Morgunblaðið - 09.03.1996, Qupperneq 29
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 9. MARZ 1996 29
AÐSEINIDAR GREINAR
Togstreita
ólíkra landa
VIGBUNAÐUR
150.000 kínverskra
hermanna á austur-
strönd Kína hefur sett
her Tævans í við-
bragðsstöðu. Litið er á
komandi heræfingar
Kínveija sem einn
margra leikja til að
skelfa kjósendur á
Tævan og tilraun til
að hafa áhrif á fyrstu
lýðræðislegu forseta-
kosningarnar þar í
landi sem fram fara
23. mars nk. Hótanir
Kínverja um innrás
hafa bergmálað um
eyjuna síðan Lee Teng-hui, forseti
Tævans, fékk vegabréfsáritun til
Bandaríkjanna í júní á síðasta ári.
Ástæðan fyrir hótunum er að Kín-
veijar eru argir yfir utanríkis-
stefnu Tævanbúa og góðum ár-
angri þeirra í efnahagsmálum.
Þessi munur á löndunum, ólíkir
stjórnarhættir og ferill Kínveija í
mannréttindamálum vekur upp
spurningar um hvaða rétt þeir
hafa til þess að hafa áhrif á og
stjórna Tævan. Þetta er ekki ein-
göngu mál Tævans, heldur snertir
þetta þjóðir sem taka þátt í því
að gera eyjuna að tólftu stærstu
verslunarþjóð heimsins.
Togstreita milli landanna á sér
langan aðdraganda. Chiang Kai-
shek flutti „Lýðveldið Kína“ til
Tævans árið 1949 eftir ósigur
flokksins fyrir kommúnistunum í
borgarastríði Kína. Mao Zedong
stofnaði Alþýðulýðveldið Kína og
hann leit á Tævan sem uppreisnar-
hérað. Frá því að Kína tók sæti
Tævan hjá Sameinuðu þjóðunum
1971 hefur stjórn Kína tekist að
einangra Tævan á alþjóðavett-
vangi. Ríkisstjórn Kína refsar
þeim ríkjum sem eiga formlega
Kristín Zoega.
samskipti við Tævan.
Allt til ársins 1991
töldu ríkisstjórnir
beggja sig réttmæta
stjórnendur Kína
(þ.m.t. Tævan) en þá
létu stjórnvöld í Tæ-
van af þeirri úreltu
stefnu og viður-
kenndu yfirráð Kína-
stjórnar á meginland-
inu. Nú reyna þau að
fá Beijing til að viður-
kenna stjórnmála-
sjálfstæði Tævans.
Stór hluti íbúa Tæ-
vans styður algert
sjálfstæði, en opinber-
lega stefnir stjórn landsins að
„sameiningu“ en telur að slíkt
gerist aldrei nema samræmi verði
á milli þeirra ólíku þjóðfélags-,
stjórnmála- og efnahagsaðstæðna
sem aðskilja löndin. Það gæti tek-
ið marga áratugi. En Kínastjórn
heldur fast við sína stefnu. Hún
telur Tævan hérað í Kína.
Löndin eru ólík. Aðeins 14%
íbúa Tævans eru afkomendur
þeirra sem fluttu frá Kína 1949.
Ættfeður 86% landsmanna hafa
verið búsettir á eyjunni í meira
en 500 ár og eiga sitt eigið tungu-
mál, tævönsku, og tævanska
menningu. Ólíkar stjórnarstefnur
í 47 ár hafa haft sín áhrif. Meðal-
tekjur íbúa Tævans eru 18 sinnum
hærri en í Kína. -Efnahagur lands-
ins er traustur og viðskiptasam-
bönd fjölbreytt. Kína býr ekki að
reynslu Tævans og er að bytja að
hasla sér vöíl á alþjóðavettvangi.
Stjórnarfar er einnig hvort með
sínum hætti í löndunum. Á síðustu
árum hafa fijáls samtök sprottið
upp á Tævan og unnið saman á
alþjóðavettvangi. Fyrstu sveitar-
stjórnarkosningar í landinu voru í
desember 1994 og í mars næst-
HúsasðS
rda!m!!
Barnarúm frd kr 5900,-
Hljómtœkjaskdpar frd kr. 3900,-
Sjónvarps- og myndbandaskdpar frd kr 2900,-
Skiptiborð fyrir smdbörn frd kr 3900,-
Hillusamstœða ísfofu (2x2 metrar) fra kr 35000,-
Hillur frd kr 3900,-
Kommóður frd kr 3900 -
Ódýrir fataskdpar og margf fleira
m
| atandur y»hr madan I ainni vttrwiaflund
t>yra«ir andaat I* *0 mln. fraatt.
"vXv v.v.v vfl.v ... '
m/braadi kr. 72
....meö brauði á kr. 56 st
* Benniermeðl
Heimsbyggðin virðist
óttast, segir Kristín
Zoega, að reita Kín-
verja til reiði.
komandi verða fyrstu forsetakosn-
ingarnar. í Kína fer sögum af
kúgun og mannréttindabrotum
fjölgandi. Kúgunin kemur fram í
vaxandi afskiptum ríkisvaldsins
af erlendum fréttum til Kína (Re-
uters og Dow Jones) sem verða
nú að fara í gegnum opinberar
fréttastofur, meðferð barna á
munaðarleysingjaheimilum fær al-
heimsathygli og pólitískum föng-
um fjölgar.
