Morgunblaðið - 10.03.1996, Blaðsíða 17

16 B SUNNUDAGUR10. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 10. MARZ 1996 B 17
4_
o
FÓTSPOR
INKANNA
AÐ FARA til Perú og láta
Machu Piecu fara framhjá
sér, er eins og að heimsækja
Egyptaland og líta ekki á píramíd-
ana. En leiðin til þessarar týndu
borgar liggur fyrst til Cuzco, höfuð-
borgar hins forna veldis Inkanna
sem situr í Andersfjöllunum í 3.400
metra hæð.
Inkaríkið varð ekki mjög langh'ft
- blómaskeiðið rúmar þrjár aldir.
Hins vegar komu Inkarnir miklu í
verk og brutu gífurlegt land undir
sig. Þegar yfír lauk teygði ríki
þeirra sig norður þangað sem í dag
er Ekvador, langt suður í Chile og
austur í Bólivíu. Inkarnir voru mikl-
ir skipuleggjendur. Hópar verka-
manna öfluðu matvæla og íylltu
forðabúr meðan aðrir byggðu borg-
ir og vegi yfir fjöllin, eða hlóðu stalla
í hlíðar til að auðvelda ræktun. Þeir
voru snillingar í steinhleðslu og um
gjörvallt ríkið eru óbrjótanleg
minnismerki um afrek þeirra.
Hjarta Inkaveldisins sló ætíð í
Cuzco. Þar voru hallir æðstráðand-
anna og miðstöð trúarinnar. Þegnar
Inkanna trúðu fyrst og fremst á
sólina, en einnig önnur öfl náttúr-
unnar eins og eldingar, vatn og
sjálfa jörðina. Ríkið hrundi 8. nóv-
ember 1533, þegar spænski landvin-
ningamaðurinn Pizarro og menn
hans riðu inn í Cuzco. Tekið var til
við að kristna landslýðinn og jafn-
framt eyða öllum ummerkjum um
hina fornu trú.
Með tímanum féll Cuzco í gleym-
sku og dá; varð rykfallin héraðs-
miðstöð full af rústum. En það var í
kjölfar enduruppgötvunar hinnar
týndu borgar, Machu Picchu,
snemma á þessari öld sem augu
heimsins tóku aftur að beinast að
Cuzco. I dag hefur miklum pen-
ingum verið varið í uppbyggingu
fornra mannvirkja, sem eru ótal
mörg og unun að skoða veggi hinna
gömlu halla, hlaðnir svo snilldarlega
úr tilhöggnu grjóti að ekki er hægt
að renna hnífsblaði á milli. Og í
borginni eru ekki bara hallir heldur
líka sjálft musteri sólarinnar, og
uppi á hæð situr hið tröllaukna
helga virki, Sacsayhuaman, þar sem
sólstöðuhátíðir voru haldnar. Sá
siður hefur verið endurvakinn, við
mikla hrifningu heimamanna, perú-
ískra vasaþjófa og erlendra ferða-
manna, sem flykkjast að til að fylg-
jast með helgarlöngu helgihaldinu.
En nokkrir ferðalangar notuðu tæk-
ifærið, flúðu mannmergðina í Cuzco
og sóttu í fámennið í fjöllum; gengu
eftir Inkastígnum forna til Machu
Piccu.
AUSTAN við Cuzco liggur
Hinn helgi dalur Inkanna,
einnig kenndur við ána
Urubamba. Gegnum tíðina hefur
þessi gróðursæli dalur verið aðal-
matarbúr héraðsins. Hann þrengist
eftir því sem norðar dregur og að
lokum fellur áin niður á sléttlendið
og telst til einnar af uppsprettum
Amasón-árinnar. Þar sem dalurinn
er orðinn að þröngu og illfæru
gljúfri situr borgin Machu Picchu
uppi á fjalli.
Enginn bílvegur liggur til Machu
Picchu, þannig að ferðalangurinn
verður að fara með jámbrautarlest
eða ganga þessa rúmlega eitthundr-
að kílómetra frá Cuzco. Flestir fara
með lest ætlaðri ferðamönnum, sem
er dýr en skilar þeim á þremur
klukkustundum beint að rótum
fjallsins. Aðrir kjósa að taka lest
heimamanna, sem fer hægar og
nemur staðar í þorpum á leiðinni.
En fyrir vikið gefst betri tími til að
njóta mikilfenglegs útsýnisins.
