Morgunblaðið - 20.03.1996, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 20. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREIIMAR
Urskurður um umhverfismat
og deiliskipulag Hveravalla
Afangasigur Ferðafélags Islands
HINN 7. mars sl. kvað skipuiags-
stjóri ríkisins upp úrskurð um fyrir-
hugaðar stórframkvæmdir Svín-
vetninga og Torflækinga á Hvera-
völlum, en úrskurður þessi, sem er
afar athyglisverður,
lýtur að mati á um-
hverfisáhrifum mikill-
ar mannvirkjagerðar á
þeim stað samkvæmt
deiliskipulagstillögu,
sem hrepparnir höfðu
lagt fram til opinbers
mats. Byggjast þau
drög að deiliskipulagi
á grundvelli aðalskipu-
lags svæðisins, sem
sömu aðilar höfðu látið
gera og fengið staðfest
fyrir fáum árum, en
þar er m.a. gert ráð
fyrir því, svo sem nú
er almennt orðið kunn-
ugt, að rifínn verði
nýrri og stærri skáli Ferðafélagsins
á staðnum og jafnframt stórt og
vandað salernishús, sem stendur
nálægt honum, auk annarrar rösk-
unar á aðstöðu félagsins á Hvera-
völlum. í staðinn ætla skipuleggj-
endur sjálfír að reisa mikil mann-
virki á staðnum, fyrst á allt að 900
fermetrum en síðar á 1.500 fer-
metra viðbótarbyggingarsvæði,
sem þeir ætla sér einnig þarna í
„hjarta öræfanna". Má með sanni
segja, að þegar öll þau bólvirki
verða komin upp verði orðið mjög
öðruvísi um að litast á Hveravöllum
en þegar Fjalla-Eyvindur gamli
þreyði þar þorrann og góuna fyrir
margt löngu!
Eftir að þessar stórfelldu fyrir-
ætlanir voru orðnar. alþjóð kunnar
nú í vetur, fyrir réttmæta tilstuðlan
fjölmiðla, hófst mikil umræða um
þær manna á meðal. Kom þá skýr-
lega í ljós, að fjöldi manna víða um
land - reyndar allur almenningur
að því er virðist - taldi hugmyndir
framkvæmdar- og skipulagsaðil-
anna um þjónustumið-
stöðina miklu á Hvera-
völlum fráleitar og
gersamlega óveijandi,
m.a. vegna augljósra
náttúruverndarsjón-
armiða en einnig sök-
um þess að ekki yrði
séð að þær samrýmd-
ust eðlilegum þörfum
ferðamanna eða ósk-
um þeirra um skála-
búnað á þessum stað.
Hafa forsvarsrnenn
Ferðafélags íslands,
sem er þolandinn í
þessu sérkennilega
skipulagsmáli, sannar-
lega fundið mikinn
stuðning meðal almennings, sem
styrkir þá í baráttu þeirra frammi
fyrir hinum æðstu skipulagsyfir-
völdum.
Er með ólíkindum ef skipu-
lagsyfirvöldin, sem vissulega hafa
fulla vitneskju um þennan hug al-
mennings og þær röksemdir er að
baki honum liggja, hundsa hann
við endanlega afgreiðslu á deilu-
málum Ferðafélags íslands við
sveitarstjórn Svínavatnshrepps - en
sá hreppur telur sig hafa lögsögu
yfir Hveravöllum.
í kjölfar þess að tillögur Svín-
vetninga að deiliskipulagi á Hvera-
völlum ásamt tilheyrandi umhverf-
ismati þeirra höfðu verið auglýstar
sendu fjölmargir aðilar - félaga-
samtök og opinberar stofnanir -
umsagnir og athugasemdir til
skipulagsstjóra ríkisins. Er ástæðu-
Gjalda þarf varhug við
ógrunduðum fyrir-
ætlunum, segir Páll
Signrðsson, og standa
vörð um óspillta
náttúru landsins.
laust að leyna því, að í mörgum
þessara athugasemda birtist hörð
gagnrýni á deiliskipulagið og um-
hverfismatið. Svo sem við mátti
búast sendi Ferðafélag íslands m.a.
