Morgunblaðið - 24.03.1996, Blaðsíða 3
2 C SUNNUDAGUR 24. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FERÐALÖG
LAKE Bunyonyi í fjalllendi SV-Uganda.
Stjarna Afríku
skín aftur
Flestir minnast Uqanda veqna hins illræmda harðstjóra
Idi Amin sem réð þar ríkjum um órobil. Færri vita að
Uganda er nú opió land. Jén Geir Pétursson
og Kristín Lóa Ólafsdóttir líffræðingar voru
______nýlega ó ferð I Uganda og komust að því að
þar búa gestrisnir íbúar í fallegu landi.
ÞETTA fallega land er lítið á afrísk-
an mælikvarða, eða liðlega tvisvar
sinnum stærra en ísland. Það liggur
innan við Viktoríuvatn í hjarta A-
Afríku og búa þar um 16 milljónir
manns. Þegar Winston Churchill
heimsótti iandið á nýlendutíma
Breta varð hann heillaður af fegurð
þess, menningu og stórkostlegu
dýralífi. Kallaði hann Uganda
“Perlu Afríku“, og sú nafngift hef-
ur fylgt því síðan.
En skuggar áttu eftir að falla á
„Perlu Afríku“ uppúr fengnu sjálf-
stæði frá Bretum. Bijálæðingurinn
Idi Amin komst til valda árið 1969
og ríkti fram til ársins 1979 þegar
honum var steypt af stóli eftir inn-
rás tanzaníska hersins. Að honum
brottgengnum komust til valda
tveir aðrir kónar, sem voru lítið
skárri eða þeir Milton Obote og
Tito Okello. Hélt upplausnin áfram
í landinu allt fram til ársins 1986,
er núverandi forseti Yoweri Muse-
veni komst til valda. Þessi áralanga
óstjórn og borgarastyijöld særði
landið djúpum sárum. Mörg hund-
ruð þúsund manns voru myrt, ótölu-
legur fjöldi pyntaður, iðnaður og
landbúnaður nánast lagður í rúst
og ijöldi fólks gerður landflótta.
Villimennskan náði ekki einungis
yfír íbúana heldur drápu hermenn
einnig villt dýr þjóðgarðanna í stór-
um stíl með hertólum. í dag er
dýralíf Uganda því ekki svipur hjá
sjón og fyrirsjáanlegt að langan
tíma taki uns dýrastofnarnir nái
aftur fyrri stærð, ef þá nokkurn
tímann.
Alltaf nóg af banönum
Við komum inn í Uganda land-
leiðina gegnum fáfarin landamærin
við Tanzaníu, einmitt á þeim slóðum
þar sem tanzaníski herinn gerði
innrásina þegar Amin var steypt.
Strax og komið er inn til Uganda
vekur það athygli manns hvað víða
er banana að sjá. Vítt og breytt er
fólk að flytja banana, bera þá á
hausnum, hjóla með þá á reiðhjólum
eða flytja á bílum. Einnig eru ban-
anatré og bananamarkaðir ótrúlega
víða. Skýringin er sú að bananar
eru ein aðal uppistaðan í fæðu
Ugandabúa. Rækta þeir aðallega
mjölmikla banana sem þeir sjóða
og neyta síðan líkt og við gerum
með kartöflur og Asíubúar með
hrísgijón. Við smökkuðum slíka
banana grillaða, en verðum að við-
urkenna að við höfðum bragðað
betri mat. En bananarnir voru ein
aðal forsenda þess að þrátt fyrir
áratuga borgarastyijöld og óöld,
svalt fólk ekki. Af þeim var alltaf
nóg.