Þessa lest verða þeir að taka sem
hyggjast ganga Inkastíginn. í gegn-
um aldirnar þekktu og notuðu íbúar
svæðisins þennan stíg, en fundur
hans er þó eignaður Bandaríkja-
manninum Hiram Bingham, árið
1915, fjórum árum eftir að hann
færði heiminum fregnir af fundi
Machu Picchu.
Lestin staðnæmist við „Kíló-
meter 88“, í rúmlega 2.200 metra
hæð, og væntanlegir göngugarpar
stökkva þar af með bakpoka sína.
Sumir fara í skipulögðum hópum,
með fararstjóra og flokki burðar-
manna sem hlaða allt að fimmtíu
kílóum á bak sér; mat, tjöldum,
stólum og öðrum þægindum sem
aukast í hlutfalli við verðið á ferð-
inni. Aðrir axla byrðar sínar sjálfir
og treysta á skriflegar leiðalýsing-
ar. Þó yfir þrjú há fjallaskörð sé að
fara og vegalengdin sé 48 kílómetr-
ar, er lítil hætta á að villast.
Við vorum tvö sem lögðum í hann
saman. Greiddum vegtollinn og
gengum af stað inn dal sem var
heldur á fótinn. Leiðin lá hjá gríðar-
miklum stöllum sem reistir voru í
tíð Inkanna og eru enn notaðir til
ræktunar. Víða á leiðinni gat að líta
aðrar rústir frá þeim tíma, þessa
sterklegu og fagurlega hlöðnu veggi
og miklu strúktúra sem vöktu
margfalt fleiri spurningar en sögu-
bækur ná að svara.
Dalurinn þrengdist eftir því sem
leið á, þungir bakpokar sigu í og því
ánægjulegt að koma að leirkofa
bónda nokkurs sem hafði sett upp
skýli fyrir sólargeislunum og seldi
ÞOKAST upp brattan dalinn upp að
Dauðrar konu skarði, 4.200 metra háu
og hæsta hluta leiðarinnar.
IÞRIÐJA og síðasta háa skarðinu á
Inkastígnum. f fjarska rís fjallið
Veróníka, 5.750 metra liátt.
KONA hagræðir kartöflupoka á klár
sínum á Inkastígnum.
Á ÞRIÐJA degi göngunnar var komið að þúsundum
trappna sem steyptust niður brattar fjallshlíðar,
áleiðis til Machu Picchu.
VIÐ innganginn í svokallað
skrúðhús aftan við meginmusterið,
stendur þessi steinn með 32 hliðum
og er gott dæmi um snilli stein-
höggvara Inkanna.
fjallshlíð, framhjá egglaga rústum,
og hvarf upp að öðru 4.000 metra
skarði sem beið yfirferðar sama
dag. Bóndinn var kvaddur, pokar
spenntir á bök og haldið niður í
loftið sem þykknaði með hverju
skrefi stirðra fótanna.
Það var tekið að halla degi þegar
við tókumst á við næsta fjall. En
öðru skarði dagsins var náð, og í
dvínandi dagsbirtunni var gengið
niður aflíðandi hlíðar, á uppbyggð-
um vegi sem var á tíðum glæsilega
hlaðinn og allt að tveggja metra
breiður. Tjaldinu var slegið upp við
fornt virki, Sayacmarca, sem vakti
alvarlegt í bragði yfir göngufólki.
Verstu brekkurnar voru nú að
baki og á þriðja degi lá stígurinn að
miklu leyti utan í fjallshlíðum, upp-
hlaðinn og á stundum gegnum
margra metra löng göng sem
Inkarnir hjuggu gegnum fjallsrana.
Utsýnið varð sífellt glæsilegra,
dalirnir að opnast og allt um kring
snævi þaktir tindar Anders-
MACHU Picchu, „Hin tynda borg Inkanna“, sem fannst árið 1911. Til vinstri við píramídann með sólaraltarinu er hinn helgi hluti borgarinnar en „almenningurinn" til hægri.
Morgunblaðið/Einar Falur
svalandi bjór. Til unaðsauka hafði
bóndi hengt stóra mynd af Arnold
Schwarzenagger utan á hús sitt;
hann spennti þar svitastokkna
vöðva utan um vélbyssu eins og
fyrirheit um vernd á fjöllum.
Talsverð umferð var á stígnum.