mjög ítarlega umsögn, þar sem
tekið var faglega á málum. Var
þar lagt til við skipulagsstjóra ríkis-
ins, að deiliskipulaginu yrði hafnað,
sökum þess að bæði deiliskipulagið
og frumumhverfismatið væru „illa
unnin og tíðum í mótsögn við þær
hugmyndir, sem menn hafa um þá
starfsemi er fram á að fara á há-
lendinu". Frá ýmsum málsmetandi
aðilum, félagasamtökum jafnt sem
opinberum ráðum og nefndum, auk
Ferðafélagsins, komu einnig fram
skýrar ábendingar um að skipu-
lagstiilögurnar samræmdust alls
ekki viðurkenndum hugmyndum
ferðamálayfirvalda og forsvars-
manna ferðaþjónustunnar í landinu
um að stórar þjónustumiðstöðvar
ættu ekki heima inni á hálendinu
heldur væru þær betur komnar í
jöðrum þess, sökum þess að það
fyrirkomulag auðveldi stjórnun og
takmarki viðveru fólks á hálendinu
auk þess sem það hlífi viðkvæmri
náttúru. Hafði sú stefna m.a. birst
skýrlega í skýrslu samgönguráðu-
neytisins „Ferðamál á Islandi“ árið
1983, en æðstu stjórnvöld ferða-
mála hafa síðan margítrekað þessa
stefnu og síðast nú af þessu tilefni.
Þá kom einnig fram í sumum
hinna mikilvægustu umsagna, að
nauðsynlegt sé að samræma yfir-
stjórn málefna, er varða miðhálend-
ið, í stað þeirra vandkvæða er hlot-
ist geta af núverandi stjórnun fjöl-
margra sveitarfélaga. Þannig er
t.d. í umsögn Ferðamálaráðs minnt
á þá ályktun ferðamálaráðstefnu á
vegum ráðsins árið 1991, að nauð-
synlegt sé að miðhálendið verði
sett undir eina skipulagsstjórn og
svæðið skýrt afmarkað og skil-
greint, auk þess sem stefnt skuli
að því að gera hálendið allt að ein-
um þjóðgarði.
Allt eru þetta athugasemdir, sem
óhugsandi er að æðstu yfirvöld
skipulags- og byggingarmála geti
látið sem vind um eyru þjóta við
endanlega skipulagningu hálendis-
ins, þ.á m. Hveravalla.
í úrskurði sínum fjallar skipu-
lagsstjóri um fyrrnefndar umsagnir
og athugasemdir í mjög ítarlegu
máli og rökstyður flestar niðurstöð-
ur sínar jafnframt vendilega. Hafa
helstu niðurstöður hans þegar verið
birtar í fjölmiðlum og því óþarfi
að endurtaka þær hér, nema hvað
áréttað skal að hann gat ekki, að
svo búnu máli, staðfest fyrir sitt
leyti umrætt deiliskipulag og um-
hverfismat. Þess í stað mælti hann
fyrir um fjölmörg atriði, sem afla
þyrfti nánari upplýsinga um og að
ráðist skyldi í viðamikið mat á
umhverfisáhrifum fyrirhugaðra
framkvæmda Svínvetninga og
Torflækinga á Hveravöllum, svo
sem nánar er talið í átta liðum í
úrskurðarorðunum. Verði sveitar-
félögin við því, hlýtur að verða um
að ræða langvarandi og kostnað-
arsamar rannsóknir áður en unnt
verði að leggja deiliskipulag fram
að nýju. Reynir þá á það m.a.,
hvort framkvæmdaaðilar haldi fast
við áform sín þegar þeim er orðið
þetta ljóst og hafa auk þess komist
að raun um að væntanlegur „stór-
rekstur" þeirra á Hveravöllum verði
ekki arðvænlegur.
Sérstaka athygli vekur, að í úr-
skurði sínum segir skipulagsstjóri
m.a.: „Eignarhald lands á Hvera-
völlum er ekki ljóst. Því getur
Svínavatnshreppur ekki veitt bygg-
ingarleyfi á svæðinu, þar sem nýt-
ingarheimildir umsækjanda [þ.e.
hreppsins sjálfs] á fyrirhuguðu
byggingarlandi þurfa að vera ljósar
áður en byggingarleyfi er veitt.“
Er þá jafnframt vísað til nýlegs og
alkunns héraðsdóms, þar sem stað-
fest var að Svínavatns- og Torfu-
lækjarhreppar eiga ekki land á
Hveravöllum, en þeim dómi var
áfrýjað til Hæstaréttar 8. febrúar
sl.