Otal margt áhugavert bar fyrir
augu þegar við ferðuðumst um
landið. Einn af fyrstu viðkomustöð-
unum var vatnið Bunyonyi, sem er
í fjalllendinu í suðvesturhluta lands-
ins. Þessi hluti landsins er sérlega
fallegur þar sem ræktunin í hlíðun-
um fer fram í stöllum líkt og al-
gengt er víða í SA-Asíu. Við tjölduð-
um á vatnsbakkanum og eyddum
þar nokkrum dögum. Þetta er þétt-
býlt svæði þar sem bændurnir lifa
af ræktun hinna ýmsu tegunda
grænmetis og ávaxta, auk fiskveiða
í vatninu. Fólkið á þessum slóðum
var almennt sérlega vingjarnleg og
gestrisið og urðum við mikið vör
við bjartsýni fólks á framtíðina. Það
er kannski eitthvað sem einkennir
ibúa landa þar sem friður hefur
komist á eftir langan ófrið og eijur.
Hermenn við
upptök Nílarfljóts
Annar áhugaverður staður sem
við heimsóttum er bærinn Jinja,
skammt frá landamærum Kenya.
Stendur bærinn við Viktoríuvatn,
en það er upptök fljótsins mikla,
Nílarfljóts. Skoðuðum við staðinn
Lafayette-verslanahöllin
Franskur glæsileiki
í hjarta Berlínar
MANNÞRÖNGIN við Friedrich-
strasse í Berlín var gífurleg þegar
verslanahöll Lafayette var opnuð
þar fyrir skömmu. Þegar múrinn
féll haustið 1989 þustu íbúar aust-
urhlutans vestur yfir til þess að
skoða dýrðina, meðal annars glæsta
verslanakjarna sem þeir höfðu ekki
kynnst í heimahögum. En nú er
öldin önnur og það voru ekki bara
íbúar austurhlutans sem hrifust af
íburðinum í Galeries Lafayette.
Þrátt fyrir að vera ótvírætt
glæsilegasta verslanamiðstöðin við
Friedrichstrasse er Galerie Lafay-
ette ekki sú eina þar. Gróflega
áætlað er talið að um 880 milljónir
dollara hafi verið festar í nýbygg-
ingum við breiðgötuna, aðallega
verslana- og skrifstofuhúsnæði auk
hótela. Markmið borgaryfirvalda er
að endurvekja, stöðu Friedric-
hstrasse sem einnar þekktustu
breiðgötu Evrópu.
Sameiningartákn eöa
yfirgangur auðvaldsins
Margir líta á þessa áætlun borg-
aryfirvalda um að hefja Friedrich-
strasse til vegs og virðingar á ný
sem Sameiningartákn, en hug-
myndin hefur iíka fallið í grýttan
jarðveg. Stjórnleysingjaflokkur í
austurhlutanum, Autonomen, hefur
lýst yfir stríði á hendur auðvalds-
sinnum Lafayette-samsteypunnar
og skorar á vegfarendur sem eiga
leið fram hjá byggingunni að henda
gijóti í glugga hennar og annarra
íburðarmikilla verslanakjarna við
Friedrichstrasse.
Fleiri Berlínarbúar eru gagnrýnir
á þá stefnu að breyta Friedrich-
strasse í verslunarparadís fyrir ríka
fólkið. Þeir ásaka yfirvöld um rang-
ar áherslur, minna á atvinnuleysið
í austurhluta borgarinnar og skella
skollaeyrum við því þegar fram-
kvæmdastjóri Galerie Lafayette,
Claude Fabre, bendir á að flestir
af 200 manna starfsliði verslana-
hallarinnar muni verða Berlínarbú-
ar úr austurhlutanum.
Á Friedrichstrasse ríkir glæsi-
leiki, en minnismerki kalda stríðsins
eru ekki langt undan. Það þarf
ekki að fara lengra en í næstu hlið-
argötur til að sjá byggingar,
skemmdar eftir skotbardaga. Það
NÝJASTA glæsihöllin í Berlín,
Galeries Lafayette, er 32 metra
hátt verslanahúsnæði við Fri-
edrichstrasse í austurhluta
borgarinnar.
glittir í gamlan varðturn kommún-
ista og skilti sem á stendur: „Þú
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 24. MARZ 1996 C 3
FERÐALÖG
BANANAR eru algeng fæða landsmanna.