Stjórn Tævans hefur haldið uppi
áhrifaríkri utanríkisstefnu. Hún
felst í því að vernda lýðræði og
efnahag Tævanbúa, að fræða
heiminn um stöðu Tævans og afla
þeirrar viðurkenningar sem þeim
finnst landið eiga skilið á alþjóða-
vettvangi. Stjórnvöld á Tævan
nota það orð, sem af íbúum fer í
milliríkjaviðskiptum, og ábyrgð
sem þeir hafa sýnt bæði innan
lands og utan, til þess að styðja
þá kröfu sína að þeir verði virtir
í samræmi við stærð, afköst og
áhrif. Þó að aðeins 30 ríki viður-
kenni „Lýðveldið Kína á Tævan“,
þá hefur stjórnin í samræmi við
stefnu sína opnað sendiráð, ræðis-
mannsskrifstofur og óopinberar
skrifstofur í meira en 90 löndum.
Meirihiuti Tævanbúa styður þessa
stefnu. Þeim finnst þeir vera bún-
ir að standast alþjóðlegar kröfur
og eigi nú skilið að njóta þess.
Fólki finnst óskiljanlegt að land
sem á næststærsta gjaldeyrisvara-
sjóð allra landa og er eitt af 12
stærstu milliríkjaviðskiptalöndum
heimsins sé ekki nefnt í ársskýrslu
Alþjóðabankans. Bent er á hræsn-
ina, sem felst í því að íbúar lands
með milliríkjaviðskipti af þessari
stærðargráðu skulu eiga í stöðug-
um erfiðleikum með að fá vega-
bréfsáritanir. Þá finnst fólki móðg-
andi að nota nafn eins og “Kín-
verska Taipei“ á alþjóðaráðstefn-
um. Kínveijar túlka slíkar kvart-
anir og utanríkisstefnuna sem
skref í átt að auknu sjálfstæði.
Lee forseti hefur ítrekað það í
kosningabaráttu sinni að Tævan
hafi ekki í hyggju að lýsa yfir sjálf-
stæði. Róttækari menn eins og
Peng Min Men, upphafsmaður
sjálfstæðisbaráttu Tævans og for-
setaframbjóðandi Lýðræðisflokks-
ins, segja „af hveiju að vera að
burðast við að lýsa yfir sjálfstæði
þegar Tævan er nú þegar sjálf-
stætt land?“. En hvaða skoðanir
sem menn hafa á sjálfstæði Tæ-
vans þá á eyjan ekki að þurfa að
þola endalausar hótanir um inn-
rás. Hótanirnar hafa ekki einungis
áhrif á geðheilsu almennings held-
ur valda gífurlegri spennu í við-
skiptum landsins.
Sérhver hótun veldur hruni á
verðbréfamarkaðinum og lækkun
á tævanska dollaranum. Fjölþjóða-
fyrirtæki fylgjast náið með spenn-
unni og senda daglega upplýsingar
til aðalstöðva sinna. Óöryggi og
óvissa hindra að markmið Tævans
um að verða fjármálamiðstöð Asíu
verði að veruleika. Togstreitan
veldur einnig spennu hjá þeim
þijátíu þúsund tævönsku fyrir-
tækjum sem hafa fjárfest rúmlega
28 milljarða bandaríkjadollara á
meginlandinu. Tævan er ekki eina
landið sem tapar ef þessi tog-
streita heldur áfram. Flest ríki
eiga jafnmikilla, ef ekki meiri,
hagsmuna að gætá á Tævan en í
Kína. Nefna má sem dæmi að á
síðastliðnu ári fluttu íslendingar
vörur til Tævans fyrir 1.860
milljónir króna en eingöngu fyrir
165 milljónir til Kína.
Heimsbyggðin virðist óttast að
reita Kínveija til reiði og loka þar
með hinum risavaxna kínverska
markaði. Þessi hræðsla hefur gef-
ið Kínverjum ótrúlegt svigrúm.
Áróður, eldflaugaæfingar og hót-
anir um innrás halda áfram að
dynja á Tævan.
Hafa Kínveijar rétt á því að
stilla Tævan upp við vegg? Það
er hættulegt að loka augunum og
bíða í blindni eftir því að hinn stóri
kínverski markaður opnist. Án
mannréttinda og lýðræðis mun
slíkt aldrei gerast. Hið alþjóðlega
samfélag verður að átta sig á þeim
hagsmunum sem eru fólgnir í því
að öryggi Tævans sé tryggt.
Höfundur hcfur búið í Taipei í 3
ár og stundar framhaldsnám í kín-
versku og Asíufræðum.
BÓKHALDSKERFI
gn KERFISÞRÓUN HF.
“ Fákafeni 11 - Sími 568 8055
- kjarni málsins!
< hrogn pg lifur, glscnýja Tmdiskötu ogf lUf, súrsaöa sundmaga og marftfl
kth Apmrnn 0»
Opið laugardag og sunnudag kl. 11-17
Fermingabarnið
er á réttri hillu
með Onkel.
Opið frá
10-17 laugardag og
13-17 sunnudag. fyrir fólkið í landinu
Holtagörðum við Holtaveg / Grænt númer 800 6850