Morgunblaðið - 15.03.1996, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 15. MARZ 1996 B 7
DAGLEGT LÍF
Allt gert
til að milda
áhrif virkjananna
HÁKON Aðalsteinsson hjá Orku-
stofnun og Helgi Bjarnason hjá
Landsvirkjun segja að nú sé mest
rætt um virkjun Jökulsár á Brú með
Hálslóni, og einnig Eyjabakkalón
undir Snæfelli. Forsendan sé annað-
hvort stóriðja eða útflutningur raf-
orku með sæstreng.
Aðalrökin fyrir virkjuninni felast
í þörfinni fyrir vatnsaflsorku og að
hægt sé að velja kosti sem hafi lítil
áhrif á umhverfið.
Þeir segja að starfað sé í anda
Ríóráðstefnunnar um umhverfis- og
þróunarmál, en þar var því beint til
ríkisstjóma að auka notkun nýrra og
endurnýjanlegra orkugjafa sem valda
lítilli sem engri mengun. Einnig
markmiðinu að samræma orkuáætl-
anir svo að auka megi notkun end-
umýjanlegra orkugjafa og draga með
því úr notkun óæskilegra orkugjafa.
Sjónmengun virkjana í
lágmarki
Hákon segir að stefnan sé að
framleiða umhverfisvæna orku, þótt
að vísu verði að fórna gróðurlendi.
Hann segir það vega þyngra að geta
nýtt hagkvæma orku með neðanjarð-
argöngum og einu ásýndina bundna
við lónin sem myndast. „Sjónmengun
verður i lágmarki samkvæmt áætlun-
um um virkjun Jöklusár á Brú og á
Pjöllum."
Hann telur hagkvæmara að breyta
um farveg Jökulsár á Fjöllum því
það valdi meiri umhverfisröskun ef
hún er í eigin farvegi við Lambafjöll
og Dettifoss. Þrepavirkjanir í farvegi
Jökulsár á Brú yrði til dæmis um
þriðjungi dýrari og myndi skerða
KORT sem sýnir helstu virkjunarkosti; Eyjabakkalón, Hálsión
og Arnardalslón.
EYJABAKKAR, línan sýnir hluta af svæðinu sem fer undir lón,
en það er stærsta athvarf heiðagæsa í sárum í heiminum.
gróðurlendi meðfram ánni og röskun
verða á búskap í Jökuldal. Hag-
kvæmara er að finna pláss fyrir vatn-
ið sem hægt væri að miðla þannig
að áhrifin á umhverfið verði sem
minnst. „Arnardalslón yrði miðlunar-
staður fyrir Jökulsá á Fjöllum, en
Fagradal yrði hlíft.“
Um áhrif á hreindýrastofninn
vegna miðlunarlóns við Háls segir
hann að hlíðarslakkinn við ána sé
mikilvægur fyrir þann hluta hrein-
dýra sem leiti á Vesturöræfi til að
bera á snjóþungum vorum. Hins veg-
ar sé þetta lítill hluti eða innan við
fimmtungur þeirra dýra sem gangi
þar yfir sumarið. Hálslón sé ekki
sérlega afdrifaríkt fyrir afkomu
hreindýrastofnsins, og bendir á að
leitast sé við að fækka í stofninum.
Um athvarf heiðagæsa í sárum á
Eyjabakka, segir hann að heiða-
gæsastofninn sé í sögulegu hámarki
og að meira en 4 af hverjum 5 heiða-
gæsahreiðrum séu við Jökulsá á
Fjöllum og Jökulsá á Dal. Áætlað
sé að 10% setinna hreiðra við Jök-
ulsá á Fjöllum fari undir vatn og um
20% við Jökulsá á Dal.
Höfða mætti til annars hóps
ferðamanna
„Ferðamönnum mun ef til vill'
fækka á þessu svæði vegna þess að
þar verður manngert umhverfi. Ein-
hveija mun ekki fýsa að koma. En
bætt aðgengi á þessu svæði gæti
hugsanlega laðað annan hóp ferða-
manna að,“ segir hann. „Osnortin
náttúra höfðar til ákveðinna erlendra
ferðamanna en þeir eru kannski ekki
nema um 5%. En hvað eru hinir
ferðamennirnir að gera? ímynd Is-
lands sem ósnortins lands er í sjálfu
sér falsímynd."
„Áhrif svona framkvæmda á
ferðaþjónustuna er flókið mál, og
erlendis frá er ekki mikla reynslu
að fá. Helst frá Noregi, sem sýnir
að ferðamennskan breytist og flyst
annað. Hér á landi er ferðaþjónustan
fyrst og fremst sumaratvinnuvegur
fyrir skólafólk," segir Hákon.
