Morgunblaðið - 10.03.1996, Blaðsíða 10
10 B SUNNUDAGUR 10. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MAIMNLÍFSSTRAUMAR
VERALDARVAFSTUR/£r orgone-orkan tengd lífinu sem
sjálfstcebu, efnisóhábufyrirbcerif
Wilhelm Reich og
tilfinningasýkin
Til eru vísindamenn, sem venju-
lega er sagt um, að þeir hafi
verið á undan sinni samtíð, komið
fram með kenningar sínar á vitlaus-
um tíma, eða bara farið í taugarnar
á postulum vísind-
anna. Hvað sem
öðru líður, var
kenningum þeirra
endanlega hafnað.
Einn af þeim var
Wilhelm Reich.
Dr. Wilhelm
Reich var fæddur í
keisaraveldinu
Austurríki árið 1879. Hann fór í
háskólann í Vín árið 1918 eftir stríð-
ið og lauk þar læknisfræði á fjórum
ái-um. Síðan vann hann að doktors-
námi í taugasálfræði. Hann fékk
aðgang að Sálgreiningarsamtökum
Vínarborgar á meðan hann var enn
við nám, þar sem Sigmund Freud
var í forsvari. Hann naut mikils álits
á sviði sálgreiningar og var í sex
ár aðalaðstoðarmaður Freuds við
sáifræðiskóla hans í Vínarborg. Á
árunum 1924-30 var hann forstöðu-
maður kennslusviðs sálgreiningar-
kenninga við þá stofnun. Reich var
þekktur fyrir að vera hörkuduglegur
við vinnu á þessum árum, en einnig
fyrir vísindalega nákvæmni og styrk.
Áuk þess að rannsaka félagslegar
orsakir taugaáfalia, stofnaði hann
og rak geðlæknisforvarnarráðgjöf á
ýmsum stöðum í Vínarborg á árun-
urn 1928-30 og í Berlín 1930-33.
Á árunum 1934-1939 kenndi
hann og rannsakaði orgone-lífeðlis-
fræði, sem var uppgötvun hans
sjálfs, _við sáifræðideild Óslóarhá-
skóla. í ágúst 1939 færði Reich sig,
senniiega vegna yfirvofandi stríðs-
hættu, með vísindastofnun sína til
Forest Hili í New York og flutti þar
með alfarinn til Bandaríkjanna.
Reich gekk vel í Bandaríkjunum, þar
sem að hann þróaði kenningar sínar
um orgone-orkuna áfram. Arið 1942
stofnaði Reich Orgone-stofnunina,
sem var til húsa á 35 hektara land-
svæði í Rangley í Mainfylki. Heimil-
ið fyrir nýju vísindin; orgonomíuna,
var auðvitað nefnt Orgonon. Árið
1949 stofnuðu vinir hans og nem-
endur Wilhelm Reich-stofnunina til
að vernda uppgötvun hans, sem var
grunnorka alheimsins; hin massa-
lausa orgoneorka.
Að þessu sögðu, sem lýsir vel hinu
þrotlausa brautryðjendastarfi
Reichs, verður lesandanum enn
óskiljanlegar, hvers vegria hann var
skyndilega ofsóttur af yfirvöldum,
ákærður, dæmdur og dó síðan af
hjartaáfalli í fangelsinu. Ef til vill
má geta sér þess til, að uppgötvun
hans á tilfinningasýki mannkynsins,
sem hann kallaði svo, hafi haft þar
nokkur áhrif. En það er enn ráð-
gáta, hvers vegna ráðist var svo
harkalega gegn uppgötvunum hans
og þær settar undir bann, sem enn
er í gildi eftir fjörutíu ár.
Reieh taldi sig hafa fundið, að
sálfræðileg tilfinningaorka væri
byggð á líffræðilegri orgone-orku.
Nafnið kemur frá organ eða líffæri.
Orkuna taldi hann vera undirstöðu
lífsins sjálfs. Með margra ára rann-
sóknum tókst honum að sanna til-
vist þessarar okru í lifandi verum.
Hann bjó til tæki árið 1940, sem
gat haft áhrfi á þessa orku; orgone-
orkusafnarann. Hann sýndi enn-
fremur fram á tilvist alheims orgone-
orku, bæði sjónrænt, með hita og
með rafsegulsviði. Hann hannaði
sviðsmæli í því skyni, en notaði einn-
ig geislavirkni-mælitæki. Allt þetta
var birt í bókum og vísindaritum.
