Morgunblaðið - 13.03.1996, Síða 3

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR13. MARZ 1996 C 3
FRETTASKYRIIMG
Fúnandi skipsflök liggja eins og hráviði víða um fjörur landsins
TIL ERU ótal dæmi um að ónýtir
skipsskrokkar liggi í miklu hirðu-
leysi árum saman, bæði fólki og
landi til mikillar óprýði. Ekki liggur
alltaf ljóst fyrir hver ber ábyrgð á
þessum flökum, né í hverra verka-
hring það er að fjarlægja slíka sjón-
mengun.
Til skamms tíma tók Siglinga-
málastofnun það gott og gilt að
taka skip af skrá ef það var gert
ósjófært. En með breyttum áhersl-
um í umhverfisvernd hefur á síð-
ustu árum þótt rétt að tryggja að
skipum og bátum sem tekin eru
af skrá sé fargað á viðeigandi hátt.
í þessu sambandi hefur mengunar-
varnadeild Siglingamálastofnunar,
sem nú hefur aðsetur hjá Hollustu-
vernd ríkisins, haft tvö meginsjón-
armið að leiðarljósi þegar skipseig-
andi óskar eftir því að skip sé tek-
ið af skrá. í fyrsta lagi hefur þeirri
stefnu stjórnvalda verið fylgt eftir
að skip sem tekið er af skrá sé
ekki sett á hana aftur og hinsvegar
að reynt verði að tryggja viðeig-
andi förgun á skipinu svo ekki stafi
af því sjón- eða efnamengun.
Áður en lög um stjórnun fisk-
veiða tóku gildi var það alla jafna
hagur skipseigenda að halda skip-
um sem lengst á skrá og var þess
vegna ekki um mikil vandamál að
ræða við eigendur vegna förgunar
á skipum. Með tilkomu laganna
varð hinsvegar breyting á. Þá gátu
skipseigendur haft verulegan fjár-
hagslegan ávinning af því að af-
skrá skipin. Ásókn í afskráningu
jókst verulega en engin ákvæði eru
um hvað eigi áð gera við skipin
þegar þau eru komin af skrá og
ekki fyrirséð hvort eigendur af-
skráðra skipa sem hafa enga trygg-
ingu séu borgunarmenn furir hugs-
anlegum skaða sem þau geta vald-
ið.
Eiganda skylt að fjarlægja
ónýtt skip
í náttúruverndarlögum segir að
hafi skip í íjöru verið skilið eftir í
hirðuleysi og grotni þar niður,
þannig að lýti eða spjöll á náttúru
hljótist af, sé eiganda þess skylt
að ijarlægja það. Einnig segir í
lögunum að sveitarstjórn skuli ann-
ast þessar framkvæmdir á kostnað
þess sem upphaflega var það skylt
en hefur skellt við því skollaeyrum.
í greinargerð umhverfisráðu-
neytisins um þessi mál frá árinu
1992 segir að eðlilegt sé að sveitar-
stjórn skuli þá einnig sjá til þess
að skipi sé fargað á viðunnandi
hátt.
Sveitarstjórn hefur samkvæmt
þessu óskoraðan rétt til að krefjast
þess að skipsflök séu fjarlægð og
Óljóst hverjir bera
ábyrg’ð á flökunum
í náttúruverndarlögum segir að hafi skip í fjöru verið skilið eftir í hirðuleysi
og grotni þar niður, þannig að lýti eða spjöll á náttúru hljótist af, sé eig-
--------------------------------------------
anda þess skylt að fjarlægja það. Helgi Mar Arnason kynnti sér hvernig
þessum málum er háttað og hvort alltaf sé farið að lögum.
þeim fargað. Þessu má t.d. fylgja
eftir með að fyrirskipa eiganda að
fjarlægja skipsfiak innan ákveð-
inna tímamarka að viðlögðum dag-
sektum. Einnig má kæra eiganda
eða vörslumann skipsflaksins fyrir
brot á náttúruverndarlögum ef það
er ekki fjarlægt og liggja við sekt-
ir eða varðhald.
í mengunarvarnareglugerð er
ákvæði þess efnis að heilbrigðis-
nefnd geti krafist þess að sá sem
skilið hefur eftir eða geymir úrgang
á þann hátt að það geti valdið skaða
á umhverfi, skuli hreinsa hann upp
eða greiða kostnað öðrum sem
verkið vinnur. Af þessu má skilja
að sveitarstjórnir og heilbrigðis-
nefndir séu ábyrgar fyrir því að
lögunum sé framfylgt.
Ábendingar frá
náttúruverndarnefndum
í greinargerð umhverfisráðu-
neytisins er talið að það sé að öllu
jöfnu hlutverk einstakra náttúru-
verndarnefnda að sjá til þess, m.a.
með ábendingum og tillögum til
viðkomandi sveitarstjórna, að nátt-
úruverndarlögunum sé framfylgt,
hafi sveitarstjórnin ekki haft frum-
kvæði að því sjálf. Einnig sé það
hlutverk Náttúruverndarráðs að
benda sveitarstjórnum á það sem
betur megi fara. Loks hafi umhverf-
isráðuneytið frumkvæðisskyldu á
þessum vettvangi þar sem það fer
með yfirstjórn náttúruverndarmála
í landinu.
