Morgunblaðið - 09.03.1996, Side 28

28 LAUGARDAGUR 9. MARZ 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Staðreyndir
um Hval-
fjarðargöng
Á DÖGUNUM urðu
tímamót í íslenskri
samgöngusögu þegar
skrifað var undir
samninga um fram-
kvæmdir við veggöng
undir Hvalfjörð. Fjöldi
innlendra og erlendra
verkfræðinga og fjár-
málasérfræðinga
höfðu um árabil vegið
o g metið kosti og galla
hugsanlegra Hval-
fjarðarganga og nið-
urstaða þeirra var ein-
róma sú að skynsam-
legt og hagkvæmt
væri að ráðast í verk-
ið. Þrátt fyrir þá nið-
urstöðu hafa nokkrir aðilar séð sig
knúna til að ala á tortryggni í
garð framkvæmdarinnar. Af því
tilefni skal hnykkt á eftirfarandi
staðreyndum.
Ríkissjóður hvorki greiðir
né ábyrgist greiðslur
Hvalflarðargöngin, sem verða
tekin í notkun í ársbyijun 1999,
munu ekki kosta skattborgarana í
þessu landi eina einustu krónu úr
ríkissjóði. Verktakar fjármagna
verkið að öllu leyti og fjármála-
stofnanir, einkum erlendar, taka á
sig skellinn ef áætlanir ganga ekki
eftir. Þá er einfaldlega rangt að
Spölur hf. njóti ríkisábyrgðar við
þetta verk. Ríkissjóður hefur lánað
Speli 120 milljónir og til viðbótar
hefur Alþingi veitt heimild fyrir
allt að 300 milljóna króna lánveit-
ingu um hríð, ef reynir á tiltekin
óvissuatriði við gerð ganganna.
Allar áætlanir Spalar ganga út
á það að vegfarendur um göngin
endurgreiði framkvæmdina á 20
árum, þar með talin fyrrgreind lán
frá ríkissjóði með vöxtum. Eftir
þann tíma verða göngin eign ríkis-
ins, þ.e. almennings.
Sumir hafa spurt hvort ekki
væri nær að nota þá fjármuni sem
fara í gerð ganganna í einhver
önnur brýn verkefni í þessu landi.
Því er til að svara að þessir fjár-
munir liggja ekki á lausu til slíkra
verkefna, þótt góð séu. Þeir 4,6
milljarðar króna, sem göngin eiga
að kosta, fengust í þetta verkefni
vegna þess að lánveitendur telja
sig hafa vissu fyrir því að verkið
sé arðbært. Þar er um að ræða
alþjóðlegar fjármálastofnanir, ís-
lenska bankakerfið og lífeyrissjóði
landsmanna.
Hvers vegna göng?
Því hefur verið fleygt að gerð
Hvalfjarðarganga sé verkfræðilegt
glapræði og mikill ábyrgðarhluti
að tæla vegfarendur langt undir
sjávarmál. Hér er talað af mikilli
vanþekkingu. Skilyrði til gerðar
neðansjávarganga á þessu svæði
hafa verið þaulkönnuð af færustu
verk- og jarðfræðingum, erlendum
og innlendum. Þeirra niðurstaða er
HUGBÚNAÐUR
FYRIR WINDOWS
BYLTINGARKENND
NÝJUNG
B} KERFISÞRÚUN HF.
“ Fákafeni 11 - Sími 568 8055
einfaldlega sú að þar
sé vel unnt að leggja
jarðgöng. Þá voru aðrir
kostir, t.d. brú yfír
fjörðinn, rækilega
skoðaðir og kom í ljós
að þar yrði um að ræða
30-100% dýrari fram-
kvæmd auk þess sem
nýtingartími yfír vetr-
armánuðina yrði mun
styttri en í veggöngum.
Mönnum gleymist, að
brú yfír Hvalfjörð væri
lokuð í mestu illviðrum,
þegar biýnust er þörfín
fyrir hana.
Sömuleiðis háfa
menn fullyrt að Spölur
ætli með einhveijum hætti að
neyða vegfarendur niður í göngin.
Það er einnig rangt. Þeir sem vilja
vita, gera sér grein fyrir því að
vegtenging fyrir fjörðinn verður
þar áfram og að allir eiga kost á
að velja í milli um ókomin ár. Hins
vegar treysta skipuleggjendur
verksins og lánveitendur á, að al-
menningur muni kunna að meta
ríflega 60 km styttingu á leiðinni
milli Reykjavíkur og Akraness og
46 km styttingu til Vestur- og
Norðurlands.