Gæði, yfirsýn og áhrifamöguleikar
þessara rannsókna voru þó svo sann-
arlega byltingarkenndar fyrir menn-
inguna.
Mjög margir þekktir vísindamenn
tímabils hans í Bandaríkjunum
studdu kenningar hans, þar á meðal
Einstein í bréfi frá 1941. í þijá ára-
tugi vann Reich þetta merkilega
starf. Þegar Kóreustríðið hófst um
1950 vann hann við sína frægu Or-
anur-tilraun, þar sem hann skoðaði
möguleika á and-kjarnorku áhrifum,
sem orgone-orkan gæti haft á kjarn-
orkuna-. í framhaldi af því taldi hann
sig hafa uppgötvað svokölluð DOR-
ský á himni, sem innihéldu neikvæða
orgonorku og bæru ábyrgð á ýmsum
veikindum manna og eyðingu yfir-
borðs jarðar. Hann fann upp tæki
til að eyða þessum skýjum, svokallað
skýjaeyðara og gat um leið bæði
framkallað riginu og stoppað hana
af.
En árið 1954 var Reich skyndilega
ákærður af FDA, fæðu- og lyfjaeftir-
liti Bandaríkjanna, fyrir að gefa út
bækur um orgone-orku, þar sem hún
væri ekki til! Hann var ennfremur
ákærður fyrir að segjast geta lækn-
að alls konar kvilla og því ætti að
eftir Einor
Þorstein
SKÝJA-EYÐARI Wilhelms Reich.
vernda almenning fyrir honum. í
réttarhöldunum komu ekki fram
nein sönnun gegn honum. En hann
tapaði málinu samt vegna þess, að
hann neitaði að mæta oftar en einu
sinni fyrir rétti. Þar kom hinn stolti
vísindamaður til skjalanna, sem átt-
aði sig ekki á valdi FDA-stofnunar-
innar, sem ræður í dag yfir 60% af
allri framleiðslu Bandaríkjamanna.
Bækur hans voru þar með bannaðar
í Bandaríkjunum. Hæstiréttur
Bandaríkjanna neitaði að fjalla um
málið á ný.
Hið sérkennilega í málinu var að
ákærandi FDA var Peter Mills, sem
áður hafði verið lögmaður Reichs
og sem slíkur haft aðgang að ýmsum
leynilegum pappírum stofnunar
Reichs. Hann var líka sá, sem skrif-
aði undir sem vitni, þegar Reich
tókst að láta mótor ganga fyrir org-
onorku! Eins og áður segir lést Reich
í fangelsi í Pennsilvaníu árið 1957,
átta mánuðum eftir að hann var
handtekinn fyrir að vilja ekki hlýða
dómsniðurstöðunni, sem var að gera
upptækar allar bækur og skjöl hans,
eða að leggja niður 30 ára vísinda-
starf, sem benti á nýja hugsun. All-
ar bækur hans og skjöl voru brennd
á báli af bandarískum yfirvöldum!
Þetta tilfelli sögunnar er með ólík-
indum: Vísindakenning er afmáð úr
sögu vísindanna af stofnun, sem á
að hafa eftirlit með gæðum fæðu
og lyfja í einu þjóðríki. En þó að
tímarnir þá hafi vissulega verið
tengdir pólitískum nornaveiðum í því
þjóðríki þá skýrir það ekki bóka-
brennslu og dauða fárveiks manns
inni á opinberri stofnun. ÖIl líkindi
benda því til þess að Reich hafi gert
merkilegri uppgötvun en nokkurn
. órar fyrir í dag. Og því verður spurn-
ingin: Hvort á að ráða ferðinni í
menningunni, frjáls vísindi eða hags-
munir?
ÞfÓDLÍFSÞANKAR /Hvar eru mörkin?
ÐRNS/Hvab er kfótkvebjuhátíbf
Snerting og snertiþörf
EINU sinni sagði læknir mér frá gamalli konu sem lögð var inn á spítala.
