Morgunblaðið - 09.03.1996, Blaðsíða 6

6 C LAUGARDAGUR 9. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Fjármagn
vantar
í framhaldi af opinberri umræðu um stöðu
RUY og ekki síst stöðu innlendrar dagskrár-
gerðar hjá Sjónvarpinu á tímum síaukins
framboðs erlends sjónvarpsefnis, ákvað
Félag kvikmyndagerðarmanna að efna til
almenns félagsfundar í Rúgbrauðsgerðinni
fyrir skemmstu.
HÁKON Már Oddsson í ræðustól.
Á FUNDINUM fóru fram líflegar
umræður meðal annars um fjár-
mál, skipulag og húsnæðismál
RÚV.
Gestur fundarins var Gunnlaugur
Sævar Gunnlaugsson formaður út-
varpsráðs, en ásamt honum tóku
þátt í umræðunum, Sveinbjöm I.
Baldvinsson, sem sagt hefur starfi
sínu lausu sem dagskrárstjóri hjá
Sjónvarpinu vegna óánægju með
fjárveitingu til innlendrar dagsrkár-
gerðar, Böðvar Bjarki Pétursson,
formaður F.K., kvikmyndagerðar-
mennimir Ásthildur Kjartansdóttir
og Hákon Már Oddsson.
í upphafi fundarins var rætt um
hvemig dagskrárstefnu ætti að
reka til að uppfylla menningarlegt
hlutverk Sjónvarpsins.
Gunnlaugur Sævar kvað eina
réttlætingu með ríkissjónvarpi vera
þá að það sinnti vel íslenskri dag-
skrárgerð.
Sveinbjöm sagði þessar skyldur
Sjónvarpsins ljósar en menn greindi
á um hvemig ætti að uppfylla þær.
Ætti fyrst og fremst að sýna svo-
kallað hámenningarefni? Taldi hann
slíkt ekki í almannaþágu. Það væri
skylda Sjónvarpsins að sinna sem
flestum hliðum íslenskrar menning-
ar. Fyrsta skrefíð í þá átt væri stig-
ið með þætti eins og Dagsljósi ann-
að skrefíð væri framleiðsla á leikn-
um kvikmyndum og vönduðum
heimildarmyndum en til þess þyrfti
viðbótarfjármagn. Hákon gagn-
rýndi óljósa stefnu Sjónvarpsins í
dagskrárgerð, kvað erfítt að vinna
við slíkar aðstæður.
„Það þarf að gera fimm ára
áætlanir um hvað við viljum sjá og
heyra," sagði Ásthildur Kjartans-
dóttir, „svo sjálfstæðir framleiðend-
ur viti hver stefnan er og geti þann-
ig betur skipulagt framleiðslu sína
og umsókntr til kvikmynda- og
menningarsjóðs."
Vilja opna Sjónvarpið fyrir
markaðnum
Spurt var: Hvað á Sjónvarpið að
framleiða sjálft og hvað utan þess?
„Versti óvinur innlendrar dagskrár-
gerðar er bókhaldslykill þess sjón-
varpsefnis því þegar ég horfí á
mánaðarlegt uppgjör sé ég ekki
hvað hlutimir eiga að kosta,“ sagði
Gunnlaugur Sævar. „Raunin hefur
því orðið sú að menn hafa í lang-
flestum tilfellum valið að framleiða
dagskrárefni innandyra." Gunn-
laugur kvað samkeppni á þessu
sviði nauðsynlega því aðeins með
því móti væri hægt að ákvarða
hvemig hægt væri að gera hlutina
betri og ódýrari. „Menn í þessum
rekstri eiga að velta fyrir sér hverri
krónu," sagði hann.
Sveinbjöm sagði að það væri
fyrst núna sem væru komnar tölur
yfír það hver væri raunvemlegur
kostnaður á dagskrárgerð innan-
húss. Væri upphæðin sú sama hvort
sem um innan- eða utanhúss dag-
skrárgerð væri að ræða.
Hákon kvað nauðsynlegt að opna
Sjónvarpið fyrir markaðnum. Hann
tók BBC sem dæmi og sagði að
ákveðið hlutfall af fjármunum færi
í dagskrárgerð utanhúss.
