Morgunblaðið - 14.03.1996, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 14. MARZ 1996 B 5
VIÐSKIPTI

vinnulíf þá ættu þessi vandamál ekki
að eiga við hér.
„Fyrirtæki líta í vaxandi mæli á
starfsfólk sitt sem auðlind, þ.e.a.s.
sem mikilvægan þátt í sínum rekstri
ekkert síður en vélar og tæki eða
ij'ármagn. Það leiðir því af sjálfu sér
að stjómendur hugsa meira um
starfsfólk sitt, ánægju þess í starfi
og þjálfun til þess að sem mestur
árangur verði af störfum þess.
Starfsfólk býr í vaxandi mæli yfir
þekkingu og hugviti, en er ekki tæki
með sama hætti og var fyrir nokkrum
áratugum.“
Þorkell segir að hjá Eimskip sé
nú varið mun meiri tíma og fjár-
magni en áður í námskeiðahald, al-
mennt fræðslustarf og að þróa
starfsfólk áfram í starfi sínu. „Þetta
sést nú kannski einna best í nafni
þeirrar deildar sem sinnir starfs-
mannamálum. Áður hét deildin
starfsmannahald en heitir í dag
starfsþróunardeild. Það er litið svo á
að það sé hlutverk hennar að þroska
fólk í starfi. Velta fyrir sér hvernig
hægt sé að efla starfsmanninn til
nýrra hluta, láta hann hreyfa sig til
í starfi en festast ekki í sama farinu.
Það er því verið að fjárfesta meira
í hveijum starfskrafti og áhersla lögð
á nýta hann sem best í starfi, báðum
aðilum til hagsbóta."
Stökkbreytingar í rekstrar-
umhverfi kalla á hagræðingu
íslensk fyrirtæki þurfa í vaxandi
mæli að standast alþjóðlegum keppi-
Morgunblaðið/Kristinn
Finnbogi
Jónsson
Valur
Valsson
I
Geir
ion Magnússon
tækisins. Nú væri þetta hins vegar
aðeins 9-5 vinna í hans augum.
MiIIistéttin óafvitandi
að grafa eigin gröf?
Rót mikils niðurskurðar hjá
bandarískum stórfyrirtækjum er tal-
in vera á Wall Street. Aðhald hlut-
hafa og auknar kröfur um arðsemi
fyrirtækja valdi því að stjórnendur
þeirra reyni að tálga reksturinn
niður eins og unnt er. Þá er
einnig bent á að
stjórnendum
fyrirtækja í
dag sé gjarn-
an umbunað
fyrir vel unn-
in störf með
hlutabréf-
um og því
séu þeir
ekki
lengur
aðeins
stjórn-
endur
fyrir-
tækis-
ins
heldur
einnig
hlut-
hafar. |
Um-
bunin sé lítils
virði ef bréfin
hækki ekki í verði.
í Bandaríkjunum
hefur þó verið bent á að M
millistéttin sé í raun að
skjóta sig óafvitandi í fótinn. Aðild
hennar að lífeyrissjóðum og verð-
bréfasjóðum hefur aukist til muna á
undanförnum árum og þessir sjóðir
því vaxið mikið. Stjórnendur þessara
sjóða líta eðlilega á hlutverk sitt sem
það að ávaxta innistæður sjóðsfélaga
sem best. Það hefur síðan haft það
í för með sér að þrýstingurinn á
hagkvæman rekstur bandarískra
fyrirtækja kemur ekki hvað síst frá
lífeyris- og verðbréfasjóðum. Þessir
sjóðir hafi í mörgum tilfellum sett
mikinn þrýsting á illa rekin fyrir-
tæki og krafist hagræðingar sem
oftar en ekki hefur haft talsverðar
uppsagnir í för með sér.
Hið harða arðsemissjónarmið í
rekstri fyrirtækja hefur hins vegar
verið varið dyggilega á Wall Street.
Bent er á að fyrirtækin þurfi
að standast alþjóð-
lega sam-
keppni
og þurfi því að gera
rekstur sinn sem hag-
kvæmastan og hámarka
hagnað. Bent er á að það
sé ekki skylda fyrirtækja
né hlutverk að skapa at-
vinnu. Atvinnusköpunin sé þvert á
móti aðeins afleiðing af vel heppn-
aðri tilraun fjárfesta til að hagnast.
Þá hafa sérfræðingar á Wall Street
spurt, hvort menn te^ji betra að fyrir-
tæki veiti 100 þúsund starfsmönnum
vinnu í stað 120 þúsund áður, eða
að fyrirtæki haldi starfsmannafjölda
sínum óbreyttum og veiti brátt eng-
um atvinnu.
náutum' sínum snúning, hvort sem
það er í tengslum við útflutning eða
starfsemi á heimamarkaði. Geir
Magnússon, forstjóri Olíufélagsins
hf., segir að þessi aukna samkeppni
hljóti að leiða til þess að sömu lög-
mál komi til með að gilda í rekstri
fyrirtækja hér á landi og erlendis.