Bændur með kýr, konur með kart-
öfiupoka á hestum - og moskító-
flugur sem afsönnuðu þá fullyrð-
ingu leiðsögubókarinnar að þær
þrifust ekki í þessari hæð og bitu
fast því til staðfestingar. í þorpinu
Huayllabamba skiifuðum við nöfn
okkar í bók, en héldum síðan áfram
að næsta tjaldstæði. Vissum að fólk-
ið í þorpinu er þekkt fyrir að létta
byrðar göngufólks - ekki síst meðan
það sefur. Þannig var skorið á tjald
tveggja sofandi manna nokkrum
dögum áður og gönguskór þeirra
teknir.
ARLA næsta dag var lagt upp í
einn erfiðasta hlutann, upp
brattan dal og í 4.200 metra
hátt skarð sem kennt er við dauða
konu. Þunnt loftið hafði svo um
munaði rænt okkur orku daginn
áður og það var fyrirsjáanlegt að
með bakpokana yrði þessi ganga
enn erfiðari. Bóndi úr nágrenninu
kom þá til bjargar og bauð fram
þjónustu sína og hests. Eftir
samningaumleitanir reyrði hann
pokana á bak klárnum og teymdi
hann á fjallið. Við áttum fullt í fangi
með að koma sjálfum okkur upp á
eftir þeim, en að lokum, eftir þrjá
tíma, var staulast upp í skarðið.
Áður en él byrgði sýn mátti sjá að
framundan beið annar dalur, þröng-
ur og djúpur, og í fjarska klifraði
hellulagður stígurinn upp bratta
INTIHUANTA eða sólaraltarið, efst á píramidanum í Machu Picchu, var líklega helgastur af öllum stöðum borgarinnar.
- Lestarstöð
Urubamba-áin rennur yfir til
Brasilíu og endar í Amason
2 3 4 5 km
i~' i r—. i
Km 88, á
„Inkastíg"
Machu'.
Picchu1^
Intipu
ij SUÐUR-
PERU'
Límá ^Cuscq^
/ AMÉRÍKA
/
Aquas
•• í* (fi® Calien tes
Huinay \
Þriðia : r\„ /
gistlnótt*'-**, . ÚO//A

2.699 ( f
•\® Fjaltai & *
skarð \ , , <S>/ “
•TP Y, \ FRUM-1
jarðgöngé ^998 ^SKÓGUR
Cusco

288
----\ VA Æ></
“ *SayacmarcauL';. * "s’7
v. T 13.728 fy
Önnur
Fialla-
skarb
INKA
GUR

Lares
w
Santa
Teresa
gistmott
URUBA
Calca
Huayilabamba
rustir
akvegur
járnbraut
Pisac
Fyrsta
gistinótt
TiJ /
Lirna fí
Cusco
20 km
fjallanna. En hvergi var það tignar-
• legra en í þriðja og síðasta skarðinu.
Þaðan steyptist leiðin niður fjalls-
hlíðina. Niður í sífellt meiri og
þyrrkingslegri gróður, niður þús-
undir vel hlaðinna trappna, sem
voru faldar í hlíðunum þar til fyrir
um áratug. Þessar tröppur virtust
endalausar. En eftir um þúsund
metra göngu niður á við, var komið
með býsna aum hné niður í sið-
menningu; á hlað til bónda sem seldi
bjór og gos. Djúpt fyrir neðan
hlykkjaðist þröngur Urubamba-
dalurinn og eftir honum mátti sjá
járnbrautarlestir renna; vitnis-
burður um að áfangastaðurinn væri
í grennd.
Á fjórða degi var gengið af stað í
dagrenningu, eftir skógi vöxnum
hlíðum í þrjá tíma og komið að
lokum upp í lágt fjallaskarð þar
sem fornleifafræðingar voru að
rannsaka litlar rústir. Við vorum
komin til Intipunku, hliðs sólarin-
nar, og fyrir neðan okkur Machu
Picchu, hin týnda borg Inkanna:
Þarna sat hún á fjallshrygg hátt
fyrir ofan beljandi ána, umkringd
öðrum og hærri fjöllum; borg
fagurlega hlaðin úr grjóti og rækt-
unarstallar allt um kring.