Komu fram þau sjónarmið á
fundinum að innlenda dagskrár-
gerðin gæti starfað sem ritstjóm
og útdeilt verkefnum. Þýska sjón-
varpið var tekið sem dæmi um
þetta.
Lýstu menn yfír ótta að minni
fyrirtæki hefðu ekki bolmagn til að
kaupa dýr tæki. Aðrir vildu heldur
opna Sjónvarpið þannig að hægt
væri að kaupa þjónustu af því.
Gunnlaugur sagði að Verkfræði-
stofa Stefáns Ólafssonar hefði verið
ráðin til að fara í saumana á rekstri
Ríkissjónvarpsins. Væri markmiðið
að auka hagræðingu í rekstri þann-
ig að meira fé yrði til innlendrar
dagskrárgerðar. Búast mætti við
að endurskoðunin tæki eitt og hálft
ár.
Skipulagið virkar neikvætt á
starfsemina
Hvernig er tekjum skipt milli
deilda og hver er staða innlendrar
dagskrárgerðar innan RÚV, var
spurt.
Ríkisútvarpið fær 2,2 milljarða á
fjárlögum, þar af renna 1,4 milljarð-
ar til Sjónvarpsins og 800 milljónir
til útvarpsins. Innlend dagskrárgerð
fær af þessum íjármunum 197 millj-
ónir meðan fréttastofan hefur 164
milljónir. Sagði Sveinbjöm þetta
hlutfall ijárúthlutunar milli frétta
og innlendrar dagskrárgerðar í Sjón-
varpi hvergi þekkjast og sýndi í
hvaða fjötrum innlend dagskrárgerð
væri. Skipulag RÚV bar á góma og
spurt var meðal annars hvort það
sé hugsanlegt að það standi í vegi
fyrir eflingu dagskrárgerðar hjá
Sjónvarpinu.
Gunnlaugur kvað skipulagið virka
neikvætt á alla starfsemina og þyrfti
að einfalda það og um leið draga
úr kostnaði. Sveinbjöm tók undir
þetta.
Rætt var um húsnæðismálin.
Gunnlaugur sagði að nefnd fjallaði
um hvort flytja ætti starfsemina upp
í Efstaleiti eða hafa hana áfram á
Laugaveginum. Spunnust af þessu
nokkrar umræður. Kvað Sveinbjöm
óráðlegt að flytja starfsemina af
Laugaveginum, vildi frekar byggja
við hana þar. En reka starfsemi
tengda kvikmyndagerð í Efstaleiti.
Ýmsir á fundinum sáu tækifæri til
að stokka upp starfsemi Sjónvarps-
ins ef hún yrði flutt.
Menningarsjóður útvarpsstöðva
er umdeildur sjóður sem er að sögn
Sveinbjöms að stómm hluta haldið
uppi af RÚV en þaðan rynnu 35
milljónir meðan Sjónvarpið hefði á
síðastliðnu ári fengið úr honum fjór-
ar milljónir. Sagði hann sjóðinn
hreinan ófögnuð. Jafnframt var
gagnrýnt að rekstrarfé Sinfóníunnar
kæmi úr sjóðnum. Gunnlaugur sagð-
ist sjá fyrir sér dagskrársjóð sem
úthlutað væri úr til dagskrárgerðar
en það væri spuming hversu stór
hann ætti að vera eða með hvaða
skipulagi. Það kæmi í ljós þegar
menntamálaráðherra hefði haft út-
varpslagafrumvarpið til skoðunar,
eða á haustmánuðum.
TONLIST
Sígildir diskar
SPOHR
Louis Spohn Nonetta í F-dúr Op. 31; Oktett
í E-dúr Op. 32. The Gaudier Ensemble. Hy-
perion CDA66699. Upptaka; DDD, 15-17.11.
1993. Lengd: 61:09. Verð: 1.499 kr.
TÍMINN á til að leika sköpun manna
grátt - og oft er það verðskuldað. En ann-
að eins hrap úr efsta sæti virðingar og vin-
sælda í nær algera gleymsku á við það sem
tónlist Louis Spohrs (1784-1859) hefur
orðið að þola, er líklega einstætt í tónsög-
unni. Ekki einu sinni Telemann, sem á
annars mörg metin, hefur komizt jafn langt
niður úr fyrri hæðum.