VIÐ Jinja á bökkum Viktoríuvatns eru upptök Nílarfljóts.
þar sem það tæmist úr vatninu og
leggur upp í hina löngu ferð norður
Uganda, Súdan og Egyptaland uns
það nær Miðjarðarhafí eftir að hafa
runnið um 6700 km. Þar sem fljót-
ið tæmist úr Viktoríuvatni voru
áður fossar, en þá er búið að virkja
þannig að í dag er ekið yfir fljótið
á stíflugarði. Er því í raun ekki
mikið á sjá þarna í dag, en þess
merkilegra að hugsa til þess mikla
kapps sem landkönnuðir á 18. öld
lögðu í að finna upptök Nílarftjóts.
Líklega hefur þeim þótt meira til
Jinja til koma heldur en okkur.
Við stoppuðum við stífluna til að
taka myndir af fljótinu, en sam-
stundis og við höfðum stöðvað bíl-
inn komu til okkar hermenn. Otuðu
þeir að okkur byssum til að við
skildum láta myndavélarnar falla.
Stranglega bannað væri að taka
myndir þarna vegna hættu á njósn-
um. Málaleitanir okkar við her-
mennina báru engan árgangur,
hvorki það að sýna íslenskt vega-
bréf eða að fá að taka mynd niður
eftir ánni þannig að stíflan sæist
örugglega ekki. Gerði íslenska
vegabréfið í raun illt verra því þeir
höfðu aldrei heyrt á landið minnst
og töldu vafasamt að það væri til
yfir höfuð. Voru nú góð ráð dýr,
því okkur þótti súrt í broti að vera
komin loksins að upptökum sjálfrar
Nílar og fá ekki að taka mynd.
Neyðarúrræðið var það að smella
af svo enginn sæi, með myndavélina
hangandi á maganum upp á von
og óvon um árangur. Það tókst og
er myndin, sem hér birtist, ekki svo
afleit þótt hálf illa fenginn sé, en
trúlega opinberast ekki nein ríkis-
leyndarmál á henni!
ÓVÍÐA er alnæmi eins útbreytt
og í Uganda.
En þó að bjartsýni og stöðugleiki
ríki í Uganda í dag, eru blikur á
lofti á öðrum vettvangi. Óvíða í
heiminum er sjúkdómurinn AIDS
eins útbreiddur og er talið að í sum-
um héruðum séu um 20% íbúanna
smitaðir. Komi ekki fram nein
lækning á næstunni, er erfitt gera
sér grein fyrir afleiðingunum af því
þegar heilu kynslóðimar fara að
falla frá. Talsvert virðist þó reynt
að sporna gegn útbreiðslu sjúk-
dómsins. Urðum við víða vör við
veggspjöld og áletranir með
fræðsluáróðri, ekki síst í stærri
borgum og bæjum. Virðist áróður
stjórnvalda byggjast meir á því að
hvetja fólk til þess að stunda ekki
kynlíf utan ákveðinna sambanda
heldur en að nota smokka. Hvort
það ber tilskilinn árangur verður
framtíðin að leiða í ljós. ■
Uppbygging ferðaþjónustu undir Eyjafjöllum
Fólk vill komast
upp í óbyggðir og
lenda í ævintýrum
GUÐMUNDUR Viðarsson bóndi í
Skálakoti undir Eyjaijöllum er að
byggja upp ferðaþjónustu sem hann
hyggst meðal annars nýta í tengsl-
um við hrossabúskap þann sem
hann er með á jörðinni. 1 félagi við
nágrannabændur hefur hann borað
eftir heitu vatni og mun nota það
til að styrkja ferðaþjónustuna.