Af því sem að framan var rakið
er ljóst, að sá úrskurður skipulags-
stjóra, sem hér hefur verið fjallað
um, er í raun réttri aðeins bráða-
birgðaúrskurður - sem þó felur í
sér áfangasigur fyrir Ferðafélag
íslands í deilumálinu um skipulag
ferðamannaþjónustu á Hveravöll-
um. Enn eru vissulega blikur á lofti:
Umhverfisráðuneyti hefur ekki fellt
úrskurð um stjórnsýslukæru fé-
lagsins vegna aðalskipulags Svína-
vatnshrepps að því er varðar
Hveravallasvæðið og alls ekki er
enn loku skotið fyrir það að deili-
skipulag Svínvetninga verði um síð-
ir að veruleika, ef þeim tekst á
komandi árum að fullnægja hinum
ströngu skilyrðum, sem skipulags-
stjóri setti þeim í úrskurði sínum.
Enn er því full ástæða fyrir almenn-
ing - alla þá sem unna ferðalögum
og óspilltri náttúru íslands - að
halda vöku sinni og leggja sitt af
mörkum til þess að sannfæra
stjórnvöld um nauðsyn þess að
gjalda varhug við ógrunduðum fyr-
irætlunum um meiri háttar mann-
virkjagerð á hálendinu með þeim
hætti, sem hér hefur verið gerður
að umræðuefni.
Höfundur er forsetí
Ferðafélags íslands.
Páll
Sigurðsson
í NEFNDARÁLITI
sem menntamálaráðu-
neytið sendi frá sér í
mars 1995 um eflingu
uppeldis- og kennara-
menntunar á íslandi
koma fram hugmyndir
um samræmda
rammalöggjöf fyrir
kennaramenntunina.
Einn af hornsteinum
góðs skóla og skóla-
þróunar er öflug og
staðgóð kennara-
menntun. Það er mjög
mikilvægt að sam-
ræmd rammalöggjöf
um kennaramenntun-
ina taki til grunn-
menntunar, endurmenntunar og
framhaldsmenntunar. Að kennara-
menntunarstofnanir auki sam-
vinnu og samræmingu á grunn-,
framhalds- og endurmenntun
kennara og skólastjóra.
Örar breytingar og þróun í
skólastarfi, ásamt breyttu hlut-
verki og kröfum til skóla, kalla á
aukna símenntun kennara og
skólastjóra. í skólastefnu Kennara-
sambands íslands er lögð áhersla
á að kennarar og skólastjórar eigi
jafnan kost á fjölbreyttri fram-
halds- og endurmenntun, bæði á
starfstíma skóla og utan hans.
Kennarar og skólastjórar verða að
eiga greiðan aðgang að kennara-
menntunarstofnunum til að sækja
sér þann styrk og menntun sem
nauðsynleg eru faglegri vitund og
öryggi í starfi, auka þekkingu sína
og færni og fylgjast
með þeim nýjungum
eða breytingum sem
verða í skólastarfi og
í uppeldis- og kennslu-
fræðum.
Framhaldsmenntun
Kennaraháskóli ís-
lands hefur undanfar-
in tvö ár boðið upp á
framhaldsnám til M.
Ed.-prófs í uppeldis-
og menntunarfræð-
um. Mjög mikil að-
sókn hefur verið að
framhaldsnáminu og
ljóst að brýn nauðsyn
er á slíku námi. Nú er
í fyrsta sinn boðið upp á að kennar-
ar og skólastjórar geti sótt nám í
stjórnunarfræðum eða faggrein
sem ljúki með meistaragráðu. 156
umsækjendur eru um námið næsta
vetur en einungis 60 umsækjendur
munu fá skólavist.
Af þessu er ljóst að velja þarf
umsækjendur í námið og miðað við
fjárveitingar mega ungir kennarar
eða skólastjórar búast við því að
þurfa að bíða í að minnsta kosti
5-10 ár áður en þeir eiga kost á
framhaldsnámi. Framgangur
þessa máls ætlar því að verða með
svipuðu sniði og námsleyfi kennara
og skólastjóra, en til þess að eiga
þar möguleika þarf viðkomandi að
hafa 15-20 ára starfsreynslu.
Endurmenntun
Samkvæmt 50. gr. laga um
Uppeldismálaþing
verður haldið í Reykja-
vík 23. mars. Svanhild-
ur M. Ólafsdóttir
skrifar um samræmda
stefnu í framhalds-
og endurmenntun.
grunnskóla nr. 66/1995 skulu
kennarar og skólastjórar eiga kost
á endurmennun og skal til þess
verkefnis árlega veitt fé á fjárlög-
um. Á hveiju ári sækja fjölmargir
kennarar og skólastjórar um
endurmenntunarnámskeið Kenn-
araháskóla íslands, en því miður
fær stór hluti þeirra höfnun. í fyrra
bárust 3.036 umsóknir, en einung-
is 900 voru samþykktar. Þar á
meðal voru námskeið sem hin
ýmsu fagfélög kennara héldu sjálf,
að hluta til eða á eigin vegum,
vegna fjárskorts endumenntunar-
deildar.