Umhverfisráðuneytið telur að
Siglingamálastofnun sé heimilt að
láta fjarlægja og farga skipum,
hafi sérstaklega verið um það sam-
ið eða ef slík heimild er háð skil-
yrtri leyfisveitingu.
Ekkl Ijóst hver ber ábyrgð
Davíð Egilsson, hjá Hollustu-
vernd ríkisins, segir að mikið um-
BROOK CROMPTON
rafmótorar
Poulsen
Suðurlandsbraut 10, sími 568 6499.
stang hafi verið í kringum afskrán-
ingu skipa. Að hans mati þurfi veru-
lega að skerpa á lagasetningu þar
að lútandi. Lögin séu engan veginn
skýr þegar til dæmis altjón verði
og tryggingafélagið greiði skipið
út. Dæmi séu um að enginn hafí
talið sig ábyrgan fyrir því að fjar-
lægja skip sem lá í fjöru.
Gömul og úrelt lög
Þá eru til lög frá árinu 1926 um
skipströnd og vogrek. í lögunum
er fyrst og fremst fjallað um það
hvernig á að. bregðast við þegar
skip strandar og um hlutverk ein-
stakra stjórnvalda þegar strand
hefur átt sér stað, hvemig fara eigi
með skipbrotsmenn og góss og leið-
beiningar um hvernig skilgreina
eigi strand.
í lögunum er ekki að finna sér-
tækar reglur um það hvaða úrræða
íslensk stjórnvöld geta gripið til
þegar mengunaróhöpp eiga sér stað
í kjölfar skipsstrands né hver eigi
að bera kostnaðinn sem af getur
hlotist eða hvernig innheimtu skuli
háttað.
Davíð segir viðhorfin hafi verið
allt önnur en nú, þegar lögin um
skipströnd og vogrek voru sett.
„Þórbergur Þórðarson skrifaði ein-
hvers staðar á þá leið að árið 1915
hafi verið gott ár í Suðursveit því
að þá strönduðu þar þtjú skip. Lög-
in voru sett þegar slík strönd voru
hvalreki og virtust einkanlega hafa
það að markmiði að vernda skips-
eigendur fyrir þeim sem vildu hirða
góssið,“ segir Davíð.
Spurnlng um forgangsröð
„Ég tel að gera verði úrbætur
hið fyrsta í þessum málum. Það
verður að setja skýrari reglur um
inngripsrétt og hvernig á að fara
með afskráð skip. Hinu má ekki
gleyma að í fámennu landi er stjórn-
sýslan oft mannfá og þarf að fjalla
um mörg yfirgripsmikil verkefni.
Þetta er eins og annars staðar
spurning um forgangsröð.
Davíð segir að með tilkomu Þró-
unarsjóðs og reglugerðar um úreld-
ingu fiskiskipa hafi mönnum verið
það skylt að farga skipum ef þau
voru úrelt. Hann segir þetta ákvæði
laganna hafa kostað mikinn barn-
ing en sem betur fer hafi reglunum
nú verið breytt þannig að heimilt
sé að halda skipum á skipaskrá þó
að þau hafi verið úrelt.
Davíð segir að fyrir þremur árum
hafi verið ráðist í gerð sérstakrar
flakaskrár eftir að varningur frá
skipum sem fórust í stríðinu fór að
koma upp í trollum skipa o.s.frv.
Þá hafi verið kannað hvernig skip
voru afskráð og hver afdrif sokk-
inna og strandaðra skipa voru.
Hann segir gríðarlega mikið magn
upplýsinga hafi safnast sem kæmi
að góðum notum við að skapa yfir-
sýn yfir þessi mál og setja raunhæf-
ar reglur þar að lútandi.
SÉRBLAÐ UM SJÁVARÚTVEG
Sérútgáfa
um Suburnesin
Miövikudaginn 27. mars nk. mun sérblaöiö Ur verinu
fjalla sérstaklega um sjávarútveg á Suöurnesjum sem fariö
hefur vaxandi síöastliöin ár. Þar veröur m.a. litiö á
landaöan afla í helstu verstöövum Suöurnesja síöustu
10 árin, þróun og fjölgun fiskvinnslustööva, fullvinnslu
sjávaraflans o.fl. Auk þess veröur umfjöllun um stærsta
fiskmarkaö landsins, Fiskmarkaö Suöurnesja, útflutning
á ferskum fiski, nýjungar í fiskumbúöum, viötöl o.m.fl.
Skilafrestur auglýsingapantana er til klukkan
12.00 mánudaginn 25. mars.
Dóra Gubný Sigurbardóttir og Agnes Arnardóttir,
sölufulltrúar í auglýsingadeild, veita allar nánari
upplýsingar í síma 569 1171 eba
meb símbréfi 569 1110.
pitrgtmMíilþtíti
- kjarni málsins!