Morgunblaðið - 20.03.1996, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 20. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Mandela tregur til að ræða brestina í hjónabandi sínu
Segist ekki vilja
valda Winnie
álitshnekki
Jóhannesarborg. Reuter.
NELSON Mandela, forseti Suður-Afríku, hvatti
í gær lögfræðinga eiginkonu sinnar, Winnie, til
að neyða hann ekki til að lýsa því í smáatriðum
hvernig hjónaband þeirra fór út um þúfur og
valda henni þannig álitshnekki. Hann lét þessi
orð falla þegar hann kom fyrir rétt í Jóhannesar-
borg þar sem fjallað var um beiðni forsetans
um lögskilnað.
„Ég skora á ykkur að spyrja mig ekki spurn-
inga sem gætu neytt mig til að valda henni álits-
hnekki og börnum okkar og barnabörnum hug-
arangri," sagði Mandela.
Forsetinn var að svara spurningu Ismails Sem-
enya, lögfræðings Winnie, og kvaðst ekki vilja
skýra frá því nákvæmlega hvenær 38 ára hjóna-
band þeirra fór út um þúfur. „Ég legg ekki
kapp á að þvo óhreina tauið opinberlega.“
Winnie sætti ofsóknum
Mandela sagði að Winnie hefði sætt ofsóknum
öryggislögreglu hvíta minnihlutans fyrir afnám
kynþáttaaðskilnaðarins. Margar konur hefðu
þó þurft að líða miklu meiri þjáningar en hún.
„Þeir hundeltu hana og neyddu vinnuveitend-
ur hennar til að segja henni upp þegar ég var
í fangelsi," sagði Mandela. „Hún var þó ekki ein
í þessari baráttu,“ sagði forsetinn en bætti við
að hann vildi ekki gera of lítið úr þætti Winnie
í baráttunni gegn aðskilnaðarstefnunni.
Mandela var leystur úr haldi í febrúar 1990
eftir að hafa setið í fangelsi í 27 ár vegna bar-
áttunnar gegn stjórn hvíta minnihlutans. Hann
viðurkenndi í gær að Winnie hefði á þessum
tíma þurft að ala upp dætur þeirra, Zindzi og
Zenani, án hjálpar hans. „Menn verða þó að
taka tillit til þess að hún fékk aðstoð frá fjöl-
mörgum stofnunum og einstaklingum."
Lögfræðingur Mandela sagði á mánudag að
framferði Winnie og framhjáhald hefði valdið
hneisu, sem forsetinn hefði liðið fyrir. Mandela
sagði hana hafa verið í þingum við lögfræðing
Afríska þjóðarráðsins (ANC) þegar þau skildu
NELSON Mandela WINNIE Mandela
að borði og sæng í apríl 1994. Hún hefði viður-
kennt framhjáhald þegar vinur þeirra beggja,
George Bizos, virtur lögfræðingur sem sérhæf-
ir sig í mannréttindamálum, krafði hana skýr-
inga á bréfi sem hún skrifaði meintum ást-
manni sínum.
Mandela kvaðst hafa neyðst. til þess að biðja
dætur þeirra um að reyna að fá Winnie til að
samþykkja lögskilnað „með reisn". „Þeim var
kunnugt um vandamál mín heima fyrir og þær
tóku mér nyög vel en auðvitað skiptist hollusta
þeirra milli móður þeirra og mín. Þeim tókst
ekki að telja henni hughvarf."
Umdeild baráttukona
Mandela er 77 ára, 16 árum eldri en Winnie,
og aðstoðarmenn hans reyndu fram á síðustu
stundu að ná samkomulagi við hana til að hlifa
forsetanum við málaferlunum og álaginu sem
þeim fylgir.
Winnie Mandela stóð með eiginmanni sínum
þegar hann var í fangelsi og var mikils metin
fyrir baráttuna gegn aðskilnaðarstefnunni en
vinsældir hennar hafa minnkað á síðustu árum
vegna umdeildrar framgöngu hennar. Lífverðir
hennar voru dæmdir fyrir morð á 14 ára dreng
og hún var dæmd í sex ára fangelsi fyrir að
hafa átt þátt í að ræna og misþyrma drengnum
og þremur öðrum. Afrýjunardómstóll hnekkti
fangelsisdómnum og henni var gert að greiða
sekt vegna málsins.
Winnie nýtur þó enn hylli meðal fátækra
blökkumanna og er formaður kvennasamtaka
Afríska þjóðarráðsins.
Powell vill enn
ekki í framboð
Washington. The Daily Telegraph.
BOB Dole, leiðtogi meirihluta repúblikana í öldungadeild Bandaríkjaþings,
hefur svo gott sem tryggt sér tilnefningu flokks síns til að vera forseta-
efni hans í kosningunum í nóvember og vangaveltur um það hver verði
varaforsetaefni hans eru í algleymingi. Colin Powell, fyrrverandi yfirmaður
bandaríska herráðsins, gæti riðið baggamuninn fyrir Dole, en í viðtali sagði
herforinginn að hann hygðist ekki taka þátt í stjórnmálum þetta árið. Dole
lét sér fátt um yfirlýsingu Powells finnast á mánudag.