„Það iifir hver sem hefur minnstan
kostnað," segir Geir. Hann bendir á
hversu miklum stakkaskiptum
rekstrarumhverfi íslenskra fyrir-
tækja Hafi tekið á undanförnum
árum. Þannig hafi bankarnir ekki
þar til fyrir fáum árum ráðið eigin
vaxtastigi og olíufélögin hafi hvorki-
stjórnað innkaupum sínum né sölu-
verði heldur hafi þetta allt verið
ákvarðað af miðstýrði ríksvaldi. „At-
vinnulífið hefur verið að koma út úr
mikilli miðstýringu og við slíkar að-
stæður fara hlutir að gerast sem
snúa að endurhæfingu fyrirtækj-
anna. Maður sér fyrir sér að þetta
muni koma inn á okkar svið í náinni
framtíð."
Geir segir að Olíufélagið standi
m.a. frammi fyrir því að þurfa hugs-
anlega að keppa við erlenda.aðila sem
ekki búi við sömu fortíðarfjárfestingu
og olíufélögin hér á landi. Sú fjárfest-
ing hafi átt sér stað á meðan að
kerfið hafi verið mjög miðstýrt -og
þörf hafi verið fyrir mjög víðfemt
dreifmgarkerfi. í dag sé raunveru-
leikinn hins vegar allt annar. Vega-
samgöngur séu mun betri, flutnings-
tæki fullkomnari og því ekki lengur
þörf fyrir birgðastöðvar í öllum
byggðarlögum.
„Það er ýmis hagræðing í pípunum
hjá íslenskum fyrirtækjum og hag-
ræðing hlýtur ávallt að hitta fólk.
Eg er hins vegar ekki viss um að
íslensk fyrirtæki hafí mótað sér
stefnu í þessum málum á sama hátt
og bandarísk fyrirtæki hafa verið að
gera, t.d. með því að bjóða starfs-
fólki að fara á eftirlaun fyrr. Þetta
er hins vegar eflaust leið sem þörf
er á að skoða hér á landi, meðal
annars með hliðsjón af því hvernig
hægt sé.að tryggja fólki sömu lífeyr-
isréttindi þó svo að það hætti að
vinna fyrr. Þetta var eflaust óhugs-
andi fyrir nokkrum árum er lífeyris-
sjóðakerfið stóð hvað verst en nú
þegar staða þess hefur batnað má
reikna með því að þetta geti orðið
raunhæfur möguleiki."
Fjöldauppsagnir engin
regla í samruna
Samruna stórfyrirtækja hefur
gjarnan fylgt mikill óvissutími fyrir
starfsfólk, enda einn helsti ávinning-
ur samruna gjarnan talinn vera auk-
ið hagræði, þ.m.t. fækkun starfs-
fólks. Hér á landi hafa ýmis fyrir-
tæki sameinast og má þar m.a. nefna
mikinn samruna á tryggingamark-
aðnum fyrir nokkrum árum, sem og
stofnun íslandsbanka. Við samein-
ingu Samvinnutrygginga og Bruna-
bótafélagsins í Vátryggingafélag ís-
lands var t.d. um flórðungi allra
starfsmanna fyrirtækisins sagt upp
störfum.
Stjórnendur íslandsbanka stóðu á
sínum tíma frammi fyrir þeirri spum-
ingu hvort ráðast ætti í fjöldaupp-
sagnir í tengslum við sameiningu Iðn-
aðar-, Verelunar-, Alþýðu- og Utvegs-
banka í íslandsbanka. Þá var valin
sú leið að segja ekki upp starfsfólki
heldur reyna þess í stað að láta fækk-
un starfsmanna skila sér smám sam-
an við það að fólk héldi til annarra
starfa eða færi á eftirlaun. Valur
Valsson, bankastjóri íslandsbanka,
segir að í raun hafi ekki önnur leið
verið talin fær á sínum tíma, m.a.
vegna þess hve flókin sameiningin
hafí verið auk þess sem gæta hafí
þurft hagsmuna viðskiptavina.
Valur segir hagræðið af samein-
ingunni hins vegar hafa skilað sér á
fáeinum árum því að starfsfólki
bankans hafi fækkað um 25% frá
sameiningu og rekstrarkostnaður á
föstu verðlagi hafi lækkað um þriðj-
ung. „Þessi aðferð skilaði því ár-
angri þó svo hún hafi tekið lengri
tíma. Það getur hins vegar vel verið
að við aðrar aðstæður þurfi menn
að taka öðru vísi á svona málum og
það verður eflaust að meta það í
hverju tilfelli fyrir sig.“
Valur segir að samkeppnin sé sí-
fellt að aukast og aukin samkeppni
þrýsti mjög á verð sem hafi það í
för með sér að fyrirtækin verði að
halda mjög vel utan um kostnað.