ÞEGAR indíánar úr nágrenn-
inu leiddu Hiram Bingham
að rústaborginni Machu
Picchu árið 1911, taldi hann sig hafa
fundið Vilcabamba, síðasta vígi
Inkanna. En svo var ekki, því Spán-
verjarnir vissu aldrei af Machu
Picchu. Margt bendir til að borgin
hafi verið byggð og síðan yfirgefin á
innan við hundrað ára tímabili; lík-
lega á fimmtándu öld. Líkum hefur
verið leitt að því að íbúðarhúsin hafi
ekki hýst nema um 1.000 manns, en
hins vegar hefur verið hægt að
rækta fyrir margfalt fleiri á stöll-
unum allt í kring. Ein kenningin
segir að þarna hafi verið ræktað
kókalauf fyrir aðalinn, önnur að
þetta hafi verið kvennamusteri, sú
þriðja að Macchu Picchu hafi verið
virki til að verja ríkið fyrir árásum
herskárra Amazón- ættflokka og
enn ein kenningin, og sú sem flestir
hallast að, segir að þetta hafi verið
bústaður aðalsmanns eða jafnvel
einhvers Inkans. En hvernig eydd-
ist borgin? Kannski gerði plága út
af við íbúana, óvinir úr frum-
skóginum myrtu þá - eða þeir flutt-
ust einfaldlega á brott. Svarið veit
enginn.
Sléttar grænar flatir skipta
borginni í tvo hluta. Svokallaðan
„almenning"; íveruhús, böð, smiðjur
og smærri hús, og svo í helgan hluta
þar sem eru hof, opin musteri,
píramídi með sólaraltari, hús klerka
og yfirmanna. Hleðslurnar eru yfir-
leitt vandaðri og steinarnir betur
höggnir í þeim hluta. Þar eru
leyndai'dómarnir líka fleiri; þarna
eru flest ummerkin um hina fornu
trú sem Spánverjar eyðilögðu ann-
ars staðar.
Tröppulaga píramídi rís yfir
byggðinni og efst á honum sólar-
aitari, það eina sem varðveist hefur,
en talið er að þar hafi prestarnir .
lesið árstíðirnar og stýrt helgi-
áthöfnum. Fyrir neðan píramídann
er meginmusterið, skýli úr þremur
veggjum sem opnast út á vítt torg
en hengiflug niður í ána á eina hlið.
Þar gefur einnig að líta steina sem
eru höggnir út á svipaðan hátt og
sólaraltarið stóra. Við musterið er
bakhýsi, eins konar skrúðhús með
hillum fyrir helgigripi og múmíur.
Er stór steinn við dyr þess talinn
eitt besta dæmið um snilli Inkanna
við steinsmíðina, en á honum eru 32
hliðar. Skammt þaðan er annað
musteri, Sólhofið, bogamynduð
bygging. og einstaklega fallega
hlaðin. í henni eru teikn um að
fylgst hafi verið með gangi himin-
tunglanna.
En það eru ekki bara byggingar;
eitt það athyglisverðasta voru mis-
stórar höggmyndir eða úthöggin
björg sem standa á nokkrum
stöðum, og virðast vera eftirmyndir
fjallahringsins í kring. Þannig létu
heimamenn sér ekki nægja að horfa
á fjöllin sem risu yfir þeim, heldur
útbjuggu litlar eftirmyndir þeirra
til að hafa í forgrunni.
FLESTIR, sem sækja Machu
Picchu heim, láta sér nægja
að skoða sig um í nokkra tíma
og halda samdægurs til baka. Álit-
legri kostur er þó að taka sendibíl
niður snarbratta brekkuna er
kvölda tekur, gista í nágrannaþorp-
inu Aqua Caliantes, og fara síðan
aftur upp í rústii'nar og rölta þar um
einn dag til. Enda nóg að skoða og
hugsa um þennan forna menning-
arheim - svo ekki sé minnst á hvað
hvíldin er góð eftir fjögurra daga
gönguferð eftir Inkastígnum.
Það er tekið að skyggja í Hinum
helga dal Inkanna er þéttsetin
almúgalestin þokast af stað frá
Machu Picchu. Ferðamenn halda á
bakpokum sínum, læsa þá jafnvel við
sig því mikið er um að töskur séu
skornar og einhverju af innihaldinu
hnuplað. Síðan rennur lestin í gegn-
um myrkrið áleiðis til Cuzco, fram-'
hjá myrkvuðuip rústum og stöku
ljósum þar sem enn búa afkomendur
Inkanna, herraþjóðarinnar sem
byggði víðfemasta ríki Suður-
Ameríku; merldlegt' menningarríki
sem nokkrir ribbaldar á hestum
náðu að kollvarpa.