„Það eru allir að
tala við hershöfðingj-
ann, nema ég,“ sagði
Dole, sem var spáð
yfirburðasigri í for-
kosningum í Illinois,
Michigan, Ohio og
Wisconsin í gær og
gæti því náð þeim full-
trúafjölda, sem þarf til
tilnefningar á lands-
fundi repúblikana í
San Diego í Kaliforníu í ágúst.
Enginn listi
Bandamenn Doles segja að hann
hafi ekki gert lista yfir vænleg vara-
forsetaefni þótt fátt annað sé rætt
í herbúðum hans en hver sé besti
kosturinn. Samkvæmt skoðana-
könnunum gæti munað 20 pró-
sentustiga fylgisaukningu ef Pow-
ell yrði í framboði til varaforseta.
Powell var orðaður við forseta-
framboð í haust, en í nóvember
greindi hann frá því að hann hygð-
ist ekki gefa kost á sér. Menn hafa
velt vöngum yfir því hvort hann
mundi skipta um skoðun ef hann
ætti þess kost að fara í framboð
með Dole, en í viðtali við Carl Row-
an, dálkahöfund dagblaðsins The
Chicago Sun-Times gaf hann í skyn
að hann mundi ekki demba sér út
í pólitík þótt reynt yrði að höfða til
föðurlandsástar hans.
Powell kvaðst ósáttur við að aðr-
ir_töluðu fyrir hönd sína og sagði:
„Ég tala við þig fyrir mína hönd.
Afstaða mín er enn sú að ég hyggst
ekki gefa kost á mér til embættis,
sem er kosið til.“
Þrátt fyrir þessi ummæli Powells
eru ýmsir þeirrar hyggju að hann
gæti látið segjast. Hann myndi til
dæmis eiga erfítt með að slá hend-
inni á móti boði um bæði varafor-
setaembættið og embætti utanríkis-
ráðherra. Slíkur leikur myndi einnig
slá vopnin úr höndum þeirra, sem
eru ósammála Powell um fóstureyð-
ingar.
Buchanan fagnar
Pat Buchanan, andstæðingur
Doles í baráttunni um tilnefningu
repúblikana, fagnaði orðum Pow-
ells.
Buchanan hafði hótað að ganga
út af landsfundinum ef Powell yrði
gerður að varaforsetaefni vegna
þess að hann er fylgjandi fóstureyð-
ingum og aðgerðum til framdráttar
minnihlutahópum.
„Hvers vegna ættu íhaldsmenn
að styðja varaforsetaefni, sem gekk
í flokkinn fyrir þremur mánuðum?"
spurði Buchanan.
Valgerður Bjarnadóttir á fundi Evrópusamtakanna
Aðild A-
Island gæti haft áhrif á nýj a
sj ávarútvegsstefnu ESB
VALGERÐUR Bjarna-
dóttir, viðskiptafræð-
ingur og deildarstjóri
hjá EFTA í Brussel,
segir koma til greina
að ísland geti fengið
áhrif á endurskoðun
sj ávarútvegsstefnu
Evrópusambandsins,
með því að íslenzk
stjórnvöld væru búin
að undirrita aðildar-
samninga er endur-
skoðunin hæfist, en
þjóðin ekki búin að
taka af skarið um aðild
í atkvæðagreiðslu.
Þetta kom fram í máli
Valgerðar á fundi Evr-
ópusamtakanna um rikjaráðstefnu
ESB, sem haldinn var í fyrradag.
Valgerður sagðist ekki hafa
mikla trú á að kröfur Breta, um
að þættir í sjávarútvegsstefnu ESB
yrðu teknir til endurskoðunar á
ríkjaráðstefnunni, næðu fram að
ganga. Hins vegar ætti að ljúka
endurskoðun hinnar sameiginlegu
sjávarútvegsstefnu fyrir lok ársins
2002, þannig að stutt væri í að
málið yrði tekið upp í heild sinni.
í svari við fyrirspurn frá Ágúst
Einarssyni, þingmanni Þjóðvaka,
sagði Valgerður að ef ísland legði
fram umsókn um aðild að Evrópu-
sambandinu, þyrfti framkvæmda-
stjórn sambandsins lík-
lega þijá til sex mánuði
til að fjalla um hana.
Samningaviðræður
tækju síðan varla
meira en ár. „Á hinn
bóginn sýnist mér að
þrátt fyrir að málið
kæmist á dagskrá, sé
nokkuð ósennilegt að
ísland gengi í Evrópu-
sambandið fyrr en það
sæi niðurstöðu endur-
skoðunar á sjávarút-
vegsstefnunni. Hins
vegar hlyti það að vera
mjög klókt af íslend-
ingum að vera búnir
að semja sig inn og
skrifa undir og taka svo fullan þátt
í starfinu þegar endurskoðunin
byrjar," sagði Valgerður.