Umferð um Hvalfjarð-
argöng, segir Stefán
Reyni Krístinsson,
mun greiða allan kostn-
að og arð til fjárfesa.
Norðmenn hafa verið mjög at-
kvæðamiklir við gerð sjávarganga
fyrir bílaumferð á liðnum árum.
Þar eru nú í notkun um 35 km í
13 göngum og nokkur til viðbótar
eru í byggingu. Spölur ehf. og
verktakar við gerð Hvalfjarðar-
ganga sækja mjög í reynslu frænda
okkar í Noregi hvað þetta varðar.
Það er samdóma álit þarlendra
sérfræðinga, að göng af þessu tagi
séu mun hagkvæmari kostur en
brú eða botnstokkur á miklu dýpi
og reynslan hefur einnig sýnt, að
almenningur þar í landi hefur hvar-
vetna fagnað þeirri samgöngubót
sem slík veggöng hafa í för með
sér| þótt fimmti hver maður hafi
verið þeim andvígur þegar þau
voru gerð.
Mikill ávinningur
Hagfræðistofnun Háskóla ís-
lands segir í skýrslu um þjóðhags-
legan ávinning af Hvalfjarðar-
göngum, að þau hljóti að teljast
meðal hagkvæmari stórfram-
kvæmda í samgöngumálum þessa
lands. Akranes komist í þjóðbraut
og svæðið þar um kring verði ekki
fjær Reykjavík en Reykjanesbær
er nú. Göngin muni styrkja byggð
á Vesturlandi og stytti allar leiðir
á milli höfuðborgarsvæðisins og
norður- og vesturhluta landsins.
Niðurstaðan er því sú að þetta
verkefni sé tæknilega mjög vel
framkvæmanlegt og að umferð um
Hvalfjarðargöng muni skila nægi-
lega miklum tekjum til að greiða
allan kostnað og skila fjárfestum
arði. Þá er meginkosturinn við fjár-
mögnun þessa mikla verkefnis sá,
að í stað þess að senda reikning-
ana á lítt aflögufæran ríkissjóð
taka ijárfestar að sér að fjármagna
verkið alfarið og notendur að
greiða það.
Höfundur er fjármálnstjóri ís-
lenska járnhlendifélagsins.
Stefán Reyni
Kristinsson
A
Abending til áhrifamanna
„Svo lengi má brýna
deigt jám að bíti“
FORU STUMENN
þjóðarinnar, sem
stjóma þjóðarskútunni,
hafa loks komist að
þeirri niðurstöðu að
mikils sparnaðar í
rekstri sé þörf. í smíð-
um em drög að laga-
fmmvörpum, ákveðnar
hafa verið breytingar á
reglugerðum og allt
stefnir það í þá átt að
spara. Spamaður í rík-
isrekstri er mottó dags-
ins í dag. Við aldraðir
og öryrkjar höfum
lengi vitað að ekkert
verður rekið, hvorki
ríkissjóður né einka-
heimili án verulegrar aðgæslu í fjár-
málum og ekki gengur að eyðsla
sé meiri en tekjur. Þetta höfum við
vitað af illri eigin reynslu um okkar
eigin fjármál og tekjur. Öldraðum
og öfyrkjum er það mikil nauðsyn
að lifa við öryggi og óttaleysi um
fjárhagslega afkomu. Óvissa um
fjárhagslega framtíð gæti orsakað
það að stærri hópur okkar en nauð-
synlegt er verði ósjálfbjarga lang-
legusjúklingar með öllum þeim
kostnaði sem því mundi fylgja. Tvís-
köttun lífeyristekna, aftenging
tekna okkar við lægstlaunuðu stétt-
ir þjóðarinnar og margvíslegur
kostnaðarauki í heilbrigðismálum
er okkur mikið böl. Hvað kemur upp
á næsta ári og næstu ámm, hvaða
skerðingar koma þá fram á afkomu-
möguleikum okkar? Við skiljum vel
sparnað og ráðdeild í rekstri, en
milljónaspamaður hlýt-
ur að bitna á einhverju.
Síst hefði okkur grunað
að fyrstu skrefin í
þessa átt mundi bitna
á tekjulitlum öldruðum
og öryrkjum.