Guðmundur er með hrossarækt
og tamningar og rekur hestaleigu í
Skálakoti. Hann vinnur í samvinnu
við íshesta og
Fjallahesta og fer
jafnt í lengri sem
skemmri hesta-
ferðir. Fjallahest-
ar eru fyrirtæki
bænda undir
Eyjaflöllum,
undirverktaki hjá
Eldhestum í
Hveragerði.
Algengustu
ferðirnar eru frá
Gunnarshólma í
Þórsmörk og Vík.
Nýtt fólk kemur
það hægt og rólega, eftir því sem
lánafyrirgreiðsla fáist. í húsinu
verða tólf tveggja manna herbergi
til útleigu og veitingaskáli verður í
austustu álmunni.
Betri aöstæður
með heitu vatni
Eins og fleiri bændur undir Eyja-
fjöllum hafa Skálabæjabændur
reynt fyrir sér með borun eftir heitu
vatni. Fengu þeir 3-4 sekúndulítra
Morgunblaðið/RAX
GUÐMUNDUR Viðarsson hrossa- og ferðaþjón-
ustubóndi með einn hesta sinna. I baksýn sést
fyrsti áfangi ferðaþjónustuhússins.
á hestana í Vík
og er farin sama
leið til baka. Um
er að ræða sex
daga ferðir. Guð-
mundur fer svipaðar hestaferðir fyr-
ir íshesta og einnig Fjallabaksleið.
Sótt í óbyggðir
Töluverð aukning er í hestaleig-
unni. Meginhlutinn er útlendingar
en áhugi íslendinga hefur aukist.
„Fólk vill komast upp í óbyggðir og
lenda í ævintýrum. Þegar komið er
upp úr byggð sér maður fólkið oft
breytast á augabragði, það tekur
aukna ábyrgð fjarri mannabyggð,"
segir Guðmundur.
Guðmundur Viðarsson er formað-
ur stjórnar útflutningsfyrirtækisins
Edda-hesta og er auk þess sjálfur
með viðskiptasambönd í útflutningi.
Hann er með töluverða ræktun,
hefur 40 hesta á járnum í vetur og
tvo starfsmenn við tamningar.
Guðmundur hefur undanfarin ár
rekið tvö sumarhús á næsta bæ,
Ásólfsskála, í samvinnu við föður
sinn. Og nú er hann byrjaður að
byggja þriggja bursta hús í gömlum
sveitabæjarstíl sem að hluta til verð-
ur íbúðarhús fjölskyldunnar og að
hluta til gisti- og veitingastaður.
Þegar er búið að reisa fyrstu burst-
ina og vonast Guðmundur til að
geta haldið áfram framkvæmdum
en tekur fram að hann muni gera
af 55 gráðu heitu vatni. Guðmundur
segist ætla að nota sinn skerf af
vatninu til að hita upp húsin og einn-
ig til að styrkja sig í ferðaþjón-
ustunni. Ekki reiknar hann með því
að fá aukatekjur af vatninu heldur
muni sú bætta ytri aðstaða sem það
skapar gera starfsemi hans sam-
keppnishæfari. Þannig hugsar hann
sér að koma upp heitum pottum og
hugsanlega gufubaði við gistihúsið.
„Við vonumst til að það verði betra
að heimsækja okkur,“ segir hann.
Guðmundur vonast til að fá fólk
í gistingu út á hestaferðimar. „Hér
verð ég með hópa sem koma frá
útlöndum til að fara í langar hesta-
ferðir, einnig erlenda hestakaupend-
ur sem eru hér í viðskiptum," segir
hann. Hann segist sjá fram á að
hafa heilmikið að gera yfír háanna-
tímann. Með því að koma upp veit-
ingaaðstöðu vonast hann til að auka
nýtinguna utan þess. Með því móti
geti hann til dæmis tekið við starfs-
mannahópum að vetri til.