„Þetta hefur farið vaxandi og mun
enn eiga eftir að aukast að mínu
mati,“ segir Valur. „Þá hefur virkari
hlutabréfamarkaður, þar sem fleiri
og fleiri fyrirtæki skrá bréf sín á
markaði og viðskipti með þau fara
vaxandi, leitt til þess að fyrirtækin
þurfi að horfa meira til hagnaðar en
áður. Kröfurnar eru meiri, bæði hvað
varðar samkeppnishæfni fyrirtækja
og einnig munu kröfumar aukast um
að fyrirtækin skili hluthöfum sínum
meiri hagnaði.“
Valur segir ekki rétt að stilla upp
hagsmunum hluthafa og hagsmun-
um starfsfólks sem einhverjum and-
stæðum. „Til þess að geta skilað hlut-
höfum hagnaði ár eftir ár þurfa
menn að hafa viðskiptavinahóp sem
er ánægður og fær þá þjónustu sem
hann er að sækjast eftir á því verði
sem hann er að sækjast eftir. Til
þess að geta veitt þessa þjónustu
þurfa fyrirtækin að hafa í þjónustu
sinni hæft og ánægt starfsfólk. Þetta
fer því allt saman.“
Er ábyrgð „máttarstólpans“
enn meiri?
Finnbogi Jónsson, framkvæmdá-'
stjóri Síldarvinnslunnar hf. á Nes-
kaupsstað er í nokkuð annarri stöðu
en stjórnendur fyrirtækja á höfuð-
borgarsvæðinu hvað þetta varðar því
Síldarvinnslan er einn helsti máttar-
stólpinn í atvinnulífi bæjarins. Hann
segir að fyrirtækið hafí skyldum að
gegna, bæði gagnvart hluthöfum sín-
um og starfsmönnum, en í Ijósi þess
hvaða stöðu fyrirtækið gegni innan
síns bæjarfélags þá hafí það einnig
talsverðar skyldur gagnvart því sam-
félagi sem það sé hluti af. „í bæjarfé-
lögum sem þessum eru tiltölulega
fáir burðarásar í atvinnulífínu. Fólk
hefur fjárfest í byggðarlaginu, t.d. í
húsnæði, í trausti þess að þessi lykil-
fyrirtæki haldi áfram starfsemi. í
ljósi þessa tel ég að fyrirtækið hafi
ákveðnar skyldur gagnvart samfé-
laginu. Það getur til að mynda tæp-
ast tekið einhliða ákvörðun um að
flytja alla starfsemina annað óháð
öllum öðrum hagsmunum en sínum
eigin. Þá má ekki gleyma því að hér
er ekki einungis um starfsfólk fyrir-
tækisins að ræða heldur er einnig
um þjónustuaðila fyrirtækisins. í svo
litlu samfélagi sem þessu eru þeir
talsvert háðir svo stóru fyrirtæki.
Starfsemi okkar hefur því áhrif á
allt umhverfi okkar."
Reynt að forðast uppsagnir
á erfiðleikatímum
Finnbogi segir að hjá Síldarvinnsl-
unni sé reynt að forðast það í lengstu
lög að fækka starfsfólki þegar illa
ári í rekstri fyrirtækisins. Til að
mynda hafi starfsfólki loðnuverk-
smiðjunnar ekki verið sagt upp yfír
sumarmánuðina þrátt fyrir að starf-
semi verksmiðjunnar sé mjög lítil á
þeim tima. „Við getum ekki ætlast
til þess að þeir komi einungis þegar
við þurfum á að halda en séu síðan
settir til hliðar á vorin.“ Hann segir
hins vegar að í sumum tilfellum, t.d.
síldar- og loðnufrystingu, sé fólk ein-
ungis ráðið tímabundið enda sé þar
um mjög stutt tímabil að ræða.
„Eins ef að einhverjar grundvallar-
breytingar eiga sér stað í rekstrinum,
t.d. að einhveijar einingar fyrirtækis-
ins standi ekki undir sér lengur, þá
er óhjákvæmilegt að grípa til ein-
hverra aðgerða. Það hefur hins vegar
aðeins í undantekningartilvikum ver-
ið gripið til slíkra aðgerða gagnvart
fastráðnum starfsmönnum og þá
aðeins mjög fáum.“
Þessi fylgja með öllum nýju
glæsilegu fundarsölunum!
Fljót í fórum
ef kallað er eftir
þjónustu
Hefur mikið
tœknivit
Hefur stöðugt auga með_
öllu sem frarn fer
Hlustar eftir
öllu sem bettir
má fara
Snögg að hugsa
\
Á Scandic Hótel Loftleiðum
er glæsileg aðstaða til funda- og
ráðstefnuhalds auk fyrsta flokks
gistingar. Funda- og ráðstefnusalir
eru 10 talsins allir nýuppgerðir og
þeim fylgir fullkomnasti tækni-
búnaður sem völ er á hvort sem um
er að ræða mynd- eða talmál.
Tæknistjóri sér til þess að allt
gangi eðlilega fyrir sig og
þingfreyjur eru reiðubúnar til
aðstoðar hvenær sem er.
SCANPÍC
tOPTÞBIBIH
Pantaðn sal t tíma og stma 50 50 160
I