„Einnig má nefna að ferða-
mennskan krefst mikillar orku á tak-
markaðri auðlind sem er olía og bens-
ín sem valda mengun.“
Siðferðisspurningar vegna
virkjunar hálendisins
„Spurningin er hvaða rétt dýrateg-
undin maður hafi til að gera eitthvað
á kostnað annarra lífvera," segir
Hákon. „Spurningin er líka hvaða
aðili grös merkurinnar eða dauð nátt-
úra sé að þessari spurningu. Vandinn
snýst líka um lífsskilyrði afkomenda
okkar og hversu nærri náttúrunnii
við erum að ganga. En siðferðis-
spurningar hafa bara ekki verið neitt
í umræðunni og þess vegna erfitt
að svara þeim núna.“
Edvard Guðnason hjá Lands-
virkjun segir að ef af samningi við
rafveitur á Norður-Skotlandi yrði,
þyrfti hann að vera langtímasamn-
ingur a.m.k. upp á 25-30 ár, en þann
tíma þarf til að fyrirtækið gæti borg-
að sig og líftími sæstrengs er 25-30
ár. ■
Maðurinn lagi sig
að hamslausu hálendinu
Úr bók Hjálmars R. Bárðarsonar: Fuglar íslands.
HEÍÐAGÆS.
KÁRI Kristjánsson, fyrr-
verandi landvörður í
Herðubreiðarlindum og
fulltrúi Ferðamálaráðs í
Náttúruverndarráði, tekur
afstöðu gegn virkjunum
norðan Vatnajökuls. „Rétt-
urinn er náttúrunnar til að
vera eins og hún er, og það
þarf gild rök til að breyta
gróður- og dýralífi á há-
lendinu," segir hann.
Hann teflir hugmyndum
um ferðamennsku á há-
lendinu gegn hugmyndinni
um orkuver. „Það á að gera
kröfu til að nýta hálendið
fremur til að laða að ferða-
menn en umbreyta því
vegna tímabundinnar sölu
á rafmagni til Evrópu.“
Líftíml virkjana
skammur
„Sala raforku gegnum sæstreng
er ef til vill einungis arðbær í
nokkra tugi ára, og virkjanirnar
eru afskrifaðar á 80 árum. Spurn-
ingin er á að fórna mikilfenglegri
náttúru fyrir hagsmuni einnar
kynslóðar?
Ef það þarf að nýta hálendið,
er miklu skynsamlegra að Ieggja
það undir ferðamennsku, en þess
ber að geta að erlendir ferðamenn
sem þrá ósnortra náttúru óska
ekki eftir malbikuðum vegum,
brúm yfir ár, sjoppum og öðrum
fylgifiskum nútimamannsins.
Heldur slæma vegi sem fylgja
landslaginu. Þeir eru nefnilega á
flótta undan skipulagsáráttu
mannsins og tilhneigingu að
sveigja landið að sér.
Það sem gerist við virkjanir
norðan Vatnajökuls er að Jökuls-
árnar fá nýjan farveg ákveðinn
af mönnum, Eyjabökkum er sökkt
og Dettifoss ásamt mörgum öðr-
um fossum verður undir handar-
krika mannsins. Stífla verð-
ur við Kárahnúk og
Dimmugljúfur tæmast.
Þetta er brot af því sem
ráðgert er og sem ég tel
alvarlegast," segir Kári.
Hann er ekki sammála
þeim sem kalla vatnsorku-
virkjanir á íslandi „græna
orku“ vegna þess að fyrst
þarf að „eyðileggja nátt-
úruleg verðmæti, en um-
rætt svæði er best gróna
hálendið á landinu." Einnig
telur hann að svara þurfi
siðferðilegum spurningum
eins og „Höfum við rétt til
að sökkva þessu landi eins
og Eyjabökkum 50 ferkíló-
metra svæði á einubretti?"
„Græn orka frá Islandi
leysir engan vanda í Evr-
ópu,“ segir hann, „Hún veg-
ur svo lítið. Einnig má nefna að
þótt virkjanir á hálendinu skapi
mikla vinnu í nokkur ár, þarf ekki
nema nokkra sérfræðinga til að
starfa við virkjanirnar þegar þær
eru fullbúnar.
Hver græðir á virkjun?
Einnig er óvíst hvað Austfirð-
ingar græði mikið á fyrirtækinu,
sérstaklega ef sæstrengsverk-
smiðjan verður í Reykjavík en
ekki til dæmis á Reyðarfirði," seg-
ir Kári Kristjánsson að lokum. ■
GULI MIÐINN TRYGGIR GÆÐIN!
Gingko biloba er ein elsta
jurtategund jarðarinnar.
Það hefur stundum verið
nefnt musteristré af því að jurt-
in, sem talin var löngu útdauð
fannst lifandi í afskekktum
musterisgarði í Kína.
Á síðari árum hefur Gingko
mikið verið rannsakað af vest-
rænum vísindamönnum. Ótví-
rætt kemur fram gagnsemi þess
við ýmsum öldr-
unareinkennum.
Virkni Gingko
virðist tengjast
bættri blóðrás
végna flavonoida
m jurtin
er auðug af.
Úlfur
Ragnarsson
læknir
segir:
„Ég hefséð mjögjákvað áhrif
Gingko biloba hjá mörgum sem ég
hef ráðlagt að reyna það við
minnisleysi, til að örva blóðrás,
einkum í heila. Það lifnar oft yfir
starfiemi heilans. Bestur árangur
nast meðþví að nota það samfellt
í lengri tíma. “
fðh
eilsuhúsið
Kringlunni & Skólavörðustíg