sem flýtir
fyrir að dauðar húðfrumur losni
af yfirborði húðarinnar. Milli
tvítugs og þrítugs endurnýjast
húðin fljótt og því þarf ekki að
nota slík krem oftar.
Mánaðarlega: Á blæðinga-
tíma eykst hormónamagnið í lík-
amanum og húðin verður feitari
á ákveðnum svæðum andlitsins.
Notið djúphreinsandi andlits-
maska á þessi svæði til að húðin
fái jafna áferð. ■
*<'"V
30-40
ára
Á FERTUGSALDRI lítur húðin
enn ágætlega út og ef réttum ráð-
um er fylgt helst hún þannig enn
um sinn. Húðlitur á andliti, hálsi
og bringu kann að vera svolítið
ójafn vegna þess að starfsemi
litarfrumanna er hægari en áður.
Hjá sóldýrkendum hefur sólin trú-
lega minnkað teygjanleika húðar-
innar og valdið einhverjum hrukk-
um.
1. Sparið ekki rakakremið, gott
er ef þau innihalda sólarvörn, en í
sól er nauðsynlegt er að nota krem
með háum sólarvarnarstuðli á and-
lit, hendur og bringu. Einnig er
gott að nota krem, sem innihalda
andoxunarefni (A-, C- og E-vítam-
ín) vegna þess að baráttan við
fijálsu radíkalana harðnar samfara
hækkandi aldri og valda þurri húð
og ójöfnum hörundslit.
2. Hugið vel að svæðinu umhverf-
is augun, þar er húðin viðkvæ-
must og þar myndast yfirleitt
fyrstu hrukkurnar. Gleymið held-
ur ekki að bera krem á háls og
handarbök.
3. Konum á fertugsaldri veitir ekki
af aukavítamínsskammti. Gleymið
ekki járninu, B-, C- og E-vítam-
ínunum og kvöldvorrósarolíunni.
Húðumhirða
Tvisvar á dag: Notið rakakrem
sem vinnur gegn umhverfismeng-
un, svokölluð anti-pollution form-
úlu krem, sem hjálpa húðinni að
endurnýjast.
Daglega: Verið ónískar að kaupa
krem með háum sólai-varnarstuðli
og sérstök krem til að bera á svæð-
ið umhverfis augun. Augnkremið
er best að nota á kvöldin. Ef húðin
er sérstaklega líflaus notið þá krem
sem innihalda AHA-sýrur.
Tvisvar í viku: Óhætt er að nota
örlítið sterkari krem til að flýta
fyrir endurnýjun húðfrumanna,
vegna þess að óðum hægist nú á
starfsemi þeirra.
Hálfsmánaðarlega: Mildur raka-
maski. ■
40-60
ára
ÞEGAR hér er komið sögu hefur húðin
trúlega tapað teygjanleik sínum að ein-
hveiju leyti, broshrukkur hafa dýpkað,
fíngerðu línurnar umhverfis augun eru
orðnar afmarkaðri og stundum hafa svo-
kallaðir aldursblettir myndast á húðinni.
Allt þetta á rætur að rekja til þess að
fitupúðarnir undir húðinni hafa minnkað,
en slíkt veldur einnig öðrum breytingum
á andlitinu, t.d. kunna varirnar að virð-
ast þynnri og kinnbeinin hvassari.
Húðumhirða
1. Rakakrem eru enn nauðsynlegri en ■
áður og um að gera að prófa sig áfram
þar til þið fáið krem sem ykkur fínnst
nægjanlega áhrifaríkt. Notið slík krem
jafnframt óspart á háls og hendur.
2. Enn hægist á endurnýjun húðfrum-
anna og regluleg notkun húðflögnun-
arkrema er mjög mikilvæg til að flýta
fyrir endurnýjun þeirra. AHA-sýrukrem
geta skipt sköpum fyrir húðina.
3. Forðist sólböð. Melanín framleiðsla
húðarinnar fer snarminnkandi og veldur
auknum ójöfnum á litarhætti húðarinnar.
Þvi er áríðandi að nota krem með háum
sólarvamarstuðli, en sólin er hinn mesti
skaðvaldur, sem stuðlar meira en flest
annað að myndun svokallaðra aldurs-
bletta.
Húðumhirða
Tvisvar á dag: Veijið megninu af því
fé, sem alla jafna hefur farið í snyrti-
vörukaup, i kröftug og áhrifarik raka-
krem. Þar sem húðin er enn fær um að
endurnýja húðfrumurnar er ekki þörf á
sérstakri örvun allt árið um kring. Best
er að nota þessi áhrifaríku krem kvölds
og morgna í einn mánuð í senn, fjórum
sinnum á ári og nota „venjulega" rakakr-
emið ykkar þess á milli.
Daglega: Notið rakakrem daglega á
háls, hendur og svæðið umhverfis augun
til að minnka bólgur og dökka bauga.
Veljið milt húðhreinsikrem eða gel og
alkóhólfrítt andlitsvatn til hreinsunar.
Notið krem sem innihalda AHA-sýrur
til að flýta fyrir endurnýjun húðfrum-
anna án þess að erta húðina.