Hægt að fá aðlögunartíma þar
til ný stefna tekur gildi
Hún benti á að eftir að Norð-
menn hefðu lokið samningaviðræð-
um við Evrópusambandið hefðu
þeir setið í ráðherraráði þess í hálft
ár og haft þar áhrif á gang mála.
„Ef íslenzka ríkisstjórnin skrifar
undir með fyrirvara um samþykki
þjóðarinnar, munu íslenzkir fulltrú-
ar sitja 'á öllum fundum, þar sem
samið verður um nýja sjávarútvegs-
stefnu. Það hefur meiri áhrif að
vera inni en úti,“ sagði Valgerður.
Hún nefndi einnig þann mögu-
leika að ísland gengi í Evrópusam-
bandið fyrr, þ.e. áður en endurskoð-
un sjávarútvegsstefnunnar myndi
hefjast. „Það skiptir miklu máli í
þessari umræðu að þáð eru ekki
nema fjögur ár til aldamóta. Það er
ekki hægt að fá undanþágur frá
sjávarútvegsstefnunni, en það er
hægt að fá aðlögunartíma. Fimm
ára aðlögunartími þykir ekki langur.
Portúgalar og Spánverjar sömdu um
tíu ára aðlögunartíma að t.d. land-
búnaðarstefnunni. Ef ísland semdi
um aðild, væri ekkert ótrúlegt að
ísland fengi a.m.k. aðlögun þar til
gamla sjávarútvegsstefnan yrði
gengin úr gildi,“ sagði Valgerður.
Valgerður sagði að miðað við
óbreytta sjávarútvegsstefnu ESB
lægi það fyrir að ef ísland gengi í
sambandið, yrðu kvótaákvarðanir
teknar í Brussel. Þær væru hins
vegar teknar á grundvelli fiski-
fræðilegs mats og á grundvelli hefð-
bundinna veiða. „Það eru mjög
miklar líkur á því að ef ísland færi
í þessa úthlutun, fengi ísland kvót-
ann sinn,“ sagði Valgerður. Hún
sagði jafnframt að aðild að ESB
ætti ekki að þurfa að koma í veg
fyrir að íslendingar viðhéldu eigin
fiskveiðistjórnunarkerfi innan þess
heildarkvóta, sein landið fengi út-
hlutað, hvort sem um væri að ræða
núverandi kvótakerfi eða kerfi með
veiðileyfagjaldi.
Engin tenging við EFTA
Valgerður sagði, aðspurð um
áhrif EFTA-ríkjanna á gang mála
á ríkjaráðstefnunni, að þau væru
engin. Nefnd, sem skipuð hefði ver-
ið á síðasta ári í formennskutíð
Spánar í ráðherraráði ESB, hefði
haldið þijá fundi með fulltrúum
EFTA-ríkjanna og gert þeim grein
fyrir undirbúningi fyrir ráðstefn-
una. „Evrópusambandið hefur hins
vegar lagt mjög skýra áherzlu á
að það er engin tenging við EFTA
í þessum málum,“ sagði Valgerður.
Hún benti á að á fundi í EES-ráð-
inu í desember hefði EFTA viljað
koma málefnum ríkjaráðstefnunnar
á dagskrá, en það hefði ekki tekizt.
Valgerður sagði að almennt félli
samstarfið við EFTA á vettvangi
EES-samningsins í skuggann af
öðrum viðfangsefnum ESB og að
aðeins fjórir starfsmenn sambands-
ins sinntu EES-málum.
Valgerður
Bjarnadóttir
Evrópu
mikilvæg-
asta málið
Stromberg, Kaupmannahöfn. Reuter.
KLAUS Kinkel, utanríkisráðherra
Þýskalands, ávarpaði í gær ráð-
stefnu um evrópskan samruna í
Stromberg í Þýskalandi. Sagði
hann stækkun Evrópusambands-
ins til austurs vera eitt mikilvæg-
asta mál framtíðarinnar.
Kinkel sagði Þjóðveija hafa sér-
stakan áhuga á aðild Austur-Evr-
ópuríkja þar sem að Þjóðveijar
voru þeir er högnuðust mest á
frelsisbaráttu þjóða í Mið- og Aust-
ur-Evrópu. „Án baráttu þeirra fyr-
ir frelsi hefði sameining [Þýska-
lands] ekki verið möguleg," sagði
Kinkel.
Verður að fjölga ríkjum
Niels Helveg Petersen, utanrík-
isráðherra Danmerkur, lagði í við-
tali við Reuters í gær sömuleiðis
mikla áherslu á mikilvægi þess að
ríki í austurhluta álfunnar fengju
aðild að ESB. Ella væri hætta á
að litið yrði á ríkjaráðstefnu sam-
bandsins sem klúður.
„Verður hægt að fjölga aðildar-
ríkjum að ríkjaráðstefnunni lok-
inni? Ef það verður hægt er það
gott, en ef það verður ekki hægt
er það stórslys," sagði Helveg
Petersen. Hann sagði núverandi
aðildarríki vera sammála um það
að rétt væri að fjölga aðildarríkj-
um þó að skoðanir væru skiptar
hvernig haga ætti fjárhagslegri
hlið stækkunar.