í fjárlögum ríkisins á þessu ári
er ekki gert ráð fyrir auknum fjár-
veitingum til endurmenntunar, en
þær eru um 21,7 milljónir kr. Af
þeim fara um 6 milljónir í ferða-
og dvalarkostnað og 3 milljónir til
reksturs endurmenntunardeildar.
Það eru því um 12 milljónir á þessu
ári sem fara til beinnar endur-
menntunar um 4.000 kennara og
skólastjóra hér á landi. Miðað við
þessa stefnu og fjárveitingar geta
kennarar og skólastjórar gert ráð
fyrir því að komast á endurmennt-
unarnámskeið á 5-6 ára fresti þrátt
fyrir þá skyldu þeirra að sækja
endurmenntun í tvær vikur annað
hvert ár samkvæmt kjarasamn-
ingi.
Staða mála í mars 1996
Aðsókn kennara og skólastjóra
í framhalds- og endurmenntun er
mikil, en fjárveitingar rikisins eru
nú sem fyrr af skornum skammti
og alls ekki í takt við þá stefnu
sem fram kemur í skýrslu nefndar
um mótun menntastefnu frá 1994.
Þar er bent á nauðsyn þess að
efla grunn- og endurmenntun
kennara og að starfandi kennurnm
verði gert kleift að viðhalda þekk-
ingu sinni og bæta starfshæfni
sína. Auk þess sem það er talið
æskilegt að kennarar fái aukin
tækifæri til að taka þátt í rann-
sóknum á námi og skólastarfi,
meðal annars í tengslum við fram-
haldsnám til meistaragráðu í
kennslufræðum.
Þá gera ný grunnskólalög kröfur
til aukinnar framhalds- og endur-
menntunar kennara og skólastjóra
hvað varðar mat á skólastarfi,
skólanámskrárgerð auk nýbreytni-
og þróunarstarfa sem gert er ráð
fyrir að skólar fái aðstoð við. Það
er brýnt að þessum málum verði
sinnt nú þegar og að fjárframlög
til framhaldsmenntunar og lög-
bundinnar endurmenntunar kenn-
ara og skólastjóra verði stóraukin.
Ár símenntunar er tilvalið tæki-
færi til þess.
Það er fagnaðarefni að í tillög-
um menntamálaráðuneytisins um
menntun, menningu og upplýs-
ingatækni nú í mars 1996 skuli
það vera markmið að veita starf-
andi kennurum öfluga og stöðuga
ráðgjöf við að nýta sér hugbúnað
og upplýsingatækni og að til þess
verði veittur sérstakur stuðningur
við skipulagningu nýrra námskeiða
í grunnmenntun, endurmenntun
og framhaldsmenntun kennara og
skólastjóra. Þá er í nýútgefinni
verkefnaáætlun menntamálaráðu-
neytisins lögð áhersla á, að efla
og móta þurfi víðsýna stefnu hvað
varðar símenntun, endurmenntun
og fullorðinsfræðslu þannig að all-
ir eigi kost á að nýta sér slíka
menntun.
Samræmd stefna í fram-
halds- og endurmenntun
Það er löngu orðið tímabært að
mótuð verði samræmd stefna í
framhalds- og endurmenntunar-
málum kennara og skólastjóra,
bæði í grunnskólum og framhalds-
skólum. Skólamálaráð Kennara-
sambandsins og skólamálanefnd
Hins íslenska kennarafélags hafa
fjallað um þessi mál á fundum sín-
um í vetur og eru að endurskoða
og móta sameiginlega stefnu kenn-
arafélaganna í þessum málum. Þar
hafa komið fram ýmsar mjög góð-
ar hugmyndir um skipan fram-
halds- og endurmenntunar í fram-
tíðinni.
Það er því von mín að mennta-
málaráðuneytið taki þessi mál upp
nú þegar og móti í samráði við
kennarafélögin víðsýna stefnu í
framhalds- og endurmenntunar-
málum kennara og skólastjóra í
grunn- og framhaldsskólum. En
það er ekki nóg að móta stefnu,
það þarf líka að tryggja fjármagn
til framkvæmda.
Höfundur er fornmður skólamáhi-
ráðs, Kennarasambands íslands.
Kennaramenntun
Grunnmenntun - símenntun - ævimenntun
Svanhildur M.
Ólafsdóttir