Ríkisstjórnin boðar
niðurskurð, Alþingi
umlar um niðurskurð
og háaðall embættis-
manna urrar meiri nið-
urskurð. Öryrkjar hafa
þegar fylkt liði til að
gæta hagsmuna sinna
undir öryggri stjórn
Öryrkjabandalags ís-
lands, en hvað um okk-
ur, aldraða? Við sofum
enn værum Þyrnirósarsvefni hvað
viðvíkur málefnum okkar.
Ég skora á alla aldraða að fylkja
sér undir merki Félaga eldri borgara
hér á Reykjavíkursvæðinu og um
land allt. Vöknum nú, kæru vinir,
aldraðir á íslandi, göngum öll í félög
eldri borgara og tökum virkan þátt
í starfsemi þeirra. Það er alltaf áíita-
mál hvernig á að spara og í hveiju
á að spara, en síst hefði okkur gran-
að að væntanlegar spamaðarráð-
stafanir myndu fyrst og fremst
bitna á lífeyrisgreiðslum til aldraðra
og öðrum tekjumöguleikum þeirra.
Óvissan um væntanlegar sparnaðar-
rástafanir, sem enginn veit ennþá
hveijar verða, valda okkur ótta og
öryggisleysi um það hvað framtíðin
ber í skauti sér, hvað okkur viðvíkur.
Eldri borgarar á íslandi! vöknum
til dáða! „Svo lengi má brýna deigt
Greiðum þeim ekki at-
kvæði, segir Halldór
S. Rafnar, sem standa
fyrir aðför að lífsmögu-
leikum okkar í ellinni.
járn að bíti.“ Göngum öll í félög
eldri borgara og styðjum viðleitni
þeirra til andófs við ósanngjörnum
og óvissum réttindaskerðingum í
okkar garð. Það virðist svo sem við
eigum ekki margra kosta völ, en
þó eigum við þó ennþá atkvæðisrétt
til alþingiskosninga. Látum alla
pólitík og pólitíska flokka lönd og
leið, hættum að styðja einhvern af
gömlum vana, helsta ráð okkar eins
og málin standa í dag virðist vera
að láta atkvæði okkar í næstu al-
þingiskosningum ekki falla til þeirra
sem mest standa fyrir væntanlegri
aðför að lífsmöguleikum okkar j ell-
inni.
Eldri borgarar, vaknið af værum
svefni, við mótmælum allir á frið-
samlegan og sanngjaman hátt.
Með von og vissu um farsæla
lausn þessa erfíða máls og að ein-
hveijar aðrar lausnir finnist til nið-
urskurðar og spamaðar, en að
kroppa sífellt í litlar tekjur megin-
þorra aldraðra á íslandi.
Höfundur er fyrrv. framkvæmda-
stjóri og formaður Blindrafélags-
ins. Nú stjómarmaður í FEB.
Halldór S.
Rafnar
ÞVÍ FER fjarri að
lífeyrisþegar hafi sætt
sig við þá meðferð sem
mál þeirra fengu við
afgreiðslu fjárlaga fyrir
jólin í vetur. Afgreiðsla
ijármálaráðherra og
Alþingis á 15% frá-
dráttarheimildinni sem
heimiluð var fyrir einu
ári, sem bætur fyrir
margra ára tvísköttun
á greiðslur lífeyrissjóð-
anna, var gróf og niður-
lægjandi aðgerð gagn-
vart lífeyrisþegum, sem
þeir geta ekki sætt sig
við.
Landssamband aldr-
aðra var margoft búið að gera sam-
þykktir þar sem tvísköttun á fjár-
magn lífeyrissjóðanna var fordæmd
og kröfur settar fram um að henni
væri aflétt. Það var samróma krafa
lífeyrisþega og launþega. Það var
því ekki vænleg leið til lausnar að
greiða aðeins öðrum aðila málsins
bætur, .eins og gert var með 15%
frádráttarheimild fj ármálaráðherra.
Lífeyrisþegar töldu hins vegar ekki
ástæðu til að hafna þeirri Iausn.
Hugmyndin um að afnema tví-
sköttunina á greiðslur lífeyrissjóð-
anna með því að veita eftirlauna-
fólki skattaafslátt var alfarið fundin
upp af starfsmönnum fjármálaráð-
herra í árslok 1994 og miðaði að
því einu að finna þá leið sem kost-
aði ríkissjóð minnst tekjutap, enda
var tvísköttuninni ekki að fullu hætt
með þeirri aðgerð, eins og síðar hef-
ur komið fram í álitsgerð sérfræð-
inga. Fordæmið fannst hvergi í
skattalögum annarra þjóða.