Þegar á heildina er litið telur
Guðmundur að ágætir tekjumögu-
leikar séu í ferðaþjónustunni, ef rétt
er farið í uppbygginguna og menn
reisi sér ekki hurðarás um öxl. ■
Helgi Bjamason
byggingarefni. íbúar austurhlutans
kvarta hins vegar undan því að
kerfisbundið sé verið að eyða minn-
isvörðum um söguna síðustu 40
árin, kaldastríðsárin.
Bara nærföt og matur?
ALLAR vörur eru sendar beint frá París, fatnaður og matvara,
til dæmis yfir 300 tegundir af ostum.
hefur nú yfirgefið bandarískt yfir-
ráðasvæði."
Borgaryfirvöld vilja gjarnan
halda í gamla ímynd borgarinnar
og beina þeim tilskipunum til þeirra
sem reisa nýbyggingar við Fri-
edrichstrasse og nágrenni að þeir
fari sem nákvæmast eftir fyrir-
myndum frá síðustu öld, sérstak-
lega varðandi hæð bygginga og
Það eru ekki allir bjartsýnir á
að takmarkið að endurvekja Fri-
edrichstrasse sem nokkurs konar
lífæð austurhluta Berlínar muni
takast. Aðrir borgarhlutar hafi tek-
ið það hlutverk að sér sem Fri-
edrichstrasse gegndi áður, til dæm-
is gamla gyðingahverfið sem er
ekki langt frá breiðgötunni. Fri-
edrichstrasse verði líkt og miðbær
New York, miðstöð verslunar og
stjórnsýslu, en breytist í svefnbæ á
kvöldin þegar almennum vinnudegi
lýkur.
Og margir íbúar austurhlutans
eru ekki ánægðir með það sem
þeir sjá inni í hinni 32 metra háu
glerhöll Galeries Lafayette sem
franski arkitektinn Jean Nouvel
hannaði. „Þarna er bara nærfatnað-
ur og matur,“ sagði óánægður
maður sem hafði beðið í röð í hálf-
tíma áður en hann komst inn í dýrð-
ina.
Staðreyndin er hins vegar sú að
í Galerie Lafayette er að finna allan
mögulegan tískufatnað fyrir karla
og konur og mikið úrval matar og
drykkja. Framkvæmdastjórinn,
Fabre, neitar því að aðeins sé um
að ræða vörur fyrir efnafólk. „Við
flytjum allt beint inn frá París, en
vörunar eru fyrir venjulega við-
skiptavini.“
Fólkið vantar
Því miður eru allar líkur á því
að strangar reglur Þjóðveija varð-
andi opnunartíma verslana eigi eft-
ir að hafa neikvæð áhrif á gengi
Galerie Lafayette. Samkvæmt regl-
unum þurfa allar verslanir að loka
um hádegisbil á laugardögum og
það þýðir að velflestir íbúar Austur-
Berlínar munu eiga í erfiðleikum
með að finna tíma til að njóta þeirra
reynslu að reika um glæsilegar
verslanir umvafðir dýrðarljóma
Lafayette. Annað vandamál sem
snýr að Lafayette er að þrátt fyrir
að Friedricstrasse og umhverfi sé
á góðri leið með að verða hið nýja
viðskipta- og stjórnsýsluhverfi
borgarhlutans, er enn sem komið
er fátt um fólk á svæðinu. Margar
hinnar nýju bygginga standa enn
auðar og eftirspurn eftir skrifstofu-
húsnæði tekur hægt við sér, jafnvel
þótt leigan hafi verið lækkuð veru-
lega undanfarið.
Fabre er bjartsýnn á framtíð
Lafayette í Berlín en gerir sér grein
fyrir því að Galeries Lafayette
muni lenda í erfiYeikum í byijun,
á meðan íbúar Austur-Berlínar feta
sig í átt að nýjum og breyttum
háttum. „Ef einhveijir geta klárað
dæmið þá er það Lafayette,“ segir
hann. ■
Þýtt og endursagt úr
Magazine The European