Hvflíkt fall! Sinfóníur Spohrs, tíu að tölu,
þóttu eitt sinn standa öllum öðmm framar
að frátöldum hljómkviðum Beethovens, og
óþerumar hans ellefu vom fluttar um allan
tónmenntaðan hluta Norðurálfu. Sama gilti
um fíðlukonsertana fímmtán, strengja-
kvartettana 36 og ógrynni þau sem Spohr
samdi fyrir ýmsustu kammersamsetningar
aðrar, upphaflega að ósk Vínarathafna-
mannsins von Tost, sem keypti að hinum
unga snillingi að etja saman strengjum og
blásumm á áður óþekkta vegu, að virðist
einungis til að geta verið nærstaddur sköp-
unar- og fmmflutningsferlinu.
Þannig urðu til þekktustu verk Spohrs
af því tagi, Nonettan fyrir tréblásarakvint-
ett (flautu, óbó, klarinett, horn og fagott)
+ fíðlu, víólu, selló & kontrabassa, og síðar
Oktettinn fyrir klarinett, 2 hom, fiðlu, 2
víólur, selló & bassa, hvort tveggja
hljóðfærasamstæður sem þóttu þá jafnfá-
heyrðar og þær virtust miður árennilegar
til tónsmíða. í ofanálag var það skilyrði
„kostunaraðiljans“, eins og herra von Tost
hefði sennilega verið kallaður í dag, að
skrifað yrði fyrir hvert einstakt hljóðfæri í
Vítttil
fullu samræmi við einkenni þess og tján-
ingarmöguleka.
En Spohr reyndist vandanum vaxinn, og
mætti raunar dubba hann föður kammersin-
fóníuhljómsveitarinnar eða sinfóníettunnar,
sem ekki sízt á 20. öld hefur gegnt mikil-
vægu hlutverki í nýrri tónsköpun. Að vísu
er að því leyti vandasamara að skrifa fyrir
áhöfn eins og Nonettunnar en fyrir sinfóní-
ettu, að síðartalin kammersveit hefur að
jafnaði a.m.k. þrefalt fleiri strengi, og er
þannig í betra styrkjafnvægi við blásarana.
Miðað við hversu vel Spohr leysti vand-
ann, er hálfóskiljanlegt hvað Nonettan og
Oktettinn era sjaldheyrð nú á dögum, því
gegnheil fagmennnska og óþijótandi hug-
myndaflæði einkenna bæði verk í bak og
fyrir.
Hvað veldur? Ýtti síðrómantíska risasin-
fóníuhljómsveitin hinum lágróma keppinaut
sínum um hylli almennings út úr sviðsljós-
inu? Átti hið afþreyjandi „salon“-yfirborð á
kammerverkum Spohrs, sem eiga margt
sammerkt með Haydn og Mozart þrátt fyr-
ir rómantískt tóntak, ekki samleið með
hetjudýrkun og jörmunhyggju síðrómatis-
mans?
Um það er ekki gott að segja. En ef
Septett Beethovens (Op. 20) er vísbending
um hið sama - að mörgu leyti lakara tón-
verk (eitt fárra dæma um Beethovenska
„dinnermúsík") - þá hefur seinni tíma
mönnum kannski þótt skorta hinn mikla
„gestus" - bæði þar og hjá Spohr. Og þó
að Beethoven mæti Spohr mikils framan
af, þá leiddist honum snemma ótrúlegar
vinsældir Septetts síns á kostnað annarra
verka, auk þess sem honum þótti æ minna
til Spohrs koma á efri ámm, enda þá horf-
inn á vit fjarlægrar framtíðar í tónhugsun.
veg-gja
En Nonetta og Oktett Spohrs standa
samt enn þann dag í dag fyllilega fyrir sínu,
sérstaklega þegar spilamennskan nær hæð-
um sem þessum. Gaudier hópurinn leikur
eins og draumur og fer með kröfuharða
hljóðfærapartana eins og að drekka vatn.