Með 15% frádráttarheimildinni til
aldraðra í skattalögum var fjármála-
ráðherra búinn að við-
urkenna tvísköttunina
á fjármagn lífeyrissjóð-
anna og stóð varnarlaus
þegar launþegasamtök-
in gerðu kröfu um að
endi væri bundinn á þau
fráleitu vinnubrögð
gagnvart þeim. Forsæt-
isráðherra sá sér þá leik
á borði og lofaði því í
samningum við iaun-
þegasamtökin í febrúar
1995 að ríkisstjórnin
skyldi hætta allri tví-
sköttun á lífeyrissjóðina
í áföngum og greiddi
um leið fyrir gerð nýrra
kjarasamninga.
Hér var fjármálaráðherra kominn
í þrönga stöðu: Hann var búinn að
viðurkenna tvísköttun á greiðslur
lífeyrissjóðanna og skuldbinda rík-
issjóð til að draga þá tvísköttun til
baka með tvennum hætti. Viðbrögð
Eftirlaunamenn eru
sárir og reiðir, segir
Olafur Jónsson, sem
telur stjórnvöld
vega að öldruðum.
hans í þessu máli voru ekki sérlega
stórmannleg. í forsendum fjárlaga á
liðnu hausti gerði hann tillögu um
að lækka 15% frádráttarheimild líf-
eyrisþega í 7,5% á þessu ári og vetja
hagnaði ríkissjóðs af þeirri aðgerð
til þess að hækka grunnlífeyri lífeyr-
isþega. Við þessa tillögu ráðherra
var ekki staðið af sljórnarliðum á
Alþingi, heldur var 15% frádráttar-
heimild lífeyrisþega einhliða felld
niður að fullu og í stað þess að
hækka grunnlífeyrinn var skerðing
á honum hækkuð úr 25% í 30%.
Forysta í þessari aðför að hagsmun-
um lífeyrisþega á Alþingi er eignuð
formanni fjárhags- og viðskipta-
nefndar, samheija fjármálaráðherra
í frjálshyggjunni. Með þessari sam-
þykkt á Alþingi voru skattar á fjöl-
marga eftirlaunamenn hækkaðir um
80 til 90 þúsund krónur frá fyrra
ári og engin fyrirheit gefin um bæt-
ur fyrir sex ára tvísköttun á greiðsl-
ur lífeyrissjóðanna. í vörn sinni fyrir
þessum aðgerðum hefur fjármála-
ráðherra ítrekað haldið því fram að
Alþýðusambandið hafi gert kröfu
um afnám á 15% frádráttarheimild
lífeyrisþega en sklíkt er rangtúlkun.
Allar tilraunir stjórnmálamanna til
að vekja upp togstreitu á milli líf-
eyrisþega og samtaka launafólks eru
óraunhæfar, á milli þeirra er traust
og gott samstarf. Þegar baráttan
stóð um afnám tvísköttunar gerðu
launþegasamtökin strax kröfu um
að 4% innborgun launþega yrði und-
anþegin tekjuskatti eins og 6%
greiðsla atvinnurekanda og héldu
alltaf fast við þá kröfu þó að vitað
væri að hún kostaði ríkissjóð og
sveitarfélögin tvo milljarða króna í
tekjutap. Tilraun Friðriks til að
sleppa frá þeim vanda með 15%
umbun til lífeyrisþega var því dæmd
til að mistakast, þó að þeir eigi líka
rétt á að fá sínar bætur fyrir tví-
sköttunina. Eftirlaunamenn eru sár-
ir og reiðir eftir afgreiðslu þessara
mála á Alþingi og það hefur vakið
athygli almennmgs í landinu að stöð-
ugt er verið að skerða lífskjör þeirra
sem varnarlausastir eru og enn virð-
ist ekkert lát vera á þeirri iðju.
Á hlaupársdaginn, þegar þessar
línur voru settar á blað, 'birtu fjöl-
miðlar tilkynningu um að svonefndar
uppbætur sem greiddar hafa verið á
lægsta lífeyri hafi verið lækkaðar
og með því hafí ríkissjóður sparað
tvær milljónir króna á mánuði. Af-
rekum stjórnvalda á þessu sviði virð-
ast engin takmörk sett.
Höfundur er formaður Landssam-
bands aldraðra.
Lífeyrisþegar
eru reiðir
Ólafur
Jónsson