Á hverju kvöldl: Notið áhrifaríkt næt-
urkrem til að undirbúa húðina fyrir
næsta dag.
Vikulega: Notið stevkan rakaandlits-
maska. ■
Útskýringar
á flóknum fyrirbærum
VAL á húðsnyrtivörum getur ver-
ið býsna flókið ef afgreiðsiukonan
í snyrtivörubúðinni slær mikið um
sig með framandi erlendum orð-
um, efnafræðiheitum, slangri og
slettum um varninginn, innihald
hans og áhrif. Tæplega er hægt
að viðurkenna að maður kunni
nánast ekkert fyrir sér í efna-,
eðlis- eða líffræði, en stundum lít-
ur út fyrir að slíka þekkingu þurfi
hver kona að búa yfir til að geta
fengið sér viðunandi húðkrem.
íslenskar konur virðast ekki vera
þær einu sem finnst fákunnátta
sín opinberast óþægiiega við slík-
ar aðstæður, því nýverið birti
breska tímaritið Good Housekeep-
ing-útskýringar á orðum sem oft
eru notuð í auglýsingum, á umbúð-
um og í umfjöllun um húðsnyrti-
vörur. Vonandi verða eftirfarandi
útskýringar einhverjum til
glöggvunar og fróðleiks.
^ALPHA-HYDROXY ACIDS
(AHAs). Ávaxtasýrur, sem finnast
í ávöxtum, mjólk og sykri. Ávaxta-
sýrur eru notaðar í húðsnyrtivör-
ur tii að fiýta fyrir að dauðar
húðfrumur losni af yfirborði húð-
arinnar. Húðin á því að endurnýj-
ast fyrr en ella séu notuð krem
sem innihalda ávaxtasýrur.
► ANTI-OXIDANTS. Þráavarnar-
efni, oft nefnd andoxunarefni, sem
eru einkum í A-, C- og E-vítamín-
um. Andoxunarefni binda frjálsu
radíkalana svokölluðu, sem hafa
óparaða rafeind. Þannig koma
andoxunarefnin í veg fyrir að
fijálsu radíkalarnir flakki um lík-
amann og valdi ómældum usla.
► CERAMIDES. Ceramides er
fituefni, oft nefnt lípíð, sem er
þunnt lag á yfirborði húðarinnar.
Krem með ceramides á að styrkja
þetta náttúrulega fitulag og við-
halda raka húðarinnar.
► COLLAGEN. Kollagen er að-
alstuðningsprótínið í húð, sinum,
brjóski, beinum og stoðvef. Prótín
er hvítuefni, sem er ómissandi
næringarefni fyrir allar lífverur.
Kjöt, fiskur, mjólk, ostar, egg og
baunategundir eru auðugar af
prótíni. Kollagen myndar sam-
hangandi líkamsvefi í innra lagi
húðarinnar. Slíkt efni í húðsnyrti-
vörum þykir bæta og styrkja húð-
ina.
^ELASTIN nefnast teygjanlegar
trefjar í innra lagi húðarinnar
gerðar úr teygjanlegu prótínsam-
bandi. Elastin mýkir húðina.
^ENZYMES eða ensím eru hvat-
ar, sem eru að sumu eða öllu leyti
úr prótíni, og myndast í lifandi
frumum. Ensím geta gert bæði
gagn og ógagn. Sum ensím við-
halda endurnýjun húðarinnar,
önnur flýta fyrir öldrun hennar.
Ensím eru notuð í húðsnyrtivörur
til að koma í veg fyrir að síðar-
nefndu ensimin hafi áhrif.
► FREE RADICALS. Frjálsir rad-
íkalar eru mjög óstöðugar sam-
eindir, sem verða til vegna áreitis,
t.d. vegna mengunar, reykinga og
útfjólublárra geisla sólarinnar.
Frjálsu radíkalarnir vinna mikið
skemmdarstarf á húðinni. Húð-
frumur þrána eða oxast og húðin
missir stinnleikann.
► LIPOSOMES eða lipósómar eru
örsmáar kúlur úr vatni og fitu.
Kúlurnar eru fylltar ineð einhveij-
um virkum efnum, sem lipósóm-
arnir bera inn í húðina þar sem
efnanna er þörf.
► PHOTOAGEING nefnist fyrir-
bærið þegar húðin hefur orðið
fyrir skaðlegum áhrifum sólarinn-
ar. Sérfræðingar segja sólböð
versta óvin húðarinnar og aðal-
ástæðuna fyrir hrukkum og öðr-
um öldrunareinkennum í húðinni.
► SPFer skammstöfun fyrir Sun
Protection Factor, sem þýðir sól-
arvamarstuðull og á að vera til
leiðbeiningar um hversu lengi
hægj; er að vera í sól án þess að
húðin brenni. Til dæmis getur sá
sem þolir ekki að vera í sólbaði
lengur en í 10 mínútur án þess að
brenna verið fimmtán sinnum leng-
ur, eða í 150 mínútur, sé notaður
sólarvamarstuðullinn SPF15.