Finaleþáttur Nonettunnar flögrar hjá sem
fis á örskotsstundu, og tilbrigðin við
„Hljómhreifa jámsmið" Hándels í 3. þætti
Oktettsins rísa langleiðina upp á Ólymps-
fjall af einskærri fegurð og andagift í upp-
töku, sem skilar hinu vandnáanlegu jafti-
vægi milli hljóðfæra, svo varla verður betur
gert.
NIELSEN
Carl Nielsen: Music for Wind Instru-
ments. Athena Ensemble. Chandos CHAN
8680. Upptaka: ADD, 1979/1988[?J Lengd:
43:31 . Verð: 1.499 kr.
VEIÐIMENN, smalar, náttúra og útivera
eru illijúfanlega hugtengd seimi blásturs-
hljóðfæra. Skógarhomið, skálmeiar hirð-
ingjans (klarinett og óbó), töfrablístra Pans
(flautan) ásamt fagottinu, bangsanum og
búálfsafanum á meðal þeirra jafningja, laða
fram ferskan hugblæ guðsgrænnar náttúru
með þeim hætti sem er innivemhljóðfærum
fiðlufjölskyldunnar ofviða. Að sönnu óhefl-
aður söfnuður, blásararnir, a.m.k. hjá
fáguðum strokgígjum höfðingja, en, á móti
- ímynd hispursleysis og heiðarleika.
Kannski var það líka þetta sem gerði að
verkum, að strengjakvartettar sveitapiitsins
Carls Nielsens (1865-1931) risu ekki yfír
meðallag, andstætt við kammerverkin fyrir
blásara - og þá sérstaklega Tréblásara-
kvintettinn Op. 43 frá 1922, sem brezkur
stafnbúi tónskáldsins, Robert Simpson, hik-
ar ekki við að telja fremsta verkið sem
tóngreinin hefur upp á að bjóða fram á
þennan dag.
Kvintettinn er saminn rétt eftir hina
mögnuðu 5. sinfóníu, enda minnir þrástefja-
notkun Nielsens í 1. þætti nokkuð á byijun-
arþátt hljómkviðunnar. Það var markmið
tónskáldsins ekki einasta að draga fram
eðli hljóðfæranna, heldur einnig hin ein-
stöku skapgerðareinkenni framflytjenda í
Blásarakvintett Kaupmannahafnar, hveij-
um verkið var „góðfúslega tileinkað." Niels-
en ætlaði síðan að skrifa hveijum fímm-
menninganna einleikskonsert, en náði að-
eins að klára flautukonsertinn og klarinett-
konsertinn fyrir andlátið.
Það er vítt til veggja í þessari fallegu,
stórbrotnu en um leið kyrrlátu tónsmíð, sem
á sér óvart sálufélaga í Spohr-oktettnum
með því að 3. þáttur hvors verks er til-
brigðaröð við sálm eða sálmkennt lag.
Kvintettinn ber óhjákvæmilega höfuð og
herðar yfir smáverkin fjögur sem á eftir
koma, Serenata in vano (1914) fyrir klari-
nett, horn, fagott, selló & bassa, To fantasi-
stykker (1889) f. óbó & píanó, Canto Serí-
oso (1913) f. hom & píanó og leikhústón-
list úr Moderen (1912) f. flautu, en allt er
þetta heillandi og vel samin músík, og þeg-
ar í húmoreskuþætti óbóverksins frá 1889
má greina ávæning af því sem átti eftir
að einkenna tónlist Nielsens umfram flest
annað: ferskleiki og frumleiki.
Aþenuhópurinn brezki mætir miklum
væntingum hlustandans til ensks tréblást-
urs með bravúr, og bregður hvergi skugga
á. Engin furða að þessar 8-17 gömlu hljóð-
ritanir skulu enn hafðar á boðstólum. Upp-
tökurnar em eftir því góðar, og hefði disk-
urinn orðið enn eigulegri, ef hann hefði
verið betur útilátinn; 43 mínútur er í sínk-
ara lagi. Klaufalegt er að geta ekki víólu-
leikarans í „Trú og von“ úr Moderen, en
hin ljómandi litla bæklingsgrein Roberts
Simpsons bætir það upp.
Ríkarður Ö. Pálsson