Hún var bæði feit og ófríð og fjarskalega döpur. Hún þjáðist af miklum
verkjum víðs vegar um líkamann, m.a. í herðum. Þessi kona átti enga nána
ættingja og bjó ein. Eftir að gamla konan hafði kvartað sárlega yfir axlar-
verkjunum var ákveðið að hún skyldi fara í sjúkranudd. Eftir fyrsta nudd-
tímann trúði gamla konan hjúkrunarfræðingi sem fylgdi henni á milli fyrir
því að þetta væri í fyrsta skipti í mörg ár sem einhver hefði snert hana.
Gamla konan hélt svo áfram í sjúkranuddinu og það var bætt við hana
heitum böðum sem hjúkrunarfólk setti hana í. Það brá svo við að sú gamla
tók að hressast og var jafnframt mun glaðari. Læknirinn sem sagði mér
söguna taldi einsýnt að snertingin sem hún fékk hefði bætt andlega og líkam-
lega heilsu hennar verulega.
n
eftir 6uðrúnu
Guðlaugsdóttur
ÞAÐ ERU fleiri en heilsulaus
gamalmenni sem hafa þörf
fyrir snertingu. Öll höfum við þörf
fyrir að vera snert. Það er alkunna
að börn sem ekki eru snert þrífast
ekki sem skyldi. Á
tímum seinni heim-
styrjaldar gerði
Hitler áætlun um
að útvaldar þýskar
konur skyldu eign-
ast börn með út-
völdum þýskum
mönnum og skyldu
börnin svo alin upp
á sérstökum heimilum og verða að
úrvals fólki. Það fór svo að börnin
sem ólust þannig upp þrifust illa og
urðu ekki þau úrvalsbörn sem að var
stefnt. Meðal annars var því um
kennt að þau voru mjög sjaldan tek-
in upp og þeim ekki hampað eins
og öðrum börnum, fóstrurnar höfðu
einfaldlega ekki tíma til þess. Börn
sem ekki er hampað og sinnt sem
skyldi verða dauf og döpur.
Fyrir kemur að eitthvað virðist
fara meira en lítið úrskeiðis í þessum
efnum. Mér var sagt frá frægri
enskri kvikmynd um mann sem ekki
þoldi að vera snertur. Hann leið
hreinustu píslir þegar hann fór í
strætisvagn eða í neðanjarðarlest-
irnar í London. Fyrir kemur að fólk
er haldið slíkri snertifælni að það
getur ekki hugsað sér að heilsa öðr-
um með handabandi. Það er raunar
alkunna að fólk hefur mjög mis-
mikla snertiþörf.
Stundum er það notað sem refsing
að snerta ekki fólk. Ef maður virðir
fyrir sér sambýlisfólk sem er reitt
hvort út í annað, þá sést að það
gerir sér far um að snertast ekki.
Það er ekki fyrr en sættir eru á
næsta leiti sem það snertist óhikað.
Reitt fólk og ókunnugt fólk vill ekki
snertast.
Á hinn bóginn er stundum hægt
að sjá á snertingu fólks hve náinn
vinskapurinn eða ástarsambandið er,
í nánum tenglsum snertir fólk hvort
annað mikið. f tilhugalífi nær snerti-
þörf fólks líklega hámarki.
Snerting getur í einstökum tilvik-
um nánast gert kraftaverk. Einkum
getur snerting verið áhrifarík þegar
fólk þjáist af ótta eða sorg. Við finn-
um til tilhneigingar til þess að faðma
þá sem eiga um sárt að binda. Þá
falla allar hömlur og við snertum
hinn sorgmædda hiklaust. Ofur-
spennt fólk slakar líka stundum á
þegar það er snert. Sem dæmi má
nefna fólk sem þjáist af „mikro-
fónskrekk" . Því hættir til spennast
upp og til þess að fá það til að slaka
á er besta ráðið að snerta viðkom-
andi, t.d. klappa honum á axlirnar.
Á tímum umræðna um kynferðislega
áreitni er þó líklega tryggast að
gera það afar varlega.
Umræðan um kynferðislega
áreitni býður þeirri hættu heim að
fólk þori ekki lengur að snerta aðra
af ótta við að það verði talin áreitni.
Með tilvísun til snertiþarfarinnar,
sem allt venjulegt fólk hefur í ríkum
mæli og þarf að fá fullnægt, þá er
þessi þróun ekki heppileg. Ef fólk
er svo ógæfusamt að eiga ekki mjög
náin skyldmenni eða ástvini til að
knúsa þá verður það að velja á milli
þess að snerta ekki annað fólk eða
taka þá áhættu að vera kannski álit-
ið „kynferðisáreitnisfólk". Eini ör-
uggi kosturinn sem þetta fólk á er
að fá sér heimilisdýr til að klappa.
Þegar þessi mál eru skoðuð er rétt
að hafa hugfast hve snertiþörf fólks
er mismunandi mikil. Það sem einum
finnst þægileg og eðlileg snerting
frnnst öðrum óþolandi áreitni. Snert-
ing er þess vegna stundum mistúlk-
uð og jafnvel oftúlkuð meðan hún
enn er á „gráa svæðinu". Það væri
óvitlaust að skoða sjálfan sig að
þessu leyti, hve óhikað maður snert-
ir aðra og hvernig manni hugnast
snerting annarra og síðast en ekki
síst: Hvar og hvernig dregur maður
mörkin milli eðlilegrar snertingar og
áreitni.
Skipulögð óregla
undÍY sambatakti
Villtur dans“ er yfirskrift frétta
og fréttamynda sem berast
af árlegum kjötkveðjuhátíðarhöld-
um Brasilíumanna. Hátíðirnar eru
þekktar um heim allan og sópa að
hópum ferða-
manna sem vilja
ólmir fylgjast með
villtu atferli
heimamanna.
Þekktasta hátíðin
er haldin í Rio de
Janeiro og er
borgin undirlögð
gleði, söng og
dansi allan sólarhringinn í þá fimm
daga sem hún stendur yfir.
Stærsta hátíðin er hinsvegar hald-
in í Salvador, höfuðborg héraðsins
Bahia þar sem áætlað er að um
ein og hálf milljón manna dansi
samtímis á götum borgarinnar.
Eflaust eru margir forvitnir um
þessa undarlegu hefð þar sem
venjulegri hegðun er ýtt til hliðar
og allt annað gert leyfilegt. Hvað-
an kemur hún og af hveiju er hún
svona áberandi í Suður-Ámeríku?
Kjötkveðjuhátíð er haldin að
kaþólskum sið fimm dögum fyrir
upphaf lönguföstu sem hefst sjö
vikum fyrir páska. Nafn hátíðar-
innar gefur í skyn að neysla kjöts
sé bönnuð en á föstu er misjafnt
hvaða matar má neyta. Hátíðar-
höld við upphaf lönguföstu eru al-
geng víða um heim. Þau eru uppr-
unnin frá vorhátíðum Grikkja og
Rómveija þar sem vorkomu og
fijósemi jarðar var fagnað á væg-
ast sagt óhóflegan hátt. Svallsam-
komur þar sem ofát, ofdrykkja,
kynlíf og mannvíg voru óspart
stunduð, voru leið Grikkja og Róm-
veija til að fagna komu vorsins.
Þegar kaþólsk kirkja tók við völd-
um í Evrópu var lagt blátt bann
við hátíðum sem þessum. Þrátt
fyrir bannið hélt hefðin áfram og
í flestum samfélögum voru haldnar
hátíðir við upphaf lönguföstu. Ein
þeirra hátíða sem blómstraði þrátt
fyrir bann kirkjunnar var Entrudo
hátíðin í Portúgal. Óhófsemi var
ekki lengur meginatriði heldur
óregla. Félagslegum hlutverkum
fólks var ruglað og þátttakendur
fengu útrás án þess að verða sér
til skammar. Menn klæddust sem
konur og konur sem menn. Þjónar
fengu yfirráð yfir húsbændum sín-
um og vel gift hjón döðruðu við
ókunnuga. Hópar venjulegra borg-
ara hlupu um strætin kastandi
hveiti, eggjum og rotnuðum ávöxt-
um í hver annan. Þegar Portúgalar
hófu síðan siglingar yfir Atlants-
hafið, námu þeir land í Brasilíu og
innleiddu hefðir sínar, þar á meðal
Entrudo-hátíðina. Entrudo bland-
aðist dansi og skemmtunum frum-
byggja og innfluttra